میکروبیوم متعادل روده با بهبود جذب مواد مغذی و کاهش التهاب باعث تقویت استخوان‌ها می‌شود؛ دو عاملی که نقش بسزایی در افزایش خطر پوکی استخوان دارند.
ممکن است متوجه آن نشوید، اما عدم تعادل روده می‌تواند موجب تضعیف استخوان‌ها شود.
دکتر جودی دووال، پزشک طبیعی و مدیر مرکز ری‌وایتل هلث، به اپک تایمز گفت: «محور استخوان-روده-ایمنی واقعیتی انکارناپذیر است و نمی‌توان سلامت استخوان‌ها را از تندرستی جدا دانست.»
زمانی که سلامت روده مختل می‌شود، توانایی جذب مواد حیاتی مانند کلسیم و منیزیم نیز کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل است درمان هدفمند میکروبیوم اعم از تغییرات غذایی و مصرف پروبیوتیک‌ها به‌عنوان راهکاری نویدبخش برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان مورد توجه قرار گرفته است.
میکروبیوم ناسالم، استخوان‌ها را ضعیف می‌کند
میکروبیوتای روده به شیوه‌های مختلف بر سلامت استخوان اثر می‌گذارد که از جمله می‌توان به تنظیم التهاب، افزایش جذب مواد مغذی و تولید ترکیباتی اشاره کرد که برای ساخت استخوان ضروری هستند. میکروبیوم سالم به جذب بهتر مواد ضروری مانند کلسیم، منیزیم، فسفر، ویتامین دی و ویتامین کا۲ کمک می‌کند که همگی نقش بسزایی در تقویت استخوان‌ها دارند.
تریزا جنتایل، متخصص تغذیه، به اپک تایمز گفت که بعضی از باکتری‌های روده باعث می‌شوند که نرخ جذب این مواد در روده افزایش یابد. بعضی دیگر نیز پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که به کلسیم می‌چسبند و انتقال و مصرف مؤثرتر آن را در نقاط مورد نیاز بدن به‌ویژه در استخوان‌ها آسان‌تر می‌کنند. یکی از مواردی که بارها مورد بررسی قرار گرفته التهاب است و به‌ویژه این‌که میکروبیوم نامتعادل می‌تواند بستر لازم را برای تحلیل رفتن استخوان‌ها فراهم کند.
عدم تعادل باکتری‌های روده، که به آن دیس‌بیوز گفته می‌شود، به جداره روده آسیب می‌زند و باعث می‌شود که مواد مضر وارد جریان خون شوند. دیس‌بیوز موجب التهاب گسترده در بدن می‌شود؛ فرایندی که روند تجزیه استخوان‌ها را تسریع کرده و چرخه طبیعی تخریب و بازسازی استخوان را مختل می‌کند که باعث کاهش تراکم استخوان می‌شود. این فرایند در بلندمدت موجب بروز بیماری‌هایی مانند استئوپنی و پوکی استخوان می‌شود. التهاب همچنین تراکم مواد معدنی استخوان را کاهش داده و روند تحلیل رفتن استخوان‌ها را تشدید می‌کند.
فرایند طبیعی تجزیه استخوان باعث آزاد شدن کلسیم و فاکتورهای رشد می‌شود؛ عناصری که بدن می‌تواند از آن‌ها برای تقویت واکنش‌های ایمنی و ترمیم بافت‌ها استفاده کند. اما التهاب، فرایند ساخت استخوان را سرکوب می‌کند، زیرا ساخت استخوان جدید مستلزم صرف انرژی فراوان بوده و درصورت بروز التهاب شدید از اولویت خارج می‌شود. از این گذشته، التهاب می‌تواند به جداره روده آسیب بزند و باعث مختل شدن روند جذب مواد مغذی و تغییر ترکیب میکروبیوم شود؛ دو عاملی که در جذب مؤثر مواد غذایی ضرورت دارند.
دکتر دووال اظهار داشت: «هرچه تنوع میکروبیوم بیشتر باشد، تأثیر محافظتی بیشتری نیز بر بافت استخوانی خواهد داشت.»
جدا از کمک به جذب بهتر مواد مغذی، بعضی از میکروب‌ها ترکیبات مهمی تولید می‌کنند که در سوخت‌و‌ساز استخوان نقش دارند. از جمله می‌توان به ویتامین کا اشاره کرد که با تحریک ساخت استخوان و مهار روند تحلیل رفتن آن به سلامت استخوان‌ها کمک می‌کند.
میکروبیوم روده نقش شگفت‌انگیزی در ترشح هورمون‌ها و به‌ویژه سروتونین دارد که هم هورمون است و هم نقش یک انتقال‌دهنده عصبی را ایفا می‌کند. سروتونین معمولاً با خلق‌وخو و مغز مرتبط است، اما حدود ۹۵ درصد آن در روده تولید می‌شود. سروتونین روده می‌تواند به‌طور مستقیم بر سلول‌های استخوانی اثر بگذارد: فعالیت استئوکلاست‌ها یا سلول‌های تجزیه‌کننده استخوان را افزایش می‌دهد و عملکرد استئوبلاست‌ها یا سلول‌های استخوان‌ساز را تنظیم می‌کند. سروتونین همچنین می‌تواند با کاهش التهاب سیستمیک، از استخوان‌ها محافظت کند.
حمایت از محور روده-استخوان
برای تقویت سلامت روده باید از تغذیه شروع کنید.
به گفته دکتر دووال، «این‌جاست که مفهوم غذا به‌عنوان دارو معنا پیدا می‌کند.»
راهکارهای تغذیه
دکتر دووال برای حمایت از روده و استخوان‌ها توصیه می‌کند که بر یک رژیم غذایی متنوع و سرشار از مواد مغذی تمرکز کنید؛ رژیمی که هم باکتری‌های مفید روده را تغذیه کند و هم مواد اولیه لازم برای ساخت استخوان‌های قوی را فراهم نماید. راهبردهای اصلی او عبارتند از:
- مصرف بیشتر غذاهای کامل و سرشار از فیبر: فیبرهای پری‌بیوتیک موجود در سبزیجات، حبوبات، پیاز، سیر و نشاسته‌های مقاوم، باکتری‌های مفید روده را تغذیه کرده و به جذب بهتر مواد معدنی کمک می‌کنند.
- گنجاندن مواد غذایی تخمیری: کلم‌ترش، کفیر و میسو به بازسازی فلور روده کمک می‌کنند و التهاب دستگاه گوارش را به حداقل می‌رسانند.
- مصرف مواد غذایی سرشار از کلاژن و آب قلم: کلاژن و آمینواسیدهایی مانند گلیسین و پرولین به حفظ سلامت جداره روده و حمایت از بافت استخوانی کمک می‌کنند.
- انتخاب غذاهای سرشار از ویتامین کا۲: ناتوی ژاپنی که از دانه سویا تهیه می‌شود، محصولات لبنی دام‌های علف‌خوار و زرده تخم‌مرغ، به انتقال کلسیم به استخوان‌ها کمک کرده و از رسوب آن در بافت‌های نرم مانند رگ‌ها جلوگیری می‌کند.
- افزودن گیاهان سرشار از پلی‌فنل: انواع توت، سبزیجات معطر، روغن زیتون و چای سبز از ترکیباتی برخوردارند که تنش اکسایشی را کاهش داده و به تنوع میکروبی روده کمک می‌کنند.
- کاهش مصرف قند، الکل و غذاهای فرآوری‌شده: قند، الکل و غذاهای فرآوری‌شده تعادل میکروبیوم را برهم می‌زنند و توانایی بدن در جذب و بهره‌برداری از مواد مغذی ضروری را به حداقل می‌رسانند.
جنتایل افزود که بعضی از ریزمغذی‌ها اهمیت ویژه‌ای برای سلامت استخوان‌ها دارند.
کلسیم برای استحکام استخوان ضروری است و در لبنیات، توفو و سبزیجات برگ‌سبز یافت می‌شود. جذب کلسیم به کمک اسیدهای چرب زنجیره‌کوتاه که به واسطه باکتری‌های روده تولید می‌شوند، افزایش می‌یابد.
ویتامین دی برای جذب کلسیم و تقویت سیستم ایمنی ضروری است و در ماهی‌های چرب، زرده تخم‌مرغ و مواد غذایی غنی‌شده یافت می‌شود. میکروبیوم روده نقش بسزایی در فعال‌سازی این ویتامین در بدن دارد.
منیزیم و فسفر به کانی‌سازی استخوان کمک می‌کنند و در مغزها، دانه‌ها، حبوبات، سبزیجات برگ‌دار و لبنیات یافت می‌شوند. اگر محیط روده متعادل باشد، این عناصر بهتر جذب می‌شوند.
به‌طور کلی، رژیم‌های غذایی سرشار از فیبر، مواد غذایی کامل و ریزمغذی‌های ضروری، که کم‌قند هستند و فرآوری نشده‌اند، بهترین گزینه برای حفظ سلامت استخوان و پشتیبانی از یک میکروبیوم مقاوم و منعطف هستند.
پری‌بیوتیک‌ها و پروبیوتیک‌ها
از تغذیه که بگذریم، سین‌بیوتیک‌ها با اثرگذاری بر باکتری‌های روده به پیشگیری و درمان پوکی استخوان کمک می‌کنند.
سین‌بیوتیک‌ها، که ترکیب پروبیوتیک‌ها (میکروارگانیسم‌های زنده و مفید) و پری‌بیوتیک‌ها (ترکیبات غیرقابل‌هضم غذا که رشد میکروب‌های مفید را تقویت می‌کنند) هستند، تنها بر گوارش اثر نمی‌گذارند، بلکه عملکرد سیستم ایمنی را نیز تنظیم می‌کنند که با بازسازی و حفظ بافت استخوانی ارتباط تنگاتنگ دارد. برای نمونه، پروبیوتیک لاکتوباسیلوس رامنوسوس با تقویت سلول‌های ایمنی محافظ و مهار سلول‌های التهابی که در تجزیه استخوان دخیل هستند، از روند تحلیل رفتن استخوان‌ها جلوگیری می‌کنند. لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس نیز در کاهش نشانگرهای التهابی مؤثر بوده و باعث افزایش سطح ترکیباتی می‌شود که به استخوان‌سازی کمک می‌کنند.
ملاحظات تکمیلی
مسئله فقط به تغذیه و مکمل محدود نمی‌شود. عوامل مربوط به سبک زندگی نیز بر ارتباط بین روده و استخوان اثر می‌گذارند.
دکتر دووال می‌گوید: «یکی از چیزهایی که همیشه در نظر می‌گیرم، مصرف دارو است.»
او افزود: «داروهایی مانند مهارکننده‌های پمپ پروتونی، آنتی‌بیوتیک‌ها و کورتیکواستروئیدها ترکیب میکروبیوم روده را بر هم می‌زنند و تراکم استخوان را در بلندمدت کاهش می‌دهند؛ به‌ویژه اگر تأثیر آن‌ها با تغذیه مناسب جبران نشود.»
با این‌حال، پیش از قطع مصرف داروهای تجویزی باید با پزشک خود مشورت کنید.
دووال بر نقش مهم تحرک بدنی و نور خورشید هم تأکید دارد. هردو عامل از میکروبیوم حمایت می‌کنند و به‌طور مستقیم بر استحکام استخوان‌ها اثر می‌گذارند.
«یادتان باشد که همیشه تصویر کلی را در نظر بگیرید: استخوان‌ها به‌تنهایی سالم نمی‌مانند، بلکه بسته به اوضاع و احوال کلی بدن واکنش نشان می‌دهند.»
