نویسنده: علی رمضانیان
در سال‌های اخیر، قطعی برق خانه‌ها و واحدهای تولیدی به یک رویه عادی در فصل گرما تبدیل شده و دولت تحت عنوان «مدیریت مصرف برق» شهروندان را در ساعات گرم روز از انرژی برق محروم می‌کند.
بر اساس گزارش وزارت نیرو در اردیبهشت ۱۴۰۳، در حال حاضر ۴۰ میلیون و ۵۹۳ هزار مشترک برق در ایران وجود دارد که بخش خانگی حدود ۳۲ میلیون و شمار مشترکان بخش عمومی یک میلیون و ۹۷۷ هزار مشترک، بخش صنعت ۲۷۷ هزار مشترک، بخش تجاری پنج میلیون ۴۴۶ هزار مشترک هستند.
این گزارش حاکی است در سال ۱۴۰۲ در مجموع برای کل مشترکان ۳۳۳ میلیارد و ۱۷ میلیون کیلووات ساعت برق تامین شد که ۵۰.۵ درصد آن در بخش‌های مولد یعنی بخش کشاورزی و صنعت مصرف شد.
اما در فصل گرم سال تولیدکنندگان برق قادر به تأمین برق مشترکان خود نیستند و در برخی از مناطق تا ده ساعت در روز هم برق قطع می‌شود.
این قطعی‌های برق سبب اعتراض شهروندان شده و دولت تصمیم گرفته برای اینکه بتواند برق بیشتری برای خانواده‌ها در نظر بگیرد، برق واحدهای تولیدی را قطع کند.
قطعی برق خسارت بزرگی به اقتصاد ایران زده است. رئیس هیئت‌مدیره سندیکای شرکت‌های تولیدکننده برق، زیان قطعی برق در سال گذشته را حدود ۱۰۹ هزار میلیارد تومان اعلام کرد.
یکی از دلایل این کمبود برق، فرسودگی تجهیزات صنعت برق است. صنعت برق ایران در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری اندکی داشت. در حالی که به گفته کارشناسان صنعت برق، ایران به حدود ۱۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری فوری نیاز دارد تا بتواند ۱۰ هزار مگاوات کمبود برق در تابستان هر سال را جبران کند.
اما دولت برنامه‌ای برای این سرمایه‌گذاری ندارد چراکه خود از کسری بودجه سنگینی رنج می‌برد و به تولیدکنندگان برق حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان بدهی دارد. بر اساس گزارشی که روزنامه مردم‌سالاری در تیر ۱۴۰۲ منتشر کرد سرمایه‌گذاران داخلی بیش از دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار در صنعت برق سرمایه‌گذاری کردند ولی ظرف چندسال تنها ۷۰ میلیون دلار از سرمایه‌گذاری آنها برگشته و این سرمایه‌گذاری‌ها زیان خالص بود.
به همین دلیل کسی رغبت نمی‌کند در این صنعت سرمایه‌گذاری کند. روزنامه شرق هم اخیرا گزارش کرده که به دلیل بدعهدی دولت در تعهدات خود به سرمایه‌گذاران، کسی در این صنعت ورود نمی‌کند. این در حالی است که صنعت برق ایران به‌شدت فرسوده است و اگر سرمایه‌گذاری جدیدی روی آن صورت نگیرد و به روزرسانی نشود این امکان جود دارد که تا سال ۲۰۳۰ تنها ۳۰ درصد از برق کشور تامین شود. این ادعا را یکی از اعضای اتاق بازرگانی ایران مطرح کرده است. چراکه ظرفیت تولید برق از رقم هشت درصدی در سال ۱۳۸۰ به ۲.۸ درصد در ماه‌های جاری رسیده که نشان از بحران این صنعت دارد.
ولی با وجود اینکه بیش از نیمی از واحدهای تولیدی و اداره‌های دولتی و بانک‌ها تعطیل شده‌اند دولت همچنان برنامه‌ای برای رفع این مشکل ندارد و تنها کاری که تا امروز انجام داده مدیریت مصرف برق است که معنی آن، قطعی برق منازل مسکونی، واحدهای تولیدی و ادرات و بانک‌هاست. همچنین برق‌رسانی به صنایع را امنیتی کردند. دنیای اقتصاد اخیرا گزارش کرده که حل مشکل قطع برق صنایع در حوزه اختیار وزارت نیرو نیست و «نهادهای امنیتی کنترل این بخش را برعهده دارند.» در حقیقت جمهوری اسلامی به شدت از نارضایتی مردم در حوزه انرژی نگران بوده و می‌ترسد که این نارضایتی به خیابان بکشد به همین دلیل برق منازل مسکونی را در اولویت بیشتری نسبت به تولید قرار داده است.
مردم متهم همیشگی از نگاه دولت
دولت مردم را به خاطر مصرف بالای مردم مقصر اصلی می‌داند و می‌گوید که مردم بی‌رویه برق مصرف می‌کنند. این در حالی است که رئیس اتحادیه انجمن‌های انرژی ایران، سال گذشته با اشاره به اینکه بحران برق یک هزارم درصد هم تقصیر مردم نیست، دولت را مقصر اصلی بحران برق دانست. دولت در نظام دیوان‌سالاری ایران همه‌کاره برق و در جایگاه ارباب و بخش خصوصی رعیت است.
این دیدگاه دولت مشکلات توزیع برق را ندید می‌گیرد. چرا که یکی از مشکلات اساسی صنعت برق، شبکه توزیع پر ایراد، سبب شده تا بخش زیادی از برق توزیعی هدر رود.
یکی از نمایندگان مجلس در تابستان سال گذشته گفته بود: «اتلاف برق در شبکه‌های توزیع حدود ۴۰ درصد است! بنابراین اینکه صرفا از مردم بخواهیم در این زمینه صرفه‌جویی کنند منطقی نیست.» سایت خبری تابناک اخیر گزارش کرد: «بررسی‌های شرکت سلوشن نشان می‌دهد که مصرف برق خانوارهای ایرانی در حدود میانگین جهانی و از بسیاری از کشورهای منتخب مصرف پایین‌تری دارد.»
عراق برق ایران را نمی‌خواهد
در کنار مشکلات داخلی، موضوع برق ایران در خارج از کشور هم برای حکومت دردسرهایی داشت. عراق که یکی از مشتریان قدیمی برق ایران بوده در ماه‌های اخیر تصمیم گرفته که ایران را دور زده و به سمت ترکیه برود.
خبرگزاری مهر چند روز گذشته نوشت یکی از استانهای عراق به نام دیاله که از ایران برق می‌خرید دیگر حاضر به خرید براق از ایران نیست. علی فاضل وزیر برق عراق در ماه مارس ۲۰۲۴ به العربیه گفت که در صدد است که برق بیشتری از کشورهای حاشیه خلیج فارس تامین کند تا وابستگی به ایران را از بین ببرد.
از هر طرف که به صنعت برق نگاه شود، پر از مشکلات است. بخش تولید هم از کمبود گاز برای تولید برق رنج می‌برد و هم تجهیزات فرسوده دارد. اگر به شبکه توزیع و بعد از تولید هم بنگریم چنان در ایراد است که نزدیک به یک سوم برق تولیدی را هدر می‌دهد. در بخش مصرف هم مردم با کمبود شدید برق همراه هستند و حتی روزی ده ساعت از روزهای گرم سال را برق ندارند. همه اینها گویای این است که جمهوری اسلامی در صنعت برق هیچ کاری نکرده و این صنعت رهاست و آینده ناامیدکننده‌ای دارد.
دیدگاه ارائه‌شده در این مقاله نقطه نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکس‌کننده دیدگاه اپک تایمز نیست.
