خیلی‌ها بر این باورند که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در راستای نیازهای سیاسی خود عمل می‌کند و برنامه مشخصی برای آینده غزه پس از جنگ ندارد.
این‌که چرا اسرائیل تصمیم گرفته که جنگ را از سر بگیرد، به‌ظاهر معلوم است. مذاکرات آتش‌بس نافرجام مانده و حماس دیگر گروگان‌ها را آزاد نمی‌کند.
با این‌حال، اسرائیلی‌ها عوامل دیگری را در پسِ این جریان می‌بینند: علاقه بنیامین نتانیاهو به تقویت ائتلاف خود، به تعویق انداختن انتخابات، تصویب بودجه و ایجاد تأخیر در روند تحقیقات مربوط به پرونده رسوایی.
به گفته مارتین ایندک، هنری کیسینجر، وزیر امور خارجه سابق آمریکا، که برای پایان جنگ یوم‌کیپور در سال ۱۹۷۳ میانجی‌گری کرد و پیمان کمپ دیوید را در سال ۱۹۷۹ بین اسرائیل و مصر به ثمر نشاند، معتقد بود که اسرائیل فاقد سیاست خارجی است و صرفاً سیاست داخلی دارد.
ایندک، سفیر سابق آمریکا در اسرائیل، کتابی درباره کیسینجر نوشته که «استاد بازی» نام دارد.
بسیاری از اسرائیلی‌ها گمان می‌کنند که همین نیازهای داخلی بوده که نتانیاهو را به ازسرگیری جنگ واداشته است.
ایال زایسر، معاون دانشگاه تل‌آویو، به اپک تایمز گفت: «این نظر کارشناسان است. من از جانب کل اسرائیلی‌ها صحبت نمی‌کنم، اما کارشناسان، سیاسیون و اصحاب رسانه چنین عقیده‌ای دارند. چیزی است که آن‌ها می‌گویند.»
مایکل میلشتاین ریاست انجمن مطالعات فلسطین در اندیشکده موشه دایان در دانشگاه تل‌آویو را برعهده دارد. او که ۲۵ سال جزو نیروهای دفاعی اسرائیل بوده است، در آخرین سمت خود ریاست دپارتمان اطلاعات فلسطین در ارتش اسرائیل را برعهده داشت.
وقتی جنگ آغاز شد، میلشتاین گفت: «اتفاق نظر و همبستگی قابل‌ملاحظه‌ای وجود داشت. مردم آماده بودند تا جان‌شان را در جنگ غزه فدا کنند.»
میلشتاین به اپک تایمز گفت: «اما این‌بار که مردم نمی‌دانند جنگ چه کمکی به آزادی گروگان‌ها می‌کند، مطمئن نیستم که بلافاصله به مأموریتی که دولت به آن‌ها می‌دهد عمل کنند.»
او معتقد است که اگر از سربازان ذخیره که از زمان حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون چندصد روز خدمت کرده‌اند خواسته شود که دوباره به جنگ بروند، بسیاری از آن‌ها پاسخ منفی خواهند داد.
میلشتاین گفت: «سربازان ما تا همین‌جا چیزهای زیادی را طی ۲۰۰ یا ۳۰۰ یا ۴۰۰ روز خدمت‌شان فدا کردند. این‌بار دیگر اهداف ما را نمی‌فهمند.»
بودجه، انتخابات، قطرگیت
نتانیاهو باید هفته آینده بودجه سال ۲۰۲۵ را تصویب کند یا فرایند انتخاباتی را کلید بزند که ترجیح می‌دهد دیرتر برگزار شود.
ائتلاف حاکم متزلزل عمل کرده: احزاب افراطی ارتدوکس از تلاش برای اعزام اعضای احزاب افراطی ارتدوکس به خدمت- که از زمان شکل‌گیری اسرائیل از معافیت سربازی برخوردار بوده‌اند- ناراحت هستند.
به گفته میلشتاین، این که افراطی‌های ارتدوکس یا حریدی‌ها همچنان از خدمت سربازی معاف هستند و یارانه معیشتی می‌گیرند، اوقاتِ نیروهای ذخیره را که دوباره به خدمت فراخوانده شده‌اند تلخ می‌کند.
از سرگیری جنگ به دستور نتانیاهو یکی از نفرات کلیدی دولت را خوشحال کرد: ایتامار بن گویر که در ماه ژانویه در اعتراض به آتش‌بس از وزارت امنیت ملی استعفا داد و باعث شد که دو وزیر دیگر نیز از حزب اوتزما یهودیت استعفا دهند.
جناح راستگرا خواهان به ثمر نشستن عملیات نابودی حماس است.
گویر در هفته جاری دوباره به ائتلاف حاکم و کابینه دولت پیوست. آن‌دو وزیر دیگر نیز به همراه او بازگشتند. به گزارش جروزالم پست، این امر دست نتانیاهو را برای تصویب بودجه باز می‌گذارد و او احتمالاً از آرای کافی برای تصویب بودجه برخوردار خواهد بود.
هارل چورف، محقق ارشد اندیشکده موشه دایان در دانشگاه تل‌آویو، به اپک تایمز گفت: «خیلی‌ها ازسرگیری جنگ را اشتباه و اقدامی سیاسی برای منحرف کردن عصبانیت مردم علیه دولت نتانیاهو می‌دانند.»
تظاهرات مردم برای آزادی گروگان‌ها در طول جنگ ادامه داشته است. از موضوع گروگان‌ها که بگذریم، این تظاهرات ادامه همان اعتراضات ضد دولتی هستند که کشور را قبل از حمله ۷ اکتبر در سال ۲۰۲۳ تقریباً زمین‌گیر کرده بودند.
معترضان مخالف دولت در هفته گذشته موضوع دیگری را نیز مطرح کردند: اخراج قریب‌الوقوع رونن بار، رئیس آژانس امنیت اسرائیل یا شین بت، به دستور نتانیاهو.
کابینه اسرائیل در روز ۲۱ مارس به اتفاق آرا به برکناری رونن بار رأی مثبت دادند که از روز ۱۰ آوریل به اجرا درمی‌آید.
مخالفان نتانیاهو این اقدام را تلاشی برای منحرف کردن روند تحقیقات شین بت در پرونده قطرگیت می‌دانند: گفته می‌شود که قطر به دو دستیار بلندپایه نتانیاهو پول داده تا وجهه این کشور را در اسرائیل بهبود بخشند.
میلشتاین گفت که اکثر اسرائیلی‌ها قطر را به چشم دشمن می‌بینند و آن را متحد حماس، اخوان‌المسلمین، سپاه پاسداران و دیگر نهادهایی می‌دانند که قسم خورده‌اند کشور یهود را به نابودی بکشانند.
به گفته میلشتاین، شین بت درباره قدرت‌های خارجی که سعی می‌کنند در امور داخلی اسرائیل اعمال نفوذ کنند تحقیق می‌کند.
او گفت: «برای اسرائیلی‌ها تکان‌دهنده بود. سابقه قطر در اسرائیل خراب است. قبل از ۷ اکتبر خراب بود و بعد از آن وحشتناک شد. مردم می‌دانند که قطر بی‌طرف نیست.»
برخی به دلایل راهبردی با تردید به جنگ می‌نگرند و می‌گویند نتانیاهو هنوز نمی‌داند که بعد از نابودی حماس با غزه چه خواهد کرد.
زایسر گفت: «دولت هدف راهبردی دیگری جز بقای سیاسی خود ندارد. اگر هدف و چشم‌اندازی برای آینده غزه وجود نداشته باشد، تا ابد در جنگ جاری و چرخه خشونت گرفتار خواهیم شد.»
زایسر گفت: «اگر محبوبیت نتانیاهو به اندازه کافی بالا باشد، انتخابات را برگزار خواهد کرد.» نتانیاهو می‌تواند تا سال ۲۰۲۶ در قدرت بماند و بعد از آن باید انتخابات را برگزار کند، البته اگر زودتر اقدام به برگزاری آن نکرده باشد.
در چنگِ شگفتی
اسرائیل حملات هوایی به غزه را در روز ۱۸ مارس از سر گرفت. دولت می‌گوید احتمالاً بسیاری از رهبران ارشد حماس را کشته است؛ جانشینان رهبرانی که در جنگ ۱۵ ماهه تا روز آتش‌بس در ۱۹ ژانویه کشته شده‌اند.
۴۰۰ نفر تنها در روز اول در غزه کشته شدند.
رهبران اسرائیل وعده داده‌اند که حملات خود را تشدید خواهند کرد.
اسرائیل در روز ۱۹ مارس از آغاز یک «عملیات زمینی محدود» برای بازپس‌گیری کریدور تقریباً ۶ کیلومتری نتزاریم خبر داد. این کریدور در اوایل جنگ برای قطع ارتباط شمال و جنوب غزه و ممانعت از جابه‌جایی و انتقال تسلیحات حماس ایجاد شده بود.
ارتش اسرائیل نیروهای خود را به جنوب غزه منتقل کرد. نیروهای دفاعی اسرائیل در روز ۲۰ مارس عازم رفح شدند.
اسرائیل از نظر تاکتیکی توانست این گروه تروریستی را درهم بشکند.
چورف گفت: «اسرائیل ظاهراً حماس و مردم را غافلگیر کرده است. بر کسی پوشیده نبود که اسرائیل متعاقب توقف مذاکرات به فکرِ اقدام نظامی بود.»
«اما می‌دانیم که مقامات ارشد در خانه‌ها و روی تخت‌های خود کشته شدند.»
چورف که متخصص امور فلسطینی‌ها، شیعیان و تروریسم است، گفت که میزان تلفات در سطح رهبری حماس و جهاد اسلامی فلسطین درخور توجه است.
حماس، نخست‌وزیر، معاون وزیر کشور، رئیس نیروهای امنیتی داخلی و وزیر دادگستری خود را از دست داد. جهاد اسلامی نیز سخنگوی خود را که به‌عنوان نماینده این گروه خدمت می‌کرد، از دست داده است.
روز بعد
به گفته چورف، دلایلی وجود دارد که نشان می‌دهند اسرائیل این‌بار برخلاف ۱۵ ماه اول جنگ موفق خواهد شد.
ارتش اسرائیل اولین‌بار ۳۰ درصد از غزه از جمله نیمی از خود غزه و مرکز شهر را درحوالی اردوگاه آوارگان به حال خود گذاشت.
او گفت که گروگان‌ها در آن نقاط مستقر بودند و ارتش اسرائیل نمی‌خواست خطر آسیب رساندن به آن‌ها را به جان بخرد.
امکان نداشت که ارتش اسرائیل بتواند مأموریت خود را با رها کردن این منطقه به پایان برساند. این امر باعث شد که حماس فرصت بقا، تجدید آماد، بازسازی و عضوگیری پیدا کند.
به گفته چورف، یگان‌های اسرائیلی به مناطقی یورش بردند که اشغال‌شان نکردند.
«ما در آن‌جا یک دولت نظامی تأسیس نکردیم که ملزومات غزه را تأمین کند و برای «فردا» برنامه بریزد تا حماس از نو قدرت نگیرد.»
چورف گفت: «خرد جمعی در اسرائیل این بوده که از تشکیل دوباره دولت نظامی در غزه جلوگیری کند.»
آریل شارون، نخست‌وزیر سابق اسرائیل، به‌طور یکجانبه هزاران شهرک‌نشین یهودی را در سال ۲۰۰۵ از منطقه بیرون کشید و باعث شکل‌گیری حماس شد.
چورف گفت: «اما در شرایط فعلی ممکن است راه دیگری نداشته باشیم.»
دلایل متعددی برای عدم اشغال غزه در اوایل جنگ وجود داشت که از جمله می‌توان به نیروی انسانی لازم در جبهه لبنان و سوریه و کرانه باختری اشاره کرد.
به گفته چورف، دولت بایدن با محدود کردن ارسال بمب‌های سنگین و عدم تأمین مجدد تانک و گلوله‌های توپخانه و بولدوزرهای نظامی باعث عقب‌نشینی اسرائیل شد.
این اقدام پیاده‌نظام ارتش اسرائیل را به خطر انداخت، زیرا آن‌ها مجبور شدند که صرفاً با سلاح‌های سبک به مواضع حماس حمله کنند.
«بسیاری از سربازان به واسطه بمب‌های انفجاری کشته شدند، زیرا برای انجام کار خود به تانک یا گلوله‌های توپخانه‌ای دسترسی نداشتند.»
چورف گفت: «برخلاف چیزی که از قدرتمندترین کشور جهان انتظار می‌رفت، دولت بایدن موضع چندان قاطعانه‌ای اتخاذ نکرد.»
بدین ترتیب، واشینگتن در بهار ۲۰۲۴ اسرائیل را به مدت سه ماه به عقب‌نشینی واداشت و باعث شد که حمله به رفح به تعویق بیافتد که تلاشی نافرجام برای جلب موافقت حماس با آتش‌بس شش‌هفته‌ای و تبادل گروگان‌ها در ماه رمضان بود.
حماس متوجه شد که نیازی به توافق ندارد و از این وقفه برای تجدید قوای خود استفاده کرد.
او گفت: «دیپلماسی به شکست انجامید و وقت گروگان‌ها را تلف کرد.»
وقتی اسرائیل به رفح حمله کرد، آن فاجعه انسانی که واشینگتن منتقدش بود، به واقعیت بدل نشد.
چورف گفت: «ارتش اسرائیل سرانجام نشان داد که این کار شدنی است. کاش زودتر وارد عمل می‌شدیم.»
او گفت: «آمریکا در شش ماه اول سال ۲۰۲۴ به اندازه نصف کمک‌های نظامی سه ماه نخست جنگ به اسرائیل کمک کرد.»
چورف گفت: «ما هنوز دین سنگینی به گردن آمریکا داریم. دولت بایدن اشتباه کرد، اما نیت بدی نداشت.»
او گفت که دونالد ترامپ در حال حاضر قدرت و توان خود را به نمایش می‌گذارد. «باور داریم که یک امپراتوری باید چنین عملکری داشته باشد.»
واشینگتن دیگر باعث عقب‌نشینی اسرائیل نمی‌شود.
چورف گفت که حماس ۲۵ هزار پیکارجوی جدید را برای جایگزینی ۲۰ هزار کشته قبلی خود جذب کرده است، اما افراد جدید تجربه و مهارت نیروهای قبلی را ندارند.
او گفت: «اسرائیل از دامنه تاکتیکی وسیع‌تری برخوردار است، تعداد گروگان‌های باقی‌مانده کاهش یافته و احتمال آسیب رساندن به آن‌ها کمتر شده است.»
به گفته میلشتاین، نتانیاهو باید با مردم صادق‌تر باشد.
او متعهد شده که در غزه یک تغییر راهبردی ایجاد می‌کند و گروگان‌ها را آزاد خواهد کرد، اما اکثر اسرائیلی‌ها گمان می‌کنند که این‌دو هدف متناقض هستند.
«ما احمق نیستیم. می‌دانیم که نمی‌شود هردو کار را با هم انجام داد.»
میلشتاین گفت: «شاید اسرائیل مجبور شود آن‌قدر تحمل کند تا حماس گروگان‌ها را آزاد کند.»
میکی میکائیلی کارشناس نیست. او نسخه اسرائیلی «خانواده ستاره طلایی» (خانواده درجه اول کسانی که در راه خدمت به آمریکا جان خود را از دست می‌دهند) است.
پسرش، عمری میکائیلی، سرباز ذخیره یگان ویژه دِودیوان و قهرمان جنگی که سرگذشت و تصاویر او پیش‌تر تمام روزنامه‌ها را تحت‌الشعاع خود قرار داده بود، صبح روز ۷ اکتبر ۲۰۲۳ بدون دریافت فرمان به سمت مرز رفت.
او به همراه جمعی از دوستان خود بود و ماشینی داشت که صندوق عقب آن پر از اسلحه بود. عمری صبح همان روز در نبرد برای بازپس‌گیری کیبوتص کفارعزه از دست حماس جان سپرد.
میکائیلی و همسرش، رینا، به تازگی از سفر به استرالیا و نیوزیلند بازگشته بودند. آن‌ها جهت جمع‌آوری کمک مالی برای دِودیوان- که پسرش ۱۷ سال برای آن جنگید- به این سفر رفته بودند.
او گفت که این پول به خانواده‌های داغدار اختصاص خواهد یافت و صرف مراقبت از آسیب‌دیدگان خواهد شد.
او گمان می‌کند که نتانیاهو به دلیل منافع سیاسی خود از نو حمله خواهد کرد. به عقیده او، نتانیاهو تلاش صادقانه‌ای برای آزادی گروگان‌های باقی‌مانده صورت نداده و چندین فرصت را در سال ۲۰۲۴ برای آزادی گروگان‌ها از دست داده است.
میکائیلی گفت که پیش‌تر از لیکود- حزب راست میانه که نتانیاهو رهبری آن را برعهده دارد- حمایت می‌کرد، اما چند سال پیش با انتشار گزارشات فساد تغییر عقیده داد.
با این‌حال، او به مشکلاتی که نتانیاهو با آن‌ها دست‌و‌پنجه نرم می‌کند واقف است.
او گفت که راه خروج از غزه شامل این می‌شود که یک دولت جدید را جایگزین حماس کنیم، اما روی کار آمدن دولت نظامی در دوره گذار برای سربازان اسرائیلی خطرناک خواهد بود.
پسر او که دیگر زنده نیست، یک‌بار در غزه مجروح شد.
او گفت: «شما با کشوری می‌جنگید که هیچ اهمیتی برای جان غیرنظامیان قائل نیست. هرگز نمی‌توان با این گروه‌های وحشتناک- حماس، داعش، حزب‌الله- با زبان منطق صحبت کرد.»
