رسیدگی به مشکلات روده در کنار جراحی و مراقبت‌های پزشکی مسیر نویدبخشی پیش پای ما می‌گذارد.
مائورین، از اهالی شمال غربی اقیانوس آرام که از آندومتریوز عمقی رنج می‌برد، با انجام جراحی و ایجاد تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی خود تسکین پیدا کرد. او پس از انجام چند عمل جراحی و برداشتن ضایعات حفره شکمی و دیافراگم، از مصرف کافئین و خوراکی‌های فرآوری‌شده دست برداشت و غذاهای کامل و ضدالتهابی را در اولویت قرار داد.
او هنوز درمان نشده است، زیرا آندومتریوز درمان قطعی ندارد. اما مائورین درد خود را کنترل کرده، از انرژی بیشتری برخوردار است و حس می‌کند که کنترل بیشتری روی بدن خود دارد.
او به اپک تایمز گفت: «وقتی درمان روده‌ام را شروع کردم، حس می‌کردم که فرصت بهبودی پیدا کرده‌ام.»
آندومتریوز از قدیم به اشتباه به‌عنوان عارضه‌ای شناخته می‌شد که صرفاً دستگاه تولیدمثل را تحت تأثیر می‌گذارد. اما تحقیقات جدید تصویر پیچیده‌تری از این بیماری ارائه کرده‌اند: این بیماری دردناک می‌تواند کل بدن را تحت تأثیر بگذارد و ارتباط آن با سلامت روده، که محققان اخیراً به آن پی برده‌اند، گویای همه چیز است.
مطالعه مقدماتی سال ۲۰۲۳ که به سرپرستی دکتر شانتی مولینگ از دانشگاه تنسی انجام گرفت، نشان می‌دهد که ارتباط قابل‌توجهی بین آندومتریوز و افزایش نفوذپذیری روده وجود دارد که معمولاً به‌عنوان «روده نشت‌پذیر» شناخته می‌شود. این ارتباط نویدبخشِ کشف راهکارهای درمانی جامع‌تر است که از هورمون‌درمانی و جراحی عبور خواهند کرد.
فراتر از یک حس درونی
محققان در مطالعه مولینگ خانم‌های مبتلا به آندومتریوز قطعی را کنترل کردند و آن‌ها را با خانم‌های سالم مورد مقایسه قرار دادند. تقریباً نیمی از بیماران مبتلا به آندومتریوز با علائم روده نشت‌پذیر دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند، اما هیچ‌کدام از داوطلبان سالم چنین علائمی نداشتند.
مولینگ افزود که بیماری روده نشت‌پذیر زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های جداره روده تحلیل می‌روند؛ عارضه‌ای که به دلیل سموم محیطی، استفاده مکرر از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، حساسیت‌های غذایی یا عدم تعادل در میکروبیوم روده پدید می‌آید.
مولینگ گفت که یافته‌های او از وجود یک روند گسترده‌تر حکایت دارند: افراد مبتلا به آندومتریوز اغلب با علائم التهاب و تغییر باکتری‌های روده دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. مطالعه او رابطه علّی بین این‌دو عارضه را ثابت نمی‌کند، اما کمک می‌کند که به درک عمیق‌تری از آندومتریوز برسیم.
نتایج نشان می‌دهند که آسیب‌دیدگی جداره روده باعث می‌شود که مواد مضر وارد جریان خون شوند و یک التهاب گسترده رخ دهد که علائم آندومتریوز را تشدید می‌کند.
روده نشت‌پذیر به‌عنوان یک تشخیص پزشکی رسمیت ندارد، اما هرروز بیشتر مورد توجه محققان قرار می‌گیرد. مطالعه مروری سال ۲۰۲۳ که در مجله داروسازی انتشار یافته است، نشان می‌دهد که تعادل میکروبیوم روده به حفظ سلامت سد روده کمک می‌کند. وقتی این تعادل برهم می‌خورد، سد روده ضعیف شده و باعث نشت‌پذیری روده می‌شود که با بروز بیماری‌های التهابی از جمله آندومتریوز همراه است.
عارضه‌ای فراتر از رحم
آندومتریوز فراتر از درد ناخوشایند قاعدگی است. این عارضه باعث می‌شود که بافتی مشابه جداره داخلی رحم در بیرون از رحم رشد کند. این بافت، در جایی که به آن تعلق ندارد، به تخمدان‌ها، مثانه، روده‌ها، دیافراگم، کلیه‌ها و حتی ریه‌ها می‌چسبد. در موارد حاد، این ضایعات باعث چسبندگی اندام‌های درونی به یکدیگر می‌شوند.
بعضی از بیماران نارسایی کلیوی می‌گیرند و بعضی دیگر به دلیل ایجاد ضایعات روی دیافراگم یا ریه‌ها دچار روی‌هم‌افتادگی ریه‌ها می‌شوند. با این‌حال، تشخیص آندومتریوز معمولاً بین ۶ تا ۱۰ سال طول می‌کشد و در افراد بالای ۳۵ سال معمولاً دیرتر تشخیص داده می‌شود.
بسیاری از بیماران هر روز با دردی شدید و جان‌کاه زندگی می‌کنند که به دوران قاعدگی محدود نمی‌شود و در کل ماه‌های سال ادامه دارد. خستگی، احساس درد در حین رابطه جنسی، مشکلات گوارشی، دشواری در تنفس و ناباروری از جمله مشکلات شایع آندومتریوز هستند. آندومتریوز فقط دستگاه تولیدمثل را تحت‌الشعاع قرار نمی‌دهد، بلکه سیستم ایمنی، سیستم گوارشی و سیستم عصبی را هم مختل می‌کند و به عارضه‌ای بدل می‌شود که کل بدن را تحت تأثیر می‌گذارد.
آیا سلامت روده به تنهایی باعث درمان آندومتریوز می‌شود؟
مختصر بگویم، خیر. بهبود سلامت روده باعث کاهش التهاب می‌شود و بعضی از علائم را تسکین می‌دهد، اما نمی‌تواند بیماری را به‌طور کامل درمان کند. متخصصان بر این باورند که آندومتریوز تحت تأثیر عوامل ژنتیکی رخ می‌دهد و حتی ممکن است از قبل از تولد شروع به پیشرفت کند.
امروزه بسیاری از متخصصان آندومتریوز جراحی موضعی را مؤثرترین درمان آندومتریوز عمقی یا فراگیر می‌دانند که با جداسازی ضایعات از اندام‌های آسیب‌دیده انجام می‌گیرد. این عمل به دست جراحان مجرب انجام می‌گیرد، زیرا جراحی‌های کم‌اثر مانند سوزاندن ضایعات به‌جای برداشتن آن‌ها باعث می‌شوند که بیماری ادامه پیدا کند.
با این‌حال، بسیاری از پزشکان بر این باورند که رسیدگی به سلامت روده راهکار مفیدی خواهد بود. دکتر جفری آرینگتون، جراح برجسته اهل یوتا که در جراحی موضعی تخصص دارد، بر نیاز به توسعه رویکردی جامع تأکید می‌کند. او در به بررسی گزینه‌های درمانی از جمله جراحی موضعی پرداخته و تأکید می‌کند که هیسترکتومی یا عمل زهدان‌برداری روش درمان قطعی آندومتریوز نیست. «هیچ مدرکی در هیچ منبعی وجود ندارد که نشان دهد هیسترکتومی به شکلی معجزه‌آسا باعث از بین رفتن آندومتریوز می‌شود» (۲۷:۵۰).
آرینگتون در پستی در سال ۲۰۱۷ در فیسبوک نوشت: «متخصصان زنان اغلب هیسترکتومی و برداشت تخمدان‌ها را به‌عنوان درمان قطعی آندومتریوز معرفی می‌کنند. اما این ادعا باعث گمراهی بیماران می‌شود، زیرا برداشتن رحم و تخمدان‌ها تنها در شرایطی باعث از بین رفتن بیماری می‌شود که این اندام‌ها درگیرِ ضایعات باشند و اگر ضایعات به‌طور کامل جدا نشوند، آندومتریوز همچنان ادامه خواهد یافت.»
مولینگ به بیماران خود توصیه می‌کند که پس از عمل جراحی از رژیم‌های غذایی تسکین‌دهنده روده کمک بگیرند. این رژیم‌ها اغلب شامل خوراکی‌های مغذی مانند آب قلم هستند که سرشار از کلاژن و اسیدهای آمینه بوده و به ترمیم جداره روده کمک می‌کنند.
پرهیز از غذاهای فرآوری‌شده، قندهای افزوده و ترکیبات التهابی مانند گلوتن و لبنیات، از دیگر اقدامات مفید برای سلامت روده هستند. بعضی از داروهای گیاهی مانند پوست درخت نارون لغزنده، ریشه شیرین‌بیان و ریشه گل ختمی نیز به کاهش التهاب و تسکین دستگاه گوارش کمک می‌کنند.
تحقیقات جدید نشان می‌دهند که فیبر خوراکی نیز نقش بسزایی دارد. فیبر به تنوع میکروبیوم روده کمک می‌کند و باعث دفع استروژن اضافی بدن می‌شود که برای افراد مبتلا به بیماری‌های حساس به استروژن مانند آندومتریوز مفید است. رژیم‌های غذایی غنی از میوه، سبزیجات، حبوبات و غلات کامل فاقد گلوتن نیز به تأمین فیبر مورد نیاز بدن کمک می‌کنند.
ترمیم روده نشت‌پذیر: نکات کاربردی
مولینگ نکات زیر را با تکیه به شواهد علمی برای تقویت سلامت روده و کنترل آندومتریوز توصیه می‌کند:
- از غذاهای ضدالتهابی استفاده کنید: سبزیجات برگ‌دار، انواع توت، ماهی سالمون وحشی و زردچوبه را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
- محرک‌های مرسوم را کنار بگذارید: گلوتن، لبنیات و قندهای افزوده را به مدت ۴ تا ۶ هفته کنار بگذارید و ببینید آیا علائم آندومتریوز بهبود می‌یابند یا خیر.
- از پروبیوتیک‌ها با دقت استفاده کنید: غذاهای تخمیری مانند ماست شیر نارگیل، کیمچی و سرکه سیب را به وعده‌های غذایی خود اضافه کنید. می‌توانید در سس سالاد خود سرکه سیب بریزید یا یک قاشق غذاخوری کیمچی به مخلوط مرغ و سبزیجات خود اضافه کنید.
- استرس را کنترل کنید: ذهن‌آگاهی را تمرین کنید، خواب باکیفیت را در اولویت بگذارید و به انجام تمرینات ملایم مانند حرکات کششی و یوگا بپردازید.
کشف ارتباط بین روده نشت‌پذیر و آندومتریوز مکملِ شواهد فزاینده‌ای است که نشان می‌دهند این بیماری مستلزم یک رویکرد درمانی جامع است. عمل جراحی همچنان جزو روش‌های اصلی درمان است، اما ایجاد تغییر در سبک زندگی و تقویت سلامت روده به کاهش علائم کمک کرده و حس و حال بهتری به بیماران می‌دهد.
