ریزگردهایی که در سالهای گذشته خوزستان، استانهای غربی، سیستان و بلوچستان در شرق و گاهی تهران را در برمیگرفت، حالا دیگر شمال ایران و استانهای گلستان و مازندران را هم تحت تأثیر قرار داده است.
طی روزهای گذشته مناطقی از استانهای خراسان رضوی، مازندران و گلستان درگیر گردوغبار بودند و پیشبینی شده که این شرایط تا اوایل پاییز ادامه یابد.
در پی افزایش غلظت گردوغبار و در این استانها، رسانههای داخلی به نقل از مقامهای دولتی اعلام کردند منشأ این گردوغبار از کشور ترکمنستان عنوان کردند. مدیرکل هواشناسی گلستان منبع ریزگردها را «صحرای ترکمنستان» اعلام کرد و گفت که شهرستانهای بندر ترکمن، بندر گز و گرگان و بخشهایی از نواحی شمالی دچار این پدیده شدهاند.
با این حال بسیاری از کارشناسان و فعالان محیطزیست، دلیل اصلی پدیدههای گردوغبار و ریزگرد در ایران را خشک شدن دریاچهها و تالابهای داخلی میدانند. آنها میگویند کانونهای ریزگرد داخلی در کنار این کانونها در کشورهای همسایه در سالهای اخیر به یکی از بحرانهای محیط زیستی جدی در ایران تبدیل شده است.
محمد درویش، کنشگر محیطزیست گفته است: «عوامل مختلفی باعث تشدید ریزگردها میشود، ازجمله تغییر مسیر طبیعی رودخانهها که باعث میشود تا پایاب رودخانهها که اغلب محیطهای تالابی و دریاچههای کویری است تبدیل به منشأ گردوخاک شود.»
روزنامه «هممیهن» نیز روز یکشنبه پنجم شهریور در گزارشی اعلام کرد که در «اتفاقی بیسابقه» ۶۰ درصد مساحت ایران با شدتهای مختلف درگیر ریزگردها شده است.
به نوشته این روزنامه عباس محمدی، فعال محیطزیست، در این باره میگوید: «مشکلات محیط زیستی در کشور ما جدیتر از آن است که بخواهیم مسائل را صرفاً به خارج از مرزها نسبت دهیم و فرافکنی بکنیم.»
این کارشناس دلیل عمده پدیده گردوغبار و ریزگردها که چهار گوشه کشور را فراگرفته است، «حکمرانی بد» خوانده و در ادامه افزوده است: «چه در حوزۀ سیاست داخلی و چه در حوزۀ سیاست خارجی، خودمان را درگیر موضوعات و مسائلی کردهایم که اولاً ملی نیستند، ثانیاً اساساً حل آن مسائل از توان و اراده ما خارج شده است.»
همچنین علیمحمد طهماسبی بیرگانی، دبیر ستاد ملی گردوغبار، اعلام کرد طبق پیشبینیها شرق و شمال شرق ایران شاید تا مهرماه این شرایط را داشته باشند.
در همین حال علیمحمد زنگانه، استاندار گلستان میگوید که موضوع خلیج گرگان، بسیار جدی است و اگر این پهنه آبی خشک شود، محیطزیست و سلامت مردم با تهدید جدی روبرو میشود. به گفته او با خشک شدن خلیج گرگان ۶۰ هزار هکتار کانون ریزگرد نمکی ایجاد خواهد شد.
در همین حال، گزارشهایی از وضعیت بحرانی در تالاب گاوخونی در اصفهان و هورالعظیم در خوزستان منتشر شده است. از سوی دیگر تالابهای کوچکتر نیز حال خوشی ندارند؛ از جمله مدیرکل حفاظت محیطزیست کرمانشاه ۲۹ مرداد گفته بود که تالاب هشیلان در این استان تا چند روز دیگر کاملاً خشک خواهد شد.