پیکر محمد زهرایی، مدیر نشر کارنامه و شهر کتاب نیاوران، روز چهارشنبه ۳۰ مرداد از مقابل خانه هنرمندان ایران تشییع میگردد.
وی که متولد ۱۳۲۷ و از جمله ناشران صاحب سبک در ایران بود، صبح یکشنبه ۲۷ مرداد بر اثر سکته‌ی قلبی در دفتر محل کار خود درگذشت. محمد زهرایی با سابقه ۵۰ ساله در چاپ و نشر، از جمله پیش‌کسوتان صنعت نشر در ایران به‌شمار می‌رود.
وی در دوران حیات خود، آثار ارزنده‌ی بسیاری از نویسندگان مطرح زمان خود را به چاپ رساند.
از جمله‌ی این آثار می‌توان به “کتاب مستطاب آشپزی” به قلم “نجف دریابندری” و همسرش مرحومه “فهمیه راستکار”، “حافظ به سعی سایه” به قلم “هوشنگ ابتهاج” و “خواب آشفته‌ی نفت،” نوشته‌ی “محمد علی موحد” اشاره کرد.
شهرت محمد زهرایی اما نه فقط به خاطر انتشار آثار نفیس از نویسندگان و شعرای مطرح زمانِ خود، بلکه به دلیل الگو و شیوه‌ای است که وی به عنوان یک ناشر، در عرصه‌ی نشر و چاپ از خود بر جای گذاشت. وی که در میان نویسندگان و ناشران به دقت و وسواس و نگاه زیباشناسانه به آثار چاپی مشهور بود، فعالیت خود را در حوزه نشر و چاپ از نیمه‌ی دهه‌ی ۵۰ و با انتشارات نیل آغاز نمود.
رمان “دن کیشوت” با برگردان “محمد قاضی” و همکاری با نویسندگانی چون “م. به‌آذین”، ازجمله فعالیت‌های وی در این دوره است. وی در سال‌های پایانی دهه‌ی شصت، نشر کارنامه را راه‌اندازی کرد، جایی که برآیند تمام دغدغه‌ها و تلاش‌های خستگی‌ناپذیر او در حوزه‌ی نشر، در آثار فاخری که منتشر کرد، منعکس می‌شد.
زندگی حرفه‌ای زهرایی تنها به حوزه‌ی کتاب محدود نشد، او که به موسیقی و نقاشی ایرانی نیز علاقه‌ی ویژه‌ای داشت، در سال‌های میانی دهه‌ی شصت، به انتشار آلبوم‌های موسیقی روی‌آورد. از جمله آثار وی در این زمینه می‌توان به انتشار آلبوم “بیداد” با صدای محمدرضا شجریان و آهنگ‌سازی “پرویز مشکاتیان” و همچنین انتشار کتاب “فرهنگ گوشه‌های آواز ایرانی” اشاره کرد.
توجه ویژه‌ی زهرایی به ویراستاری، صفحه‌آرایی، رنگ‌شناسی، حروفچینی و حتی وسواسِ وی در انتخاب نوع کاغذ مناسب برای کتاب، در میان همکاران وی مثال‌زدنی بود. او از معدود ناشرانی بود که کتاب‌های تحت انتشار خود را با دقت مطالعه‌می‌کرد، وی همچنین با برگزاری جلسات مشورت و گفت‌وگو با نویسندگان و مترجمانِ انتشارات خود، در فراهم‌آوردن اسناد و منابع لازم برای تالیف کتاب، به آن‌ها یاری‌می‌رساند و از ابتدا تا انتهای روند انتشار کتاب، نقشی فعال داشت.
امیر حسین‌زادگان (مدیر انتشارات ققنوس) در مصاحبه‌ی روز یکشنبه‌ی خود با خبرگزاری ایلنا در باب شیوه‌ی کار زهرایی گفت: “محمد زهرایی یکی از بهترین همکاران ما در حوزه‌ی نشر بود که به همکاری با ایشان افتخار می‌کنم. یکی از تجربیاتی که من از ایشان آموختم، نمونه‌خوانی برعکس بود. به این ترتیب که ایشان متن کتاب را از سمت چپ (در هر خط) می‌خواندند تا اگر اشکالی وجود دارد، آن را تصحیح کنند. این نوع از نمونه‌خوانی البته بسیار زمان‌بر و پر هزینه است ولی با دقت‌نظر و حساسیتی که از ایشان سراغ داشتیم، این کار را پیش از انتشار کتاب انجام می‌داد”.
زهرایی به خوبی با نقاط قوت و ضعف قلم (فونت)های فارسی آشنا بود. حساسیت او به تایپوگرافی فارسی و اهمیت آن در روان‌خوانی، وی را بر‌آن‌داشت تا ضمن سفارش نرم‌افزار ویژه برای صفحه‌بندی کتاب‌های تحت انتشار خویش، کمبودهای موجود را با طراحی قلم‌ها وحروف جدید جبران کند. وی در این روند، همکاری تنگاتنگی با برنامه‌نویسان و طراحان قلم فارسی داشت.
گفت‌وگوی سال گذشته‌ی او با ماهنامه‌ی “صنعت چاپ”، نشان‌گر دقت نظر و حساسیت ویژه‌ی او در نشر کتاب‌هایش است. وی در بخشی از مصاحبه می‌گوید: “ما دنبال ساده کردن حروفچینی با حفظ ملاحظات زیباییشناسی آن هستیم. برای من مهم است که خواننده کتاب هنگام مطالعه سکندری نخورد، به خاطر فواصل نادرست بین کلمهها سردرگم نشود و خواندن او هر چه آسانتر و بدون ابهام ادامه پیدا کند.”
همچنین در بخشی دیگر وی می‌افزاید: “فونت و حروفچینی دغدغه سال‌های سال من بوده است. شما اینجا میبینید من چقدر کتاب درباره حروف و تایپوگرافی دارم. سالها پیش، بسیاری از صفحات و تیتراژ کتاب را با دست، با چسب و قیچی میساختم و فیلم میگرفتم. حالا دیگر نیازی به آن کارها نیست”.
زهرایی همچنین مدیریت کتاب‌فروشی “شهرکتاب نیاوران” را نیز در کارنامه‌ی خود داشت و توانست با ایجاد محیطی مناسب برای اهل کتاب، در این زمینه نیز نمونه‌ی مناسبی را از خود به جای بگذارد.
اپک تایمز در ۳۵ کشور و به ۲۱ زبان منتشر می‌شود.
