نوشته مایکل ژوآنگ، نویسنده چینی-آمریکایی
برخی از فعالان دموکراسی‌خواه چینی مقیم خارج از چین، اولین کنفرانس امور ملی را در در اوایل ماه مارس در واشینگتن برگزار کردند تا درباره مسیر پیش روی چین در دوران پساحزب کمونیست گفت‌و‌گو کنند. آن‌ها «نقشه‌راه چین مردم‌سالار» را براساس اصول مشروطه تدوین کردند.
در برنامه چینی «پینکل ویو» که از ان‌تی‌دی پخش می‌شود، دو مخالف چینی مقیم آمریکا که در کنفرانس امور ملی شرکت داشتند، درباره پیشینه صدساله مشروطیت در چین و مسیر بازسازی آینده صحبت کردند.
جمهوری چین
چین مدرن زمانی اولین جمهوری آسیا را تحت عنوان جمهوری چین به راه انداخت اما به‌خاطر مناقشات داخلی و جنگ‌های جهانی در دایر کردن یک جمهوری باثبات براساس قانون اساسی ناکام ماند. هدف فعالان چینی حاضر در کنفرانس امور ملی، براندازی حزب کمونیست چین و بازسازی جمهوری آزاد مشروطه خودمختار است.
وانگ جونتائو، رهبر حزب دموکراسی چین، که پس از سازماندهی اعتراضات دانشجویی سال ۱۹۸۹ در چین به ۱۳ سال زندان محکوم شد، در «پینکل ویو» توضیح داد که جمهوری‌های مشروطه در سیاست مدرن اشکال مختلفی دارند اما همگی از سه ویژگی مشترک برخوردارند. اول آن‌که حقوق شهروندی، از جمله آزادی‌های گوناگون و حقوق اساسی بشر، باید به‌طور کامل محترم و محفوظ نگه‌داشته شوند. دوم آن‌که تمام ارکان دولت باید به واسطه انتخابات عادلانه و آزاد از سوی شهروندان برگزیده شوند. سوم آن‌که جلوگیری از سوءاستفاده و غصب قدرت توسط دولت، مستلزم توسعه رویکرد بازداری و توازن است.
آقای وانگ گفت: «مشخص است که حزب کمونیست چین مظهر نظام مشروطه نیست. به همین‌خاطر است که ما از براندازی حزب کمونیست چین و بازسازی جمهوری دفاع می‌کنیم. هدف ما ایجاد یک حکومت جمهوری‌خواه واقعی است.»
به گفته آقای وانگ، پیش از تأسیس جمهوری چین در سال ۱۹۱۱، ایده‌های مشروطیت در اواخر دودمان چینگ شکل گرفته بود. دودمان چینگ به سلطنت مشروطه تبدیل نشد اما ایده‌های مشروطیت در ادامه به جمهوری ختم شدند.
مشروطیت در گذشته
چنگ شی‌گوانگ، تحلیل‌گر سیاسی چینی، در «پینکل ویو» گفت که جمهوری چین با تکیه به جنبش‌های مشروطیت در پایان دودمان چینگ تأسیس شد. مشروطه‌خواهان تبعیدی وقت، مانند لیانگ چی‌چائو، پادشاهی مشروطه را با الگو قرار دادن بریتانیا پیشنهاد کردند.
انقلاب ۱۹۱۱ نظام پادشاهی را برانداخت و به تأسیس جمهوری چین منجر شد که این کشور را به جمهوری مشروطه نزدیک‌تر کرد. با این‌حال، اتحاد جماهیر شوروی و ژاپن بسرعت از دسته‌بندی‌های داخلی در جمهوری تازه‌تأسیس چین حمایت کردند تا کشور را چندپاره کنند؛ امری که به درگیری و جنگ داخلی انجامید. دسته‌جات مختلف اصلاح‌طلب و مشروطه‌خواه در آن زمان با یکدیگر اختلاف نظر داشتند.
آقای شنگ خاطرنشان کرد که در اواخر دودمان چینگ، سلطنت‌طلبان تندرو در موضع ضعف بودند اما مشروطه‌خواهان قدرت قابل‌توجهی به دست آورده بودند. همه نیروهای منطقه‌ای سلطنتی، از جمله طبقه اشراف تحصیل‌کرده، از مشروطیت حمایت کردند.
نابودی مشروطیت به دست حزب کمونیست چین
در زمان ژنرال چیانگ کای-شک، جمهوری چین تحت حزب ملی‌گرای چین، گُئومین دانگ، به یکپارچگی رسید. با این‌حال، ژنرال چیانگ به نبرد با شورشیان کمونیست ادامه داد و هم‌زمان با تهاجم ژاپنی‌ها در جریان جنگ جهانی دوم نیز مقابله می‌کرد. او در برابر کمونیست‌های مورد حمایت اتحاد جماهیر شوروی و ژاپنی‌ها ایستادگی کرد.
چین در این مدت به دولت حزبی گُئومین دانگ تبدیل شد و پس از سلطه حزب کمونیست چین بر سرزمین اصلی چین، ژنرال چیانگ به تایوان عقب‌نشینی کرد و رئیس‌جمهور جمهوری چین شد. رویکرد او به‌عنوان رئیس‌جمهور به واسطه حکومت اقتدارگرایانه و سرکوب جنبش استقلال تایوان همچنان در این کشور بحث‌برانگیز است.
آقای شنگ نظام حزبی-دولتی گُئومین دانگ را به واسطه تلفیق حکومت نظامی و قانون مشروطه غیرقابل دفاع دانست و مورد انتقاد قرار داد. پس از جنگ داخلی با حزب کمونیست چین، گُئومین دانگ از قدرت اضطراری فراگیر خود در تایوان برای سرکوب مخالفان استفاده کرد. این روند در اواخر دهه ۱۹۸۰ متوقف شد و رئیس‌جمهور سابق تایوان، لی تنگ-هویی، شرایط تحقق مشروطیت واقعی را فراهم کرد.
او گفت: «اکنون می‌توان گفت که نظام مشروطه تایوان در آسیا حرف اول را می‌زند. تایوان کشوری دموکراتیک بر مبنای مشروطیت است و یک الگوی کامل برای دوران پساحزب کمونیست در چین محسوب می‌شود.»
سقوط اجتناب‌ناپذیر حزب کمونیست چین
آقای شنگ معتقد است که برنامه‌های کمونیستی و سوسیالیستی حزب کمونیست چین کارساز نیستند و این حزب سرانجام فرومی‌پاشد.
او گفت: «درست مثل تمام کشورهای کمونیستی اروپای شرقی و اتحاد جماهیر شوروی، همه آن‌ها فرومی‌پاشند. از این‌رو، احیای جمهوری در چین ضرورت دارد. جمهوری چین دنباله راه آزادی‌خواهی، دموکراسی‌خواهی و مشروطه‌خواهی چند نسل از متفکران و رهبران چین مدرن از زمان آغاز جنبش مشروطه در اواخر دودمان چینگ است. این مسیر نیازمند بازسازی است و من به تحقق آن باور دارم.»
در گفت‌و‌گوهای «پینکل ویو» از پیشینه تاریخی و آرزو و امیال مدافعان احیای مشروطیت در چین صحبت شد. از اواخر دودمان چینگ تا تأسیس جمهوری چین، سلسله جنبش‌های مشروطه‌خواه مختلفی ظهور پیدا کردند اما مسیر مشروطیت واقعی به واسطه عوامل داخلی و خارجی مسدود شد. با این‌حال، این‌دو مشروطه‌خواه نسبت به آینده ابراز امیدواری کردند و اظهار داشتند که فروپاشی حزب کمونیست چین اجتناب‌ناپذیر است و پیشرفت چین تنها از مسیر آزادی، دموکراسی و قانون اساسی می‌گذرد.
نوشته مایکل ژوآنگ، نویسنده چینی-آمریکایی
نظرات بیان شده در مقاله نقطه‌نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکس‌کننده موضع اپک تایمز نیست.
