نویسنده: گرگوری جنتس
تأثیر خندیدن شوخی نیست، زیرا شواهدی در دست گردآوری است که نشان می‌دهند خندیدن مداوم برای سلامت ذهنی، جسمی و عاطفی انسان مفید است.
مزایای خنده در راستای سلامت کلی انسان، از کاهش استرس گرفته تا تقویت عملکرد سیستم ایمنی بدن، بهبود سلامت قلب و عروق و تقویت روابط اجتماعی، غیرقابل انکار است. گنجاندن خنده در زندگی روزمره، چه از طریق تعاملات اجتماعی، فعالیت‌های طنزگونه یا لذت بردن از معناباختگی زندگی، می‌تواند تأثیر شگرف و پایداری بر سلامتی و شادی کلی انسان داشته باشد.
به‌عنوان فردی مؤمن که در خانواده‌ای انجیل‌دوست بزرگ شدم، برای راهنمایی‌های حکیمانه کتاب مقدس احترام قائل هستم که این مثل عهد عتیق یکی از آن‌هاست: «دل شادمان شفای نیکو می‌بخشد اما روح شکسته استخوان‌ها را خشک می‌کند.» (مثل ۱۷:۲۲) نویسندگان کتاب مقدس هزاران سال پیش به ارزش و بهای احیاگر خنده و شادی پی بردند.
اکنون قرن‌ها جلو می‌رویم تا به سال ۱۹۷۹ برسیم؛ زمانی‌که نورمن کازینز کتاب برجسته «آناتومی بیماری» را منتشر کرد. این اثر یکی از اولین کتاب‌هایی بود که خواص درمانی خنده را مورد بررسی قرار داد. کازینز از دید اکثر آمریکایی‌ها به‌عنوان سردبیر قدیمی مجله معروف آن زمان، ساتردی ریویو، شناخته می‌شد. او همچنین مؤلف ۱۵ کتاب تحسین‌شده و سخنرانی ستودنی بود.
کازینز در کتاب «آناتومی بیماری» از تأثیر شگفت‌انگیز خنده در مبارزه خود با اسپوندیلیت آنکیلوزان می‌گوید که یکی از بیماری‌های فلج‌کننده بافت همبند است. کازینز در تلاشی مذبوحانه برای تسکین التهاب شدید ستون فقرات و مفاصل خود، از خنده به‌عنوان مؤلفه اصلی رویکرد شفابخش خود بهره برد. به آلبوم‌های کمدی گوش می‌داد و فیلم‌هایی تماشا می‌کرد که باعث خنده‌اش می‌شدند. کازینز دریافت که ۱۰ دقیقه خنده از ته دل باعث می‌شود که دو ساعت بدون درد بخوابد.
کشف کازینز مبنی بر این‌که خنده می‌تواند مسیر بیماری او را دگرگون کند، مورد توجه ویژه محافل پزشکی قرار گرفت. صحت تجربی ادعای او در سال‌های آتی بارها به اثبات رسید. محققان ثابت کردند افرادی که از شوخ‌طبعی لذت می‌برند، بیشترین توانایی ممکن را در مبارزه با طیف وسیعی از بیماری‌ها دارند.
به‌عنوان یک متخصص بهداشت روان با ۴۰ سال تجربه، با رویکرد کازینز کاملاً موافق هستم. تاکنون به هزاران نفر که با افسردگی، اضطراب، اعتیاد و مشکلات دیگر دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند، مشاوره داده‌ام. من و تیمم علاوه‌بر راهنمایی مراجعان خود از طریق شیوه‌های درمانی متمرکز و اغلب چالش‌برانگیز، به‌طور مستمر در تلاش هستیم تا محیطی مملوء از خنده و خوشی بیافرینیم؛ چرا که طبق آن مثل قدیمی می‌دانیم که «دل شادمان شفای نیکو می‌بخشد و به التیام شما کمک می‌کند.»
مزایای ماندگار خنده
به‌عنوان زبان جهانی شادی، خنده از دیرباز به مثابه اکسیری قدرتمند برای روح گرامی داشته شده است. اما کارکرد خنده فراتر از توانایی آن در تسکین روح و جان بخشیدن به روابط است و تأثیر شگرفی بر سلامت جسمی و روانی ما دارد. در ادامه توضیح می‌دهم که چرا خنده جزو نیروهای سازنده زندگی است:
کاهش استرس. خنده به‌عنوان تسکین‌دهنده طبیعی استرس عمل می‌کند و باعث ترشح اندورفین یا هورمون حال خوب در بدن می‌شود. این ماده شیمیایی عصبی نه تنها خلق‌و‌خو را بهبود می‌بخشد، بلکه به کاهش حس نگرانی و تنش نیز کمک می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهند که حتی فکر کردن به خنده نیز می‌تواند واکنش استرسی بدن را کاهش دهد و به آرامش بیشتر ذهن کمک کند.
تقویت سیستم ایمنی. مطالعات نشان داده‌اند که خنده می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی را با افزایش تولید سلول‌های محافظ و پادتن‌ها تقویت کند. این امر به تقویت سیستم دفاعی در برابر عوامل بیماری‌زا، کاهش خطر بیماری و ارتقای کلی سلامت کمک می‌کند.
سلامت قلبی عروقی. ورزش منظم و تعریق جایگزین ندارد؛ اما بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که خندیدن مداوم به داشتن قلب سالم کمک می‌کند. وقتی می‌خندیم، عروق خونی ما گشاد می‌شوند و جریان خون و اکسیژن‌رسانی در کل بدن بهبود می‌یابد. این مسئله می‌تواند به کاهش فشار خون، کاهش خطر بیماری‌های قلبی و بهبود سلامت عروق کمک کند.
تسکین درد. خنده به‌عنوان یک مسکن طبیعی عمل می‌کند و باعث تسکین ناراحتی‌های مزمن و حاد می‌شود. وقتی می‌خندیم، بدن اندورفین ترشح می‌کند که نه‌تنها خلق‌و‌خو را بهبود می‌بخشد، بلکه سیگنال‌های درد را نیز در مغز کاهش می‌دهد. از این گذشته، خنده به تولید مواد شیمیایی طبیعی تسکین‌دهنده درد کمک کرده و حواس شما را از ناراحتی‌های فیزیکی پرت می‌کند.
آرامش عضلانی. آیا تاکنون احساس خوشایند رهایی و آرامش بعد از خنده صمیمانه را تجربه کرده‌اید؟ خنده باعث آرام گرفتن عضلات می‌شود و به کاهش تنش و سفتی عضلانی کمک می‌کند. این ویژگی پیامدهای سودمندی برای افراد مبتلا به بیماری‌هایی مانند فیبرومیالژیا یا درد مزمن عضلانی دارد و راهی طبیعی و لذت‌بخش برای کاهش ناراحتی پیش پای شما می‌گذارد.
ارتباط اجتماعی. خنده یک تسهیلگر اجتماعی قدرتمند است که پیوند بین افراد را تقویت کرده و روابط را مستحکم‌تر می‌سازد. با هم خندیدن باعث ایجاد حس رفاقت و ارتباط می‌شود و هم‌زمان احساس تنهایی و انزوا را به حداقل می‌رساند. در عصر دیجیتال امروزی که تعاملات رودررو جای خود را به تماس‌های مجازی داده‌اند، عمل خنده در تقویت ارتباطات انسانی ضرورت یافته است.
مزایای شناختی. بدیهی است که خنده به تقویت حافظه، بهره‌وری، خلاقیت و مهارت‌های حل مسئله کمک می‌کند. خندیدن با تحریک ترشح دوپامین- انتقال‌دهنده‌ای عصبی که باعث ایجاد حس لذت و پاداش می‌شود- می‌تواند تمرکز و وضوح ذهنی را بهبود دهد که از بسیاری جهات منجر به افزایش عملکرد شناختی می‌شود.
گامی برای خروج از افسردگی و اضطراب. در دو کتاب «التیام افسردگی برای زندگی» و «بازنشانی اضطراب» توضیح داده‌ام که خنده چگونه می‌تواند شفابخش افسردگی و اضطراب باشد. مزایای فیزیولوژیک و روان‌شناختی خنده برای کسانی که در تاریکی یا ناراحتی گرفتار آمده‌اند، تسکین‌دهنده است. خنده خوب در زمان یأس به شما فرصت لازم را می‌دهد که در دل تاریکی به روزنه نور بنگرید. شاید خندیدن به تنهایی راه درمان افسردگی بالینی و اختلالات اضطرابی نباشد اما مطمئناً به بهبودی آن‌ها کمک می‌کند.
راه‌های عملی برای ورود خنده به محیط زندگی
در دنیایی که همیشه در سایه استرس، ضرب‌الاجل و خبرهای هشدارآمیز قرار دارد، یافتن دلیلی برای خندیدن گاهی بعید به نظر می‌رسد. با این‌حال، چنان‌که گفتیم، مزایای خنده برای سلامت کلی ما آن‌قدر عمیق است که باید آن را به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره خود بدل کنیم. پس چگونه می‌توانیم خنده بیشتری را وارد زندگی خود کنیم، بویژه وقتی‌که خندیدن بیش‌از‌پیش دشوار جلوه می‌کند؟ از این‌جا شروع کنید:
در موقعیت‌های روزمره جویای شوخی باشید. زندگی مملوء از کنایه و تناقض است. سعی کنید محیط اطراف خود را از دریچه شوخی زیر نظر بگیرید و در موقعیت‌های روزمره جویای شوخی باشید. این تغییر نگرش می‌تواند موقعیتی مأیوس‌کننده را به موقعیتی آرامش‌بخش بدل کند.
زندگی را خیلی جدی نگیرید. به خودتان اجازه دهید اشتباه کنید و معایب خود و دیگران را بپذیرید. اشتباه و بدشانسی جزوی از تجربه انسان هستند و خندیدن به آن‌ها می‌تواند زندگی را قابل تحمل‌تر و لذت‌بخش‌تر کند.
با افراد شاد وقت بگذرانید. با دوستان و اعضای خانواده که حس شوخ‌طبعی دارند معاشرت کنید. خنده‌های آن‌ها مسری است و در کوتاه‌مدت متوجه می‌شوید که با هم می‌خندید.
همیشه چیزهای خنده‌دار تماشا کنید یا گوش دهید. از مثال نورمن کازینز پیروی کنید و هرروز برای لذت بردن از یک فیلم، برنامه تلویزیونی یا استندآپ کمدی خنده‌دار وقت بگذارید. در خلال رفت‌و‌آمدها یا در حین انجام کارهای خانه به یک پادکست طنز یا کتاب صوتی خنده‌دار گوش دهید.
با بچه‌ها یا حیوانات خانگی بازی کنید. بچه‌ها و حیوانات متخصص شادی خودجوش هستند. با آن‌ها بازی کنید و ببینید که اشتیاق شما برای زندگی افزایش می‌یابد.
میزبان شب‌های بازی باشید. بازی‌های تخته‌ای تعاملی، ادابازی یا بازی‌های کارتی که بازیکنان را به رقابت مفرح تشویق می‌کنند، منبع ارزشمندی برای خنده و شادی در بین دوستان و اعضای خانواده هستند.
تجربیات جدید را امتحان کنید. از نقطه آسایش خود خارج شوید و فعالیت‌هایی مثل کارائوکه، کلاس خودسازی یا کلاس یوگای خنده را امتحان کنید. تجربیات جدید به مواجهه با لحظات غیرمنتظره سرزندگی و سبک‌بالی منجر می‌شوند.
دفتر خاطرات شادی. هرروز سه چیزی را که باعث خنده یا لبخندتان شد در آن یادداشت کنید. این تمرین نه‌تنها حس قدردانی شما را تقویت می‌کند، بلکه مغزتان را نیز به جستجو و تشخیص لحظات شادی‌آور عادت می‌دهد.
از پزشک خود «نسخه خنده» بخواهید یا برای خودتان نسخه بپیچید. محققان از پزشکان می‌خواهند که برای بیماران خود نسخه‌ای بنویسند که آن‌ها را به‌طور منظم به خنده وامی‌دارد. ایده آن‌ها این بوده که بیماران به‌طور آگاهانه و به دلایل درمانی به جستجوی فرصت‌های خندیدن بپردازند. خندیدن هزینه‌ای ندارد و فاقد عوارض جانبی زیان‌بار است.
از آن‌جا که مقاله‌ام را با مثل شروع کردم، آن را با مثلی دیگر به پایان می‌رسانم: «انسان اندوهگین همه چیز را دشوار می‌یابد اما زندگی از دید انسان شادمان به ضیافتی مکرر می‌ماند.» (مثل ۱۵:۱۵).
مطمئن هستم که شما هم مثل من هستید و می‌خواهید از این ضیافت مکرر بهره‌مند شوید. خندیدن به ما کمک می‌کند به ضیافت برسیم.
نویسنده: گرگوری جنتس
جنتس مؤسس و مدیر کلینیک سلامت روان مرکز امید در ادموندز واشینگتن است.
