یک تا دو مرتبه اجابت مزاج در روز به دفع بهینه سموم و عملکرد مناسب کلیه‌ها کمک می‌کند؛ مقوله‌ای که جزو شاخص‌های کلیدی طول عمر به شمار می‌رود.
اجابت مزاج روزانه صرفاً در احساس آسودگی خلاصه نمی‌شود، بلکه نشانه عملکرد صحیح کلیه‌ها و سلامت بلندمدت است.
محققان اجابت مزاج غیرعادی را با تجمع سموم به‌ویژه ترکیبی به نام ایندوکسیل سولفات مرتبط می‌دانند؛ ترکیبی که به‌تدریج به عملکرد کلیه‌ها آسیب می‌زند و باعث کاهش طول عمر می‌شود.
دلایل علمی اجابت مزاج بهینه
مطالعه سل ریپورتز مدیسن در سال ۲۰۲۴ نشان داد افرادی که روزانه یک تا دو مرتبه اجابت مزاج می‌کنند، از سالم‌ترین شاخص‌های زیستی برخوردارند که از جمله می‌توان به التهاب کمتر، دفع مؤثرتر سموم و تعادل عالی میکروبیوم روده اشاره کرد.
محققان بالغ بر هزار و ۴۰۰ بزرگسال سالم آمریکایی را مورد بررسی قرار داده و داده‌های مربوط به میکروبیوم روده، شیمی خون و عادت‌های مربوط به سبک زندگی آن‌ها را گردآوری کردند. داوطلبان براساس دفعات اجابت مزاج در چهار گروه قرار گرفتند: یبوست (۱ یا ۲ مرتبه در هفته)، نرمال رو به پایین (۳ تا ۶ مرتبه در هفته)، نرمال رو به بالا (۱ تا ۳ مرتبه در روز) و اسهال.
ارتباط با کلیه‌ها
عملکرد کلیه‌ها به واسطه نرخ فیلتراسیون گلومرولیِ تخمینی مورد ارزیابی قرار گرفت؛ شاخصی که عملکرد مؤثر کلیه‌ها در تصفیه خون را اندازه‌گیری می‌کند. نتایج از وجود یک ارتباط مهم حکایت دارند: افرادی که دچار یبوست بودند، کلیه‌های ضعیف‌تری هم داشتند.
چرا این مسئله حائز اهمیت است؟ کلیه‌ها به‌عنوان یک دستگاه تصفیه ضروری عمل می‌کنند، ضایعات و مایعات اضافی را از جریان خون پاکسازی می‌کنند، سطح الکترولیت‌ها را تنظیم کرده و هورمون‌هایی ترشح می‌کنند که فشار خون و تولید گلبول‌های قرمز را کنترل می‌کنند. وقتی عملکرد کلیه‌ها تنزل پیدا می‌کند، سموم در کل بدن انباشته می‌شوند، روند پیری شتاب بیشتری می‌گیرد و خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف افزایش می‌یابد.
افرادی که دچار یبوست بودند- کسانی که یک تا دو مرتبه در هفته اجابت مزاج می‌کردند- سموم بیشتری در جریان خون‌شان داشتند. به‌ویژه می‌توان به سطح بالای ایندوکسیل سولفات اشاره کرد که جزو ضایعات به شمار می‌رود و اگر کلیه‌ها درست عمل نکنند، سطح آن در جریان خون افزایش پیدا می‌کند. ایندوکسیل سولفات فشار زیادی به کلیه‌ها وارد می‌کند و سطح آن به‌عنوان محصول جانبی تخمیر ناسالم در روده افزایش می‌یابد. اگر فیبر کافی دریافت نکنید، باکتری‌های روده پروتئین‌ها را به‌جای ایندوکسیل سولفات تخمیر می‌کنند که باعث ایجاد ضایعات بیشتر می‌شود. از این‌رو، بدن باید برای دفع ضایعات تلاش بیشتری به خرج دهد.
در سوی مقابل، افرادی که اجابت مزاج اسهالی داشتند، با علائم التهاب و از بین رفتن اسید صفراوی دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند؛ وضعیتی که اغلب با اختلال در عملکرد کبد و کیسه صفرا همراه است. وقتی اسید صفراوی خوب بازیابی نمی‌شود، روده دچار التهاب می‌شود، چربی‌ها درست جذب نمی‌شوند و ممکن است دچار ناترازی تغذیه‌ای شوید.
تحقیقات کنونی نشان می‌دهند که سالخوردگی با کاهش تدریجی نرخ فیلتراسیون گلومرولی همراه است که مهم‌ترین شاخص برای پیش‌بینی بیماری کلیوی در سالمندان به شمار می‌رود. عملکرد ضعیف کلیه‌ها به‌طور مستقیم با کاهش طول عمر ارتباط دارد. از این‌رو، اجابت مزاج یکی از مؤلفه‌های اصلی تحقیقات مربوط به طول عمر است.
عوامل مؤثر بر دفعات اجابت مزاج
این مطالعه نشان داد که سن، جنسیت و شاخص توده بدنی ارتباط قابل‌توجهی با دفعات اجابت مزاج دارند.
نسل جوان، خانم‌ها و افرادی که از شاخص توده بدنی پایین‌تری برخوردار بودند، به‌طور مشخص کمتر اجابت مزاج می‌کردند. به گفته محققان، نوسانات هورمونی در خانم‌ها احتمالاً در تغییر دفعات اجابت مزاج نقش دارند. آقایان در مقایسه با خانم‌ها در طول هفته غذا و میان‌وعده بیشتری می‌خوردند که محققان معتقدند به دفعات بیشترِ- اما نرمال- اجابت مزاج مربوط می‌شود.
محققان موفق به کشف چندین عامل شدند که به اجابت مزاج بهینه کمک می‌کنند.
شان گیبنز، نویسنده همکار و دانشیار زیست‌شناسی سامانه‌ای در مؤسسه زیست‌شناسی سامانه‌ها، گفت: «مهم‌ترین شاخص در رابطه با دفعات اجابت مزاج در افرادی مشاهده شد که میوه و سبزیجات بیشتری میل می‌کردند.»
نوشیدن آب فراوان، فعالیت بدنی منظم و رژیم‌های غذایی گیاهی جزو عوامل دیگر هستند.
درمان طبیعی برای داشتن اجابت مزاج منظم
رسیدن به اجابت مزاج منظم در عصرِ استرس و غذاهای فرآوری‌شده همیشه آسان نیست.
براساس طب سنتی هند، آیورودا، یبوست اغلب از عدم تعادل «واتا» (هوا) نشأت می‌گیرد که به‌دلیل خشکی بیش از حد روده‌ها ایجاد می‌شود و به واسطه استرس شدت می‌گیرد. عدم تعادل واتا موجب خشکی روده و دفع ناقص می‌شود.
برای متعادل کردن واتا و بهبود عملکرد منظم روده‌ها بهتر است که به‌جای غذاهای خشک، سرد، خام یا فوق‌فرآوری‌شده، از غذاهای گرم، مرطوب، روغنی و پخته‌شده استفاده کنید. برای نمونه، طحینی- ارده روغنی و مغذی- دیواره روده‌ها را چرب کرده و به دفع بهتر کمک می‌کند و از این جهت نسبت به بافت سفت و خشک آجیل خام یا ماست، که خنک‌کننده محسوب می‌شود، برتری دارد.
با پایان زمستان در نیم‌کره شمالی، مصرف غذاهایی مثل جو دوسر ارگانیک، دانه چیا یا دانه ریحان می‌تواند بسیار مفید باشد. این خوراکی‌ها دارای فیبر محلول طبیعی هستند که روده‌ها را چرب کرده و با چسبیدن به صفرا و سموم به دفع سالم و منظم آن‌ها کمک می‌کنند.
برای افرادی که به دنبال بهبود دفعات اجابت مزاج خود هستند، چند رویکرد پژوهش‌محور و مؤثر پیشنهاد شده است:
افزایش دریافت فیبر
فیبر به‌صورت محلول و نامحلول حائز اهمیت است. میوه‌ها و سبزیجات پخته‌شده از جمله سیب (با پوست)، گلابی، انواع توت، کلم بروکلی و هویج منابع خوب فیبر هستند. تحقیقات نشان می‌دهند که پکتین موجود در سیب برای سلامت روده‌ها مفید است. مصرف غلات رایج مانند آرد گندم که در بیشتر نان‌ها به کار می‌رود، برای افزایش حجم مدفوع توصیه می‌شود. با این‌حال، نگرانی از رسوبات گلیفوسات و دستکاری‌های ژنتیکی ممکن است فواید آن‌ها را تحت‌الشعاع قرار دهد. جو دوسر ارگانیک گزینه بهتری است، به‌ویژه اگر در قالب یک رژیم غذایی عمدتاً گیاهی مصرف شود.
هیدراته نگه‌داشتن بدن
آب برای نرم شدن مدفوع و کمک به هضم ضروری است. نوشیدن دست‌کم ۶ تا ۸ لیوان آب در روز به جلوگیری از یبوست کمک می‌کند. مایعات گرم مانند دمنوش‌های گیاهی یا سوپ‌های رقیق روده را تحریک می‌کنند. مصرف نوشیدنی‌های حاوی الکل و کافئین را که باعث کم‌آبی می‌شوند، محدود کنید. البته میزان تحمل افراد بسته به فصل، وضعیت هورمونی و شرایط روحی متفاوت است. برای کسی که یبوست دارد اما از روش‌های دیگر برای کنترل آن استفاده می‌کند، نوشیدن یک فنجان قهوه در روز مشکل‌ساز نخواهد شد.
درمان‌های طبیعی
کیوی سرشار از آنزیم اکتینیدین است که ثابت شده عوارض جانبی ندارد و به افزایش دفعات اجابت مزاج کمک می‌کند. نارون لغزنده- نوعی فیبر محلول به شکل پودر- نیز به تسکین بافت دستگاه گوارش کمک می‌کند. بعضی از مواد غذایی نیز ملیّن هستند. برای نمونه، مواد غذایی سرشار از منیزیم مانند کلم برگ پخته، کلم پیچ و تخم کدو- به‌ویژه اگر پیش از مصرف خیسانده شوند تا هضم آسان‌تری داشته باشند- به شل شدن عضلات روده کمک کرده و با جذب آب در روده بزرگ باعث بهبود دفع می‌شوند.
ایجاد عادت‌های غذایی منظم
بهتر است وعده‌های غذایی خود را در ساعت‌های منظم میل کنید تا فرایند هضم غذا ریتم مشخصی داشته باشد. از مصرف میان‌وعده‌های مکرر خودداری کنید تا «کمپلکس موتور حرکتی»- سیگنال امواج مغزی که از روده عبور می‌کند- از فرصت کافی برای تمیز کردن روده‌ها در بین وعده‌های غذایی اصلی برخوردار باشد.
ورزش منظم
فعالیت بدنی منظم انقباضات روده را تحریک کرده و زمان دفع را کاهش می‌دهد. انجام تمرینات هوازی سبک مانند پیاده‌روی، یوگا، شنا یا دویدن باعث بهبود حرکت روده و سلامت کلی دستگاه گوارش می‌شود.
بهینه‌سازی حالت نشستن در توالت
اگر از توالت فرنگی استفاده میکنید، رو به جلو خم شوید و مثل حرکت اسکوات به آرنج‌تان تکیه دهید. این حالت به افراد مسن‌تر کمک می‌کند که راحت‌تر مدفوع کنند. خم شدن به جلو باعث صاف شدن روده‌ها می‌شود و به دفع آسان‌تر کمک می‌کند.
کنترل مؤثر استرس
استرس حرکت روده را مختل کرده و باعث تشدید یبوست می‌شود. این عارضه با سرکوب میل طبیعی به اجابت مزاج، فشار زیادی به اعضای بدن وارد می‌کند و باعث تشدید مشکل می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند تمرین تنفس عمیق، مراقبه و آرام‌سازی پیشرونده عضلانی باعث کاهش استرس شده و ارتباط بین مغز و روده را از طریق عصب واگ تقویت می‌کند و باعث بهبود فرایند هضم می‌شود.
نگاه بلندمدت: دفع سموم و طول عمر
اجابت مزاج منظم در آسودگی روزمره خلاصه نمی‌شود، بلکه بخشی مهم از رویکردی جامع است که برای سلامتی و طول عمر بیشتر در دستور کار قرار می‌گیرد. با کمک به دفع سموم می‌توانید از کلیه‌ها که نقش بسزایی در سلامت بلندمدت دارند، محافظت کنید.
روش‌هایی مثل تغذیه متعادل، نوشیدن آب کافی و دفع منظم به حفظ سلامت کلیه‌ها کمک کرده و راه را برای زندگی طولانی‌تر و سالم‌تر هموار می‌کنند. حفظ عملکرد طبیعی روده‌ها یکی از مهم‌ترین راهکارهای رسیدن به پیری سالم است که اغلب نادیده گرفته می‌شود.
