در مقالههای گذشته گفته شد که از نظر ارتباطی، انسانها را به چهار گروه طبقهبندی کردهاند تا با توجه به خصوصیات هر یک از گروهها، بتوان برخی از ویژگیهای آنها را پیشبینی نمود. خصوصیات گروه اول و گروه دوم را در شمارههای گذشته توضیح دادیم و اینک به شرح خصوصیات گروه سوم میپردازیم:
گروه سوم، «جزمگراها» هستند؛ این گروه متشکل از افرادی هستند که با برقراری ارتباط با دیگران، به گونهای نظرات آنان را ارزیابی میکنند. آقای روکیچ (Rokeach) معتقد است که هر انسانی دارای یک نظام «باور-ناباوری» است که حاصل جمع باورها و ناباوریهای او نسبت به دنیای مادی و اجتماعی خویش است و شخص «جزمگرا» یا متعصب نیز دارای مجموعهای از باورها و ناباوریهای شکلگرفته و بسته است که به هیچوجه مایل نیست آنها را تغییر دهد و دیدگاههای خود را دگرگون سازد. این باورها، چارچوب رفتاری وی را شکل میدهد. میتوان گفت که جزمگرایی (Dogmatism) معیاری از چگونگی باور است نه آنچه که به درستی ما باور داریم.
جزمگرایی، رفتاری آموختنی است. این فرا گرفتن بیشتر مبتنی بر نگرشها و باورهای والدین ماست.
بر اساس اندیشه «روکیچ» تمام اطلاعاتی که هر انسان دریافت میکند، دارای طبیعتی دوگانه است. از یک سو اطلاعاتی مربوط به موضوع مورد ارتباط میدهد و از سوی دیگر اطلاعاتی در مورد منبع ارتباط، شایستگیهای او، درجه اعتبار و اعتماد به او.
ارتباط با افراد جزمگرا سخت و دشوار است. هر اندازه پیام و فرستنده پیام با نگرشها و باورهای گیرنده پیام در تعارض باشد، به همان اندازه مقاومت او بیشتر میشود.
برای افراد با درجه «جزمیت» بالا بسیار دشوار است که این دو نوع اطلاعات را از همدیگر جدا نموده و مورد داوری قرار دهند. اینگونه افراد بیشتر به فرستنده پیام توجه دارند تا محتوای پیام؛ به عبارت دیگر آنها بیشتر به آنکس که چیزی میگوید توجه دارند تا آنچه که گفته میشود.
افراد با درجه جزمگرایی بالا، نهتنها دشواری چشمگیری در ارزیابی باورها و نگرشهای مخالف خود دارند، بلکه تحمل و شکیبایی شنیدن یا اندیشیدن به آنها نیز برایشان دشوار است. باورها و نگرشهای مخالف با نظام باور آنها، برایشان تهدیدآمیز بوده و آنان را وادار به عکسالعملهای شدید و گاه غیر منطقی میکند. مقاومت در برابر هر گونه تغییر، از ویژگیهای شاخص افراد «جزمگرا» است. هر اندازه درجه جزمگرایی افراد بیشتر باشد، مقاومت در برابر عقاید مخالف شدیدتر خواهد بود. در این حالت است که دشواری عمدهای در برابر برقراری ارتباط با اینگونه افراد پدید میآید.
اصولاً ارتباط با افراد جزمگرا سخت و دشوار است. هر اندازه پیام و فرستنده پیام با نگرشها و باورهای گیرنده پیام در تعارض باشد، مقاومت او بیشتر شده، فراگرد ارتباطی از مسیر متعارف خارج میشود و با دشواریهای متعددی روبهرو میشود. این دشواریها نهتنها در سطح فردی بروز میکند، بلکه در سطح گروهی و جمعی نیز مطرح است.
اصولاً جزمگراها انسانهای شکاکی هستند که بیشتر به رابطههای حاشیهای پیامها توجه دارند و به هر نوع ارتباطی، با دیده تردید مینگرند.
در مقالات دیگر از دکتر مجید مجدنیا به عوامل دیگر تاثیرگذاربر رفتارهای ارتباطی خواهیم پرداخت.
وبسایت ایشان: www.majdnia.ir
اپکتایمز در ۳۵ کشور و به ۲۱ زبان منتشر میشود.
