استفاده از نخ دندان ممکن است برای بعضی‌ها عذاب‌آور باشد. با این‌حال، یک مطالعه جدید شواهدی ارائه کرده که نشان می‌دهند استفاده از نخ دندان ارزشش را دارد، زیرا می‌تواند خطر سکته مغزی ناشی از لختگی خون و ضربان قلب نامنظم را به حداقل برساند. یک بررسی مقدماتی انجام شده که از نتایج این مطالعه حمایت می‌کند. این بررسی نشان می‌دهد که یکی از باکتری‌های رایج در دهان باعث افزایش خطر سکته مغزی می‌شود.
باید بدانید که چگونه می‌توان از اشتباهات رایج در استفاده از نخ دندان جلوگیری کرد تا از مزایای قطعی بهداشت دهان و مزایای جدیدی که از آن‌ها صحبت می‌شود بهره‌مند شوید.
نخ دندان و خطر سکته مغزی
مطالعه جدیدی که در سال ۲۰۲۵ در کنفرانس بین‌المللی انجمن سکته مغزی آمریکا در لس‌آنجلس ارائه شد، روز پنج‌شنبه در مجله سکته مغزی انتشار یافت. پژوهشگران به دنبال این بودند که ببینند کدام روتین بهداشتی- استفاده از نخ دندان، مسواک زدن یا معاینات منظم دندانپزشک- از سکته مغزی جلوگیری می‌کند.
محققان پرسشنامه ساخت‌یافته خود را برای ارزیابی استفاده از نخ دندان در خانه در اختیار بیش از ۶ هزار فرد بدون سابقه سکته مغزی و بیش از ۶ هزار فرد بدون سابقه فیبریلاسیون دهلیزی قرار دادند. از بین افرادی که دست‌کم یک مرتبه در هفته از نخ دندان استفاده می‌کردند، ۴ هزار و ۹۲ نفر سکته مغزی نکردند و ۴ هزار و ۵۰ نفر نیز دچار نوع حاد ضربان نامنظم قلب یا همان فیبریلاسیون دهلیزی- که خطر لختگی خون و سکته مغزی را افزایش می‌دهد- نشدند.
داوطلبان همچنین به سؤالاتی درباره دیگر عادت‌های دندانپزشکی از جمله مسواک منظم و معاینات دندانپزشکی پاسخ دادند و اطلاعات مربوط به شاخص توده بدنی، مصرف سیگار، کلسترول، دیابت و فشار خون خود را به اشتراک گذاشتند که محققان در تحلیل نتایج از آن‌ها استفاده کردند.
داوطلبان به مدت ۲۵ سال تحت کنترل قرار گرفتند. در این مدت ۴۳۴ نفر سکته مغزی کردند. از این بین، ۱۴۷ نفر بر اثر لختگی خون در سرخرگ بزرگ مغز (ترومبوتیک)، ۹۷ نفر بر اثر لختگی خون در قلب (کاردیو آمبولیک) و ۹۵ نفر بر اثر سخت شدن شریان‌های کوچک‌تر (لاکونار) سکته کردند. همچنین حدود هزار و ۳۰۰ داوطلب دچار فیبریلاسیون دهلیزی شدند.
به گفته محققان، استفاده از نخ دندان باعث کاهش ۲۲ درصدی خطر سکته مغزی ایسکمیک (لختگی خون در شریان مغز) و کاهش ۴۴ درصدی خطر سکته ناشی از لختگی خون در قلب شده است. استفاده از نخ دندان همچنین با کاهش ۱۲ درصدی خطر فیبریلاسیون دهلیزی و کاهش احتمال پوسیدگی دندان‌ها و بیماری‌های لثه همراه بوده است. با این‌حال، هیچ ارتباطی بین دفعات استفاده از نخ دندان و کاهش خطر سکته‌های ترومبوتیک یا لاکونار وجود ندارد.
استفاده مکرر از نخ دندان با کاهش خطرِ بیشتری همراه بود و این کاهش ارتباطی با مسواک‌زدن‌های منظم و معاینات دندانپزشکی نداشت.
دکتر سوویک سن، رئیس بخش نورولوژی بیمارستان پریسما هلث ریچلند و دانشکده پزشکی دانشگاه کارولینای جنوبی در کلمبیا در کارولینای جنوبی، در بیانیه‌ای مطبوعاتی گفت: «رعایت بهداشت دهان و دندان با التهاب و سخت شدن شریان‌ها ارتباط دارد. استفاده از نخ دندان با کاهش عفونت و التهاب دهان و ترویج دیگر عادت‌های سلامت‌محور باعث کاهش خطر سکته مغزی می‌شود.»
او گفت: «خیلی‌ها گفته‌اند که مراقبت از دندان هزینه زیادی دارد. استفاده از نخ دندان یک عادت سلامت‌محور است که به راحتی قابل انجام است، مقرون‌به‌صرفه بوده و در همه‌جا در دسترس است.»
اگر نتایج مورد تأیید قرار بگیرند، می‌توانیم رعایت بهداشت دندان را به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل تأثیرگذار بر سلامت عمومی در نظر بگیریم.
دنیل تی. لاکلند، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه پزشکی کارولینای جنوبی، که دکترای اپیدمیولوژی قلبی عروقی دارد، در بیانیه‌ای مطبوعاتی گفت: «با ادامه تحقیقات می‌توانیم رعایت بهداشت دندان را به عوامل خطر مرتبط با «۸ اصل ضروری زندگی» اضافه کنیم که شامل رژیم غذایی، فعالیت بدنی، مصرف نیکوتین، خواب، شاخص توده بدنی، فشار خون، قند خون و چربی خون می‌شوند.»
باکتری‌های دهانی و خطر سکته مغزی
یک مطالعه مقدماتی که در کنفرانس بین‌المللی سکته مغزی ارائه شد، باعث تقویت این ایده شد که استفاده از نخ دندان به پیشگیری از سکته مغزی کمک می‌کند.
نویسندگان دریافتند که تعداد استرپتوکوک آنژینوسوس- یک سویه باکتریایی رایج در دهان و روده- در روده افرادی که سکته مغزی می‌کنند فراوان است. این باکتری همچنین با پیش‌آگهی جدی‌تر و خطر مرگ‌و‌میر بالاتر ارتباط مستقیم دارد.
این یافته براساس مطالعه قبلی همین تیم تحقیقاتی به دست آمده که نشان داد باکتری استرپتوکوک موتانس- عامل پوسیدگی دندان- با افزایش خطر خونریزی مغزی ارتباط مستقیم دارد.
دکتر شوئیچی تونومورا، سرپرست تیم تحقیقاتی بخش نورولوژی مرکز ملی مغز و قلب و عروق در اوساکای ژاپن، در بیانیه‌ای مطبوعاتی گفت: «یافته‌های ما حاوی اطلاعات جدیدی درباره ارتباط بین باکتری‌های دهان و خطر سکته مغزی و همچنین راهبردهای احتمالی پیشگیری از سکته مغزی هستند. باکتری‌های استرپتوکوک موتانس و استرپتوکوک آنژینوسوس با تولید اسیدهایی که مینای دندان را خراب می‌کنند، باعث پوسیدگی دندان می‌شوند.»
اپک تایمز از تونومورا پرسید که نخ دندان چه نقشی در پاکسازی باکتری‌های مرتبط با سکته مغزی از دهان دارد. او در ایمیلی پاسخ داد که استفاده از نخ دندان به‌طور کلی باعث کاهش پوسیدگی دندان و پریودنتیت باکتریایی می‌شود و بهداشت دهان را بهبود می‌بخشد.
بخشی از ارتباط بین سلامت دهان و سکته مغزی دست‌کم شامل روده می‌شود. او افزود: «فرض بر این است که پاکسازی این باکتری‌ها از حفره دهانی، راهبرد عاقلانه‌ای برای جلوگیری از انتقال آن‌ها به روده و پیشگیری از سکته مغزی خواهد بود.»
تشریح سازوکار
براساس مطالعه انتشاریافته در «مجله قلب آمریکا: تحقیق و اقدام قلبی عروقی»، شواهد اپیدمیولوژیک از وجود یک ارتباط بالقوه بین بیماری لثه و بیماری‌های قلبی عروقی حکایت دارند. بیماری‌های قلبی عروقی شامل حمله قلبی، سکته مغزی، بیماری عروق کرونر قلب و بیماری سرخرگ محیطی می‌شوند.
محققان فرضیه‌هایی را درباره ارتباط بین بیماری‌های قلبی عروقی و سکته مغزی مطرح کرده‌اند. باکتری‌های پلاک لثه وارد جریان خون می‌شوند و پلاکت‌ها یا تکه‌های سلولی خون را فعال می‌کنند که باعث لختگی خون می‌شوند. وقتی پلاکت‌ها فعال می‌شود، به یکدیگر می‌چسبند و لخته تشکیل می‌دهند که می‌تواند باعث حوادث قلبی عروقی شود.
فعال شدن پلاکت‌ها می‌تواند باعث ترشح مواد التهابی شود که به تشکیل پلاک‌های چربی در شریان‌ها (تصلب شرایین) و لخته‌های خون (ترومبوز) دامن می‌زند. این مواد التهابی موجب التهاب سیستمیک می‌شوند که تصور می‌شود نقش مهمی داشته باشند.
دکتر لئونارد پیانکو، مؤسس و مدیر مرکز پزشکی قلب و عروق اَونتورا، در ایمیلی به اپک تایمز گفت که استفاده از نخ دندان در کنار مسواک و معاینات منظم دندانپزشکی جزء مهمی از فرایند پیشگیری از بیماری‌های لثه است. نخ دندان به پاکسازی پلاک و باکتری از روی دندان‌های شما کمک کرده و از بیماری لثه جلوگیری می‌کند که خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته مغزی را کاهش می‌دهد.
پیانکو می‌گوید: «همه افرادی که از بیماری‌های لثه رنج می‌برند، دچار مشکلات قلبی عروقی نمی‌شوند و همه افرادی که بیماری قلبی دارند، از بیماری لثه رنج نمی‌برند. با این‌حال، تحقیقات نشان می‌دهند که ارتباط قابل‌توجهی بین این‌دو وجود دارد. از این‌رو، حفظ بهداشت دهان و دندان ضرورت دارد.»
نکاتی در رابطه با نخ دندان
استفاده از نخ دندان برای بعضی‌ها دشوار است. مؤسسه ملی تحقیقات دندانپزشکی و سر و گردن نکات زیر را پیشنهاد کرده که ممکن است مؤثر باشند:
- استفاده حسی از نخ دندان به‌جای استفاده دیداری: به‌جای آن‌که در حین استفاده از نخ دندان به آینه نگاه کنید، از احساس‌تان کمک بگیرید. آینه تصویر شما را برعکس نشان می‌دهد و هماهنگی بین چشم‌ها و دست‌ها را دشوارتر می‌کند.
- نخ دندان باید بلند باشد: از نخی با طول دست‌کم ۴۵ سانتی‌متر استفاده کنید. نخ را دور انگشتان اشاره خود بپیچید. اگر نخ کوتاه باشد، کنترل آن سخت‌تر است.
- حرکت ارّه‌ای به‌جای ضربه زدن: به‌جای ضربه زدن از حرکت ارّه‌ای استفاده کنید و نخ را بین دندان‌ها عقب و جلو ببرید. ضربه زدن به بافت ظریف بین دندان‌ها آسیب می‌زند.
- ابزارهای دستی را امتحان کنید: واتر فلاسر، مسواک میان‌دندانی و فلاس هولدر نیز می‌توانند پلاک بین دندان‌ها را از بین ببرند.
دکتر دیوید ریزیک، متخصص قلب مداخله‌ای در آنرهلث، نظرات خود را در رابطه با استفاده از نخ دندان به‌صورت ایمیلی با اپک تایمز به اشتراک گذاشت.
او گفت: «همه در توالت خود یک وسیله مؤثر به نام نخ دندان دارند. شاید فکر کنید استفاده از نخ دندان فقط برای خوش‌بو نگه‌داشتن دهان و جلوگیری از پوسیدگی باشد، اما تأثیر آن فراتر از این حرف‌ها است.»
ریزیک به‌طور خلاصه گفت: «این خیلی مهم است که نزد دندانپزشک خود بروید و با او درباره مسائل مربوط به بیماری لثه و تشکیل باکتری که باعث اختلالات قلبی عروقی می‌شوند صحبت کنید. رشته نازکی که آن را نخ دندان می‌نامیم، فراتر از یک پاک‌کننده دندان بوده و از مغز ما نیز محافظت می‌کند. با توجه به قیمت ناچیز نخ دندان در داروخانه‌ها، خریداری آن سرمایه‌گذاری خوبی برای تندرستی شما خواهد بود.»
