در سال‌های اخیر هم‌زمان با خروج غول‌های نفتی غربی از عراق، شرکت‌های چینی توانسته‌اند کنترل کاملی بر میادین عظیم نفتی و گازی این کشور داشته باشند. با توجه به اینکه درآمدهای نفتی بیش از ۹۰ درصد اقتصاد عراق را تشکیل می‌دهد، تسلط چین بر نفت عراق می‌تواند فراتر از موضوع قراردادهای صرفاً تجاری بین دو کشور باشد و ابعاد آن حوزه‌های سیاسی، امنیتی، نظامی، ژئوپلتیکی و حتی اجتماعی و فرهنگی را در بر خواهد گرفت.
به گزارش کانال عربی زبان الحره مستقر در ایالات متحده، تخلفات مالی چینی‌ها نظیر عدم پرداخت مالیات، وجود بندهای غیرمنصفانه در قراردادها، خلف وعده در انجام پروژه‌های جانبی بازسازی این کشور نظیر ساخت مدارس، نفوذ امنیتی و نظامی به واسطه اتصال شرکت‌های چینی با نهادهای حکومتی و نظامی حزب کمونیست چین باعث ایجاد نگرانیهایی از حضور گسترده شرکت‌های چینی در صنعت نفت عراق شده است. در نتیجه برخی ناظران و کارشناسان ابراز نگرانی کرده‌اند که چین از این طریق برای توسعه و نفوذ ژئوپلیتیکی خود در منطقه خاورمیانه تلاش می‌کند.
وب‌سایت شرکت خدمات مالی اس‌اند‌پی گلوبال می‌گوید چین در حال مدیریت حدود دو سوم تولیدات فعلی نفت عراق است. چینی‌ها علاوه بر برنده شدن در مناقصات مختلف، اقدام به خرید سهام شرکت‌هایی می‌کنند که در حال خروج از عراق هستند. شرکت ملی نفت چین (سی‌ان‌پی‌سی)، بزرگترین سرمایه‌گذار چینی در عراق است که در میدان‌های احدب، حلفایا، رمیله، و قرنه غربی سرمایه‌گذاری‌های سنگینی انجام داده است و شرکت‌های دیگری مانند «سینوک»، «یونیون» و «ژنهوآ اویل» نیز در تولید نفت عراق دست دارند.
پیش از این شرکت آمریکایی اکسان‌موبیل، از میدان بزرگ نفتی قرنه غربی یک خارج شد تا شرکت پتروچاینا از ابتدای سال ۲۰۲۴ کنترل کامل آن را در دست بگیرد. در فوریه ۲۰۲۴، نیز شرکت بین‌المللی شل از پروژه «نبراس» که قرار بود به بزرگترین پروژه تولید پتروشیمی در خاورمیانه تبدیل شود خارج شد. این در حالی است که شل پیشتر از دو میدان نفتی مجون و قرنه غربی نیز خارج شده بود.
کاظم الشمری نماینده مجلس عراق در گفتگو با الحره می‌گوید «اکثر شرکت‌های چینی فعال در عراق از پرداخت مالیات طفره می‌روند. ما شرکت‌هایی را زیر نظر گرفتیم که بیشترین فرار مالیاتی را داشتند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها شرکت «سی‌ان‌پی‌سی» بود که مسئولیت اکتشاف و تولید در میدان الاحدب را بر عهده دارد». الشمری که عضو کمیته اقتصاد و صنعت پارلمان عراق است مسئولیت انجام تحقیقاتی را در سال ۲۰۱۹ به عهده گرفت که بر اساس آن فرار مالیاتی تعدادی از شرکت‌های چینی در عراق به ارزش ۱۸۰ میلیون دلار فاش شد.
طبق مفاد توافقنامه‌ای که بین بغداد و پکن به امضا رسیده است، بندی به نام نفت در ازای بازسازی وجود دارد. بنا به گفته وب‌سایت خبری آمریکایی چین و خاورمیانه، چین برای پروژه‌های زیربنایی عراق وامی به ارزش ده میلیارد دلار به بغداد داده است و عراق در مقابل، روزانه صد هزار بشکه نفت را به عنوان اقساط پرداخت می‌کند. بخشی از توافق انجام شده اجرای پروژه‌های زیربنایی در عراق نظیر پروژه ساخت هزار مدرسه است. کاظم الشمری، در این خصوص شرکت‌های چینی را متهم به عدم رعایت مواد قرارداد می‌کند و معتقد است چینی‌ها این کار را به پیمانکاران عراقی سپرده‌اند و با توجه به اینکه پول پیمانکاران را نپرداخته‌اند در نهایت این پروژه متوقف شده است.
الحره در گزارش خود می‌افزاید بسیاری از شرکت‌های بزرگ نفت و گاز چین به نهادهای نظامی چین وابسته هستند. از جمله شرکت «ژنهوآ اویل» که یکی از شرکت‌های تابعه «نورینکو غروب» از برجسته‌ترین پیمانکاران وزارت دفاع چین است. «میشل میدن»، رئیس بخش چین در مؤسسه مطالعات انرژی آکسفورد، می‌گوید گروه نورینکو در واقع یک شرکت نظامی و شاخه‌ای از ارتش چین است. این شرکت در فروش و تجارت تسلیحات فعالیت دارد و سابقه تجارت اسلحه با جمهوری اسلامی ایران را نیز داشته است.
«میشل میدن» با اشاره به اینکه این شرکت‌های چینی در معاملات تجاری با کشورهای دیگر مانند آنگولا در «فساد» نقش دارند، می‌افزاید که از سال ۲۰۰۶، شرکت سینوپک چین میلیاردها دلار برای اکتشافات نفتی در آنگولا هزینه کرد که نتایج ناامیدکننده‌ای به همراه داشته است.
بر اساس گزارشی از بلومبرگ، شرکت ژنهوآ نقش مهمی در سیاست جهانی شدن چین در عرصه انرژی ایفا می‌کند. این شرکت در امتیازات نفتی در امارات متحده عربی، قزاقستان و میانمار سرمایه‌گذاری کرده و نفت کشورهایی مانند کویت، برزیل و کنگو را تجارت می‌کند. این شرکت در سال ۲۰۰۳ به عنوان زیرمجموعه بزرگترین پیمانکار دفاعی دولتی چین تاسیس شد.
وب‌سایت آمریکایی اویل پرایس می‌گوید رؤسای سه شرکت بزرگ پتروچاینا، سینوپک و سینوک، از اعضا و کارمندان حزب کمونیست چین هستند و توسط حزبی که بزرگترین سهامدار آن شرکت‌ها هستند، منصوب می‌شوند. در تابستان ۲۰۲۱ وزارت خزانه‌داری ایالات متحده فهرستی از نهادهای چینی را منتشر کرد که ارتش پکن را تامین مالی می‌کنند و شرکت‌های آمریکایی را از سرمایه‌گذاری در جنبه‌هایی از فعالیت‌های آنان منع کرد. در این فهرست در کنار شرکت نورینکو، نام شرکت سنوک هم دیده می‌شود که بزرگترین تولیدکننده نفت و گاز دریایی در چین است.
اویل پرایس می‌نویسد در ماه ژوئن سال جاری، مقامات چین و عراق اعلام کردند که قصد دارند طی برنامه‌ای ۱۷ میلیارد دلاری، راه توسعه استراتژیک عراق را مستقیماً به «ابتکار کمربند و جاده» چین مرتبط کنند، که در نهایت با رسیدن به مرز ترکیه و از طریق جاده و راه آهن به بقیه اروپا گسترش خواهد یافت.
وب‌سایت دیپلمات می‌نویسد بر اساس آمار اوپک و از زمان امضای توافق‌نامه ۲۰۱۹، پکن بزرگترین واردکننده طلای سیاه بغداد شد. این واقعیت که شرکت‌های چینی اکثر قراردادها را در اعطای مجوزهای اخیر اکتشاف نفت و گاز در عراق برنده شدند، روابط چین و عراق را فراتر از صرفاً خرید و فروش نفت می‌برد؛ تسلط چین در بخش انرژی عراق باعث ایجاد وابستگی سیاسی می‌شود.
