میلتون ازراتی
پکن با جدیت، شاید بهتر باشد بگوییم از سر استیصال، به دنبال ازسرگیری جریانِ سابقاً قدرتمند سرمایه‌گذاری خارجی در کشور است.
با وجود آن‌که شی جین پینگ، رهبر چین، گفته که قصد دارد این کشور را از نفوذ خارجی در امان نگه‌دارد، خیلی‌ها در پکن به اهمیت سرمایه‌گذاری خارجی، برای توسعه سرمایه و انتقال فناوری، پی برده‌اند. از این‌رو، مقامات بلندپایه با جدیت به جذب سرمایه‌گذاری خارجی روی آورده‌اند، اما کار سختی پیش روی خود دارند.
کاهش سرمایه‌گذاری خارجی در چین بسیار غافل‌گیرکننده بوده است. ورود سرمایه خارجی به داخل کشور در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال ۲۰۲۳ بالغ بر ۲۷ درصد کاهش یافت که بیشترین کاهش از سال ۲۰۰۸- سال بحران مالی جهانی- به شمار می‌آید. روند نزولی سال گذشته به دنبال کاهش تقریباً ۱۳.۵ درصدی سال ۲۰۲۳ رخ داد. میزان کاهش نسبت به دوران اوج سرمایه‌گذاری در سال ۲۰۲۱ به ۹۰ درصد رسیده است.
ماندگاری سرمایه‌گذاری آمریکا بیشتر از دیگر کشورها بوده است. با این‌حال، شتاب ورود سرمایه آمریکایی به شکل قابل‌توجهی کاهش یافته است. سرمایه‌گذاری مستقیم آمریکا در چین از سال ۲۰۲۰ سالانه ۴ درصد افزایش داشته که کمتر از نصف شتاب متوسط ۱۱ درصدی بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ بوده است.
اروپا نیز اشتیاق کمتری از خود نشان داده است. سرمایه‌گذاری مستقیم اروپا در چین در سال ۲۰۲۳- آخرین دوره‌ای که اطلاعات کامل آن را در اختیار داریم- ۲۹ درصد نسبت به سال گذشته کاهش داشته است.
ژاپن که زمانی جزو سرمایه‌گذاران عمده چین به شمار می‌رفت، میزان سرمایه‌گذاری خود را در یک دهه گذشته حدود ۶۰ درصد کاهش داده است.
پکن باید خودش را بابت این ضرر و زیان تأسف‌بار سرزنش کند. سرمایه‌گذاران خارجی مدت‌ها از رفتار چین در قبال خود گله‌مند بودند که به‌ویژه می‌توان به سوگیری دولت در خرید از تأمین‌کنندگان داخلی، بی‌اعتنایی به سرقت مالکیت معنوی از شرکت‌های غربی و ژاپنی و الزامی شدن وجود یک شریک چینی برای شرکت‌های خارجی- جهت به اشتراک گذاشتن اسرار تجاری و فناوری- اشاره کرد.
این اقدامات از جمله دلایلی بودند که باعث شدند واشینگتن در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ برای چین تعرفه در نظر بگیرد. سرمایه‌گذاران خارجی عمدتاً با این دشواری‌ها کنار می‌آیند، زیرا نرخ پایین دستمزد در چین باعث می‌شود که تولید در این کشور مقرون‌به‌صرفه باشد. از این گذشته، اقتصادِ درحال رشد چین فرصتِ فوق‌العاده‌ای برای فروش مهیا می‌کند. اما سرعت رشد چین در سال‌های اخیر به شکل چشمگیری کاهش یافته و رشد دستمزد چینی‌ها از رشد دستمزد در دیگر نقاط آسیا و آمریکای لاتین پیشی گرفته است.
حزب کمونیست چین به واسطه اتخاذ تدابیر کووید صفر، که سال‌ها پس از بازگشت دنیا به روال عادی همچنان ادامه داشت، به این مشکلات دامن زد. تعطیلی‌ها و قرنطینه‌های اجباری پکن برای مقابله با کووید، تولید را متوقف کرد و شهرت چین را به‌عنوان یک منبع تأمین‌کننده مطمئن زیر سؤال برد. این عوامل دست به دست هم دادند تا سرمایه‌گذاران خارجی به دنبال مقصد دیگری بگردند.
اما این همه ماجرا نیست. تنش تجاری بین چین و آمریکا، اروپا و ژاپن نیز افزایش یافته است. تنش‌ها بیشتر باعث شده‌اند که سرمایه‌گذاران خارجی از این کشور دوری کنند.
تعرفه‌های جدیدی از جانب دولت ترامپ اعمال شده‌اند. دامنه افزایش تعرفه‌ها بسیار گسترده‌تر از چین است، اما شکی نیست که تجارت با چین و محصولات چینی در مرکز توجه قرار دارد. هر مدیر عمل‌گرایی می‌داند که اجتناب از مناقشه شرطِ عقل است.
از دست دادن مزایای سرمایه‌گذاری خارجی در سال‌های اخیر پکن را متقاعد کرده که به فکر شروعِ دوباره باشد. مقامات عالی‌رتبه چین در هفته‌های اخیر از ارائه مشوق‌های جدید برای تحقق این امر خبر دادند.
در نشست اجرایی اخیر شورای دولتی چین که به ریاست لی چیانگ، نخست‌وزیر چین، برگزار شد، اقداماتی با این هدف در دستور کار قرار گرفت. این شورا خواستار حمایت بیشتر از مالکیت معنوی و تسهیل شرایط سفر کارکنان خارجی به چین و جابه‌جایی آن‌ها در داخل کشور شد. این شورا به رگولاتورها توصیه کرد که «مقررات و رویه‌های مربوط به ادغام و تملک فرامرزی را ساده‌تر کنند.»
این شورا قول داد که از رویه‌های قبلی خود فاصله بگیرد و در زمینه تدارکات دولتی با تمام شرکت‌ها- داخلی یا خارجی- رفتار یکسانی داشته باشد. این شورا همچنین برای ترویج غیرمستقیم سرمایه‌گذاری خارجی، سیاست‌هایی را- به‌صورت مطلق یا در قالب امور اقتصادی- جهت سرعت بخشیدن به رشد اقتصادی و افزایش درآمد حاصل از گردشگری و مصرف کالا و خدمات پیشنهاد کرد.
این سؤال همچنان بی‌پاسخ مانده که سرمایه‌گذاری خارجی با این اقدامات چقدر افزایش پیدا می‌کند. پکن پیش‌تر نیز چنین حرف‌هایی می‌زد، اما نتوانست در زمینه تغییرات مؤثر و اساسی به وعده‌های خود عمل کند. لازم به ذکر است که پکن جزئیات مربوط به تغییرات و امیال سیاسی خود را علنی نکرده است.
حتی اگر حزب کمونیست چین موفق شود که تغییرات گسترده‌تری را نسبت به گذشته ایجاد کند، میراث ناکامی‌های قبلی به‌مانند تنش‌های تجاری فزاینده‌ای که نشانه‌ای دال بر فروکش کردن آن‌ها وجود ندارد، همچنان بر تصمیم سرمایه‌گذاران خارجی تأثیر خواهد گذاشت. حتی اگر این تدابیر بتوانند جریان سرمایه خارجی را از نو برقرار کنند، دوران اوج قبلی همچنان دست‌نیافتنی خواهد بود.
دیدگاه ارائه‌شده در این مقاله نقطه نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکس‌کننده دیدگاه اپک تایمز نیست.
درباره نویسنده: میلتون ازراتی کمک‌ویراستار نشریه نشنال اینترست، زیرمجموعه مرکز مطالعات سرمایه انسانی دانشگاه بوفالو، و اقتصاددان ارشد شرکت ارتباطاتی وستد در نیویورک است. او پیش از حضور در وستد به‌عنوان استراتژیست بازار و اقتصاددان ارشد برای لرد، ابت و شرکا کار می‌کرد. ازراتی اغلب برای سیتی ژورنال و به‌طور مرتب برای مجله فوربز مقاله می‌نویسد. «سی فردا: سه دهه آتی جهانی‌شدن، جمعیت‌شناسی و چگونه زندگی خواهیم کرد» آخرین کتاب اوست.
