جنگِ ویرایش مطالب علمی همگانی شده است.
بهلحاظ آکادمیک و روزنامهنگاری، «سایت ویکیپدیا» منبعی موثق و معتبر محسوب نمیشود؛ اما ازنظر عامهی مردم، منبعی با دسترسی آسان و راحت است. چه کسی مسئولیت صحت اطلاعات آن را برعهده میگیرد؟
گروهی از فعالان اینترنتی، تحت عنوان «پارتیزانهای شکگرا در ویکیپدیا»، در تلاشی مشترک سعی در تغییر محتوای مطالب علمی در ویکیپدیا دارند. برخی نگرانند که این گروه درک و برداشت مردم را نسبتبه اصول و مطالعات علمی منحرف سازند.
این گروه کار خود را در سال ۲۰۰۹، پساز رسوایی «کلایمتگیت» (Climategate) آغاز کرد. به گزارش «لارنس سالومان»، خبرنگار روزنامهی «نشنال پست»، «ویلیام کانلی»، فعال حزب سبز، تعداد ۵۴۲۸ مقاله را بر روی ویکیپدیا قرار داد که بیشتر آنها مربوط به گرم شدن کرهی زمین و نظرات برخی از دانشمندان در این رابطه بود. به گفتهی او، زمانیکه «کانلی» مدیر وبسایت ویکیپدیا شد، ۵۰۰ مقاله را از روی سایت برداشت و مانع مشارکت بیشاز ۲۰۰۰ نفر که « با او سر جنگ داشتند» شد.
محققان دانشگاه آکسفورد اخیراً در مطالعهای نشان دادند که دو موضوع خدا و اسرائیل بیشترین آماج تصحیح و ویرایش را به خود اختصاص دادهاند.
«دکتر روپرت شلدریک»، زیستشیمیدان و تحصیلکردهی دانشگاههای کمبریج و هاروارد که بهخاطر نظریههای بحثانگیز خود شناخته شده است، مینویسد: «همه میدانند که در مسائل سیاسی و مذهبی، نظرات مختلف و متضادی وجود دارد و بسیاری نیز در هنگام رویارویی با آنها، متوجه نظرات جانبدارانه و متعصبانه میشوند؛ اما در حوزهی علم، مسائل بهگونهی دیگری است.»
وی در وبسایت خود مینویسد: «بیشتر مردم هیچ تخصص علمی ندارند و فکر میکنند مطالب علمی بیطرفانه است». بااینوجود او معتقد است که ماتریالیسم مطلق که ایدئولوژی گروه پارتیزانهای شکگراست، یک جهانبینی ذهنی است که بیطرف بودن علم را نقض میکند.»
«شلدریک»، این گروه را متهم میکند که بهطور حسابشدهای، از اعتماد خوانندگان ویکیپدیا سوءاستفاده میکند و میگوید هدف این گروهِ تقریبا ۱۰۰ نفره به رهبری «سوزان گربیک»، کنترل اطلاعات است و اینکه او و همرزمانش به داشتن این قدرت افتخار میکنند.
در وبسایت این گروه آمده است: «رسالت این گروه، بهبود و تصحیح محتوای شکبرانگیز در ویکیپدیا است. ما این کار را ازطریق نویسندگان خود و با فراهم آوردن نقلقولهای مهم و همچنین حذف ادعاهای بیپایه که منابع آن صفحات ماوراءالطبیعه و شبه علمی است، انجام میدهیم.»
چگونگی عملکرد گروه «پارتیزانهای شکگرا»
سطح تجربهی ویراستاران این گروه متفاوت است. ویراستاران جدید، برروی پادکستهای ازپیش تعیین شده کار میکنند. آنها چندین مرتبه به پادکستها گوش میدهند تا ببیند آیا حاوی اطلاعاتی است که بتوان از آنها برای تأیید یا تکذیب مطالب ویکیپدیا استفاده کرد یا خیر.
این وبسایت توضیح میدهد که این پادکستها موضوع خاصی ندارند: «این موضوع باعث میشود که ما کار خود را بر روی افراد یا سازمانهایی که هرگز از آنها نامی بهمیان نیامده، گسترش دهیم. ویراستاران ما با توزیع این پادکستها در اینترنت باعث افزایش آگاهی مردم میشوند. بهمحض اینکه پادکستی بهعنوان نقلقولی مورد استفاده قرار گیرد، فوراً برای خوانندگان ویکپدیا که هرگز آن را نشنیدهاند، منتشر میشود.»
در دسامبر ۲۰۱۳، دوسال و نیم پساز آغاز به کار این گروه، این گروه مقالات خود را، چه آنهایی که بازنویسی و چه آنهایی که سرهمبندی شده بودند را شمارش کرد. این گروه تقریباً ۱۰۰ مقاله –بدون درنظر گرفتن کپی مقالاتی که به زبانهای دیگر بود- با موضوعاتی نظیر «عقل گرایی» و «اشتعال خودبهخودی انسان» در اختیار داشت.
بهگفتهی «شلدریک»، آنها بر روی زندگینامهی دانشمندان نیز کار میکنند و به تبلیغ آنهایی که مورد تأییدشان است، میپردازند و آنهایی را که تأیید نمیکنند، بدنام میکنند. وی میگوید: «زندگینامهی او توسط تیم کماندوی این گروه به دام افتاده است.»
آیا ویکیپدیا درمقابل اینگونه رفتارها قوانینی درنظر گرفته است؟
براساس پنج رکنی که ویکیپدیا بر آن بنا شده، این سایت «هیچ قانون محکم و قاطعی ندارد».
در یکیاز این پنج اصل آمده است که مطالب ویکیپدیا باید بیطرفانه نوشته شود. ویکیپدیا، تا حد زیادی، براساس سیاست خود کنترلی عمل میکند که بهموجب آن ویراستاران مراقب نحوهی عملکرد یکدیگر هستند.
بااینوجود هنوز نگرانیهایی دربارهی کیفیت اطلاعات ویکیپدیا وجود دارد. در مدخل صفحهی «ویکیپدیا» در این سایت آمده است: «بررسیای که در سال ۲۰۰۵ دربارهی ماهیت ویکیپدیا انجام شد، نشان داده است که میزان دقت و درستی مقالات این سایت همسطح با «دانشنامهی بریتانیکا» است و همچنین دارای خطاهای جدی و مشابهی در مقایسه با آن است. بریتانیکا در پاسخ به آن میگوید که روش بررسی و نتیجهگیری برای رسیدن به این موضوع ناقص است.»
اگر افراد، ویکیپدیا را بهعنوان مرجعی سریع و در دسترس که دارای خطا نیز است، درنظر بگیرند، معایب بالقوهی آن تأثیر زیادی بههمراه ندارد.
«شلدریک» مینویسد: «شکگرایی، نگرشی سالم و عادی دربارهی داشتن شک و تردید است؛ اما متأسفانه میتواند بهعنوان سلاحی برای حمله به دشمن نیز استفاده شود. در متون علمی و پزشکی، شکگرایی سازمانیافته، جنگی است برای انتشار ماتریالیسم علمی .»
او میگوید: «خوشبختانه، هنوز تعدادی ویراستار وجود دارند که بهدنبال نظرات و دیدگاههایی بیطرفانه هستند. درحالیکه این مقاله را میخوانید، جنگ ویرایش درجریان است.»
اپک تایمز در ۳۵ کشور و به ۲۱ زبان منتشر میشود.