Search
Asset 2

تا چه میزان مطالب علمی در «ویکیپدیا» موثق هستند؟

ويراستاران «ويكيپديا» قادرند تا درك و برداشت عامه‌‏ی مردم را تغيير دهند. آيا مي‌‏توان به آن‌‏ها اعتماد كرد؟ (Screenshot/Wikipedia.com)

جنگِ ویرایش مطالب علمی همگانی شده است.

ویراستاران «ویکیپدیا» قادرند تا درک و برداشت عامه‌‏ی مردم را تغییر دهند. آیا می‌‏توان به آن‌‏ها اعتماد کرد؟ (Screenshot/Wikipedia.com)

به‌‏لحاظ آکادمیک و روزنامه‌‏نگاری، «سایت ویکیپدیا» منبعی موثق و معتبر محسوب نمی‌‏شود؛ اما از‌‏نظر عامه‌‏ی مردم، منبعی با دسترسی آسان و راحت است. چه کسی مسئولیت صحت اطلاعات آن را برعهده می‌‏گیرد؟

گروهی از فعالان اینترنتی، تحت عنوان «پارتیزان‌‏های شک‌‏گرا در ویکیپدیا»، در تلاشی مشترک سعی در تغییر محتوای مطالب علمی در ویکیپدیا دارند. برخی نگرانند که این گروه درک و برداشت مردم را نسبت‌‏به اصول و مطالعات علمی منحرف سازند.

این گروه کار خود را در سال ۲۰۰۹، پس‌‏از رسوایی «کلایمت‌‏گیت» (Climategate) آغاز کرد. به گزارش «لارنس سالومان»، خبرنگار روزنامه‌‏ی «نشنال پست»، «ویلیام کانلی»، فعال حزب سبز، تعداد ۵۴۲۸ مقاله را بر روی ویکیپدیا قرار داد که بیشتر آن‌‏ها مربوط به گرم شدن کره‎ی زمین و نظرات برخی از دانشمندان در این رابطه بود. به گفته‎ی او، زمانی‌‏که «کانلی» مدیر وب‌‏سایت ویکیپدیا شد، ۵۰۰ مقاله را از روی سایت برداشت و مانع مشارکت بیش‌‏از ۲۰۰۰ نفر که « با او سر جنگ داشتند» شد.

محققان دانشگاه آکسفورد اخیراً در مطالعه‌‏ای نشان دادند که دو موضوع خدا و اسرائیل بیشترین آماج تصحیح و ویرایش را به خود اختصاص داده‌‏اند.

«دکتر روپرت شلدریک»، زیست‌‏شیمیدان و تحصیل‌‏کرده‎ی دانشگاه‌‏های کمبریج و هاروارد که به‌‏خاطر نظریه‌‏های بحث‌‏انگیز خود شناخته شده است، می‌‏نویسد: «همه می‌‏دانند که در مسائل سیاسی و مذهبی، نظرات مختلف و متضادی وجود دارد و بسیاری نیز در هنگام رویارویی با آن‌‏ها، متوجه نظرات جانبدارانه و متعصبانه می‌‏شوند؛ اما در حوزه‌‏ی علم، مسائل به‌‏گونه‎ی دیگری است.»

وی در وب‌‏سایت خود می‌‏نویسد: «بیشتر مردم هیچ تخصص علمی ندارند و فکر می‌‏کنند مطالب علمی بی‌‏طرفانه است». با‌‏این‎وجود او معتقد است که ماتریالیسم مطلق که ایدئولوژی گروه پارتیزان‌‏های شک‌‏گراست، یک جهان‌‏بینی ذهنی است که بی‌‏طرف بودن علم را نقض می‌‏کند.»

«شلدریک»، این گروه را متهم می‌‏کند که به‌‏طور حساب‌‏شده‎ای، از اعتماد  خوانندگان ویکیپدیا سوء‌‏استفاده می‌‏کند و می‌‏گوید هدف این گروهِ تقریبا ۱۰۰ نفره به رهبری «سوزان گربیک»، کنترل اطلاعات است و این‌‏که او و هم‌‏رزمانش به داشتن این قدرت افتخار می‌‏کنند.

در وب‌‏سایت این گروه آمده است: «رسالت این گروه، بهبود و تصحیح محتوای شک‌‏برانگیز در ویکیپدیا است. ما این کار را از‌‏طریق نویسندگان خود و با فراهم آوردن نقل‌‏قول‌‏های مهم و همچنین حذف ادعاهای بی‌‏پایه که منابع آن صفحات ماوراءالطبیعه و شبه علمی است، انجام می‌‏دهیم.»

چگونگی عملکرد گروه «پارتیزان‌‏های شک‌‏گرا»

سطح تجربه‌‏ی ویراستاران این گروه متفاوت است. ویراستاران جدید، بر‌‏روی پادکست‌‏های از‌‏پیش تعیین شده کار می‎کنند. آن‎ها چندین مرتبه به پادکست‌‏ها گوش می‌‏دهند تا ببیند آیا حاوی اطلاعاتی است که بتوان از آن‌‏ها برای تأیید یا تکذیب مطالب ویکیپدیا استفاده کرد یا خیر.

این وب‎سایت توضیح می‌‏دهد که این پادکست‌‏ها موضوع خاصی ندارند: «این موضوع باعث می‌‏شود که ما کار خود را بر روی افراد یا سازمان‌‏هایی که هرگز از آن‌‏ها نامی به‌‏میان نیامده، گسترش دهیم. ویراستاران ما با توزیع این پادکست‌‏ها در اینترنت باعث افزایش آگاهی مردم می‌‏شوند. به‌‏محض این‌‏که پادکستی به‌‏عنوان نقل‌‏قولی مورد استفاده قرار گیرد، فوراً برای خوانندگان ویکپدیا که هرگز آن را نشنیده‌‏اند، منتشر می‌‏شود.»

در دسامبر ۲۰۱۳، دوسال و نیم پس‌‏از آغاز‌ ‏به کار این گروه، این گروه مقالات خود را، چه آن‌‏هایی که بازنویسی و چه آن‌‏هایی که سر‎هم‌‏بندی شده بودند را شمارش کرد. این گروه تقریباً ۱۰۰ مقاله –بدون در‌‏نظر گرفتن کپی مقالاتی که به زبان‌‏های دیگر بود- با موضوعاتی نظیر «عقل گرایی» و «اشتعال خودبه‌‏خودی انسان» در اختیار داشت.

به‌‏گفته‌‏ی «شلدریک»، آن‌‏ها بر روی زندگی‌‏نامه‌‏ی دانشمندان نیز کار می‌‏کنند و به تبلیغ آن‌‏هایی که مورد تأییدشان است، می‌‏پردازند و آن‌‏هایی را که تأیید نمی‌‏کنند، بدنام می‌‏کنند. وی می‌‏گوید: «زندگی‌‏نامه‌‏ی او توسط تیم کماندوی این گروه به دام افتاده است.»

آیا ویکیپدیا در‌‏مقابل این‌‏گونه رفتار‌‏ها قوانینی در‌‏نظر گرفته است؟

بر‌‏اساس پنج رکنی که ویکیپدیا بر آن بنا شده، این سایت «هیچ قانون محکم و قاطعی ندارد».

در یکی‌‏از این پنج اصل آمده است که مطالب ویکیپدیا باید بی‌‏طرفانه نوشته شود. ویکیپدیا، تا‌ ‏حد‌‏ زیادی، براساس سیاست خود کنترلی عمل می‌‏کند که به‌‏موجب آن ویراستاران مراقب نحوه‌‏ی عملکرد یک‌‏دیگر هستند.

با‌‏این‌‏وجود هنوز نگرانی‌‏هایی درباره‌‏ی کیفیت اطلاعات ویکیپدیا وجود دارد. در مدخل صفحه‌‏ی «ویکیپدیا» در این سایت آمده است: «بررسی‌‏ای که در سال ۲۰۰۵ درباره‌‏ی ماهیت ویکیپدیا انجام شد، نشان داده است که میزان دقت و درستی مقالات این سایت هم‌‏سطح با «دانش‎نامه‌‏ی بریتانیکا» است و همچنین دارای خطاهای جدی و مشابهی در مقایسه با آن است. بریتانیکا در پاسخ به آن می‌‏گوید که روش بررسی و نتیجه‌‏گیری برای رسیدن به این موضوع ناقص است.»

اگر افراد، ویکیپدیا را به‌‏عنوان مرجعی سریع و در دسترس که دارای خطا نیز است، درنظر بگیرند، معایب بالقوه‌‏ی آن تأثیر زیادی به‌‏همراه ندارد.

«شلدریک» می‌‏نویسد: «شک‌‏گرایی، نگرشی سالم و عادی درباره‌‏ی داشتن شک و تردید است؛ اما متأسفانه می‌‏تواند به‌‏عنوان سلاحی برای حمله به دشمن نیز استفاده شود. در متون علمی و پزشکی، شک‌‏گرایی سازمان‌‏یافته، جنگی است برای انتشار ماتریالیسم علمی .»

او می‌‏گوید: «خوشبختانه، هنوز تعدادی ویراستار وجود دارند که به‌‏دنبال نظرات و دیدگاه‌‏هایی بی‌‏طرفانه هستند. درحالی‌‏که این مقاله را می‌‏خوانید، جنگ ویرایش درجریان است.»

اپک تایمز در ۳۵ کشور و به ۲۱ زبان منتشر می‌‏شود.

اخبار بیشتر

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

عضویت در خبرنامه اپک تایمز فارسی