نویسنده: جان میلز
ژنرال چنس سالتزمن، رئیس عملیات فضایی نیروی فضایی آمریکا، نسبت به تقویت سریع قابلیتهای فضایی چین هشدار جدی میدهد.
سالتزمن در جریان بازدید اخیر خود از ناتو و نیروهای آمریکایی مستقر در اروپا گفت: «شمار زیاد تسلیحات فضایی که چین ساخته و سرعت انجام این کار بسیار مخاطرهآمیز است.»
استفاده از اصطلاح «تسلیحات فضایی» بسیار حائز اهمیت است. پیمان ماورای جو که در سال ۱۹۶۷ اجرایی شد، یکی از معدود معاهدات مهمی است که از دوران جنگ سرد پابرجا مانده است. براساس این پیمان، «دولتها نباید تسلیحات هستهای یا دیگر تسلیحات کشتار جمعی را در مدار یا اجرام آسمانی قرار دهند یا آنها را در فضای ماورای جو مستقر کنند.»
این پیمان سالها اینگونه تعبیر میشد که باید فضا را غیرنظامی و بیطرف نگه داشت. با اینحال، رژیم چین، بهمانند مسئله تایوان، این پیمان را بهنحوی تفسیر میکند که به سود مواضع خود باشد. اگر چین به قابلیتهای ضدماهوارهای فراگیر و کارآمد دست پیدا کند، ممکن است آنها را مصداق «سلاح هستهای» یا «سلاح کشتار جمعی» نداند.
توسعه «شگفتانگیز» قابلیتهای فضایی چین
سالتزمن در ادامه افزود که چین قابلیتهای نظامی خود را با سرعتی «شگفتانگیز» در فضا مستقر کرده که نشاندهنده قصد این کشور برای «نظامیسازی» فضا است. فرایند توسعه فضایی چین بعضاً ماهیت نظامی دارد، اما بخش عمده آن دوپهلوست. قابلیتهای فضایی اغلب دومنظوره هستند که یعنی ممکن است غیرنظامی باشند اما با اهداف نظامی نیز مورد استفاده قرار بگیرند. گوشیهای هوشمند نمیتوانند بدون زمانبندی دقیق ماهوارههای فضایی کار کنند. در عینحال، بمبهای نقطهزن تاکتیکی، موشکهای نقطهزن دوربرد و گلایدرهای هایپرسونیک نیز که با هواپیما یا موشکهای بالستیک قارهپیما پرتاب میشوند، برای اصابت به هدف مستلزم زمانبندی دقیق و ناوبری فضایی هستند.
نقطه عطف مهمی که در روند توسعه تسلیحات فضایی چین وجود دارد، آزمایش تسلیحات ضدماهوارهای در سال ۲۰۰۷ است که جهان را مرعوب خود کرد. سالتزمن این رویداد را اتفاقی کلیدی در مسیر نظامیسازی فضا به دست چین میداند که بدون توجه به پیمان ماورای جو ۱۹۶۷ انجام گرفته است. این رویداد برای تسلیحات فضایی حکم «اسپوتنیک» را داشت و باعث شد که آمریکا با استفاده از موشک SM-3 برای ساقط کردن یک ماهواره آمریکایی به آزمایش چین واکنش نشان دهد؛ رویدادی که دیفنس دیلی آن را «خارج از کنترل» دانست.
تسلیحات دیگری که چین در فضا دارد عبارتند از قلابهای زنجیرهای، لیزر، موشکهای رزمی جنبشی و هواپیماهای فضایی سرّی که میتوانند از دیگر قابلیتها برای انهدام، تخریب یا ربایش ماهوارهها استفاده کنند. یکی از مقامات وزارت دفاع آمریکا در مه ۲۰۲۴ به توسعه «بیملاحظه» یک سلاح فضایی هستهای به دست روسها اشاره کرد. با اینحال، سالتزمن بهصراحت میگوید که چین چالش و نگرانی جدیتری است.
او در مصاحبه با پولیتیکو در ماه اکتبر گفت: «حجم تهدیدها و تنوع تهدیدهای چین چالشی ویژه است.»
چین ممکن است با غیرهستهای خواندنِ تسلیحات فضایی خود و اشاره به اینکه آنها «سلاحهای کشتار جمعی نیستند»، ماهیت و هدف پیمان ماورای جو را دگرگون کند.
چین نیروهای فضایی خود را از نو سازماندهی میکند
چین فعالیتهای فضایی خود را در سال ۲۰۱۵ در قالب یک فرماندهی واحد به نام نیروی پشتیبانی راهبردی با هم تلفیق کرد. این نیروی راهبردی، دامنه نظارتی وسیعی داشت که جو، فضای مجازی، جنگ الکترونیک و عملیات روانی را دربرمیگرفت. با اینحال، تشکیلات فرماندهی و کنترل در اوایل سال ۲۰۲۴ به دلیل نارضایتی از کارایی آن تعطیل شد.
چهار نیروی جدید از دلِ این نوسازی بیرون آمدند: نیروی هوافضا (که معادل فرماندهی فضایی آمریکا است)، نیروی فضای سایبری، نیروی پشتیبانی اطلاعات و نیروی پشتیبانی تدارکات مشترک. این چهار «نیروی» جدید نسبت به چهار سرویس ارتش، نیروی هوایی، نیروی دریایی و نیروی موشکی از جایگاه پایینتری برخوردارند اما مستقیماً به کمیسیون مرکزی نظامی (معادل رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا) پاسخ میدهند.
چین فضا را جزو اصلیترین اولویتهای خود میداند، اما جالب است بدانید که از مناسبات فرماندهی و خدمات آمریکا عقبتر است. فرماندهی فضایی ایالات متحده، بهعنوان یازدهمین فرماندهی رزمی آمریکا، در سال ۲۰۱۹ شکل گرفت و ژنرال استفن وایتینگ رهبری آن را برعهده دارد. این تشکیلات از نظر آمریکا جزو «نیروهای مشترک» محسوب میشود. فرماندهی فضایی آمریکا با نیروی فضایی آمریکا، که سالتزمن آن را رهبری میکند، تفاوت دارد. پیشتر در همین مقاله به او اشاره کردیم. نیروی فضایی آمریکا به آموزش، سازماندهی و تجهیز محافظانی مبادرت میورزد که کارهای عملیاتی خود را در قالب فرماندهی فضایی آمریکا انجام میدهند. ژنرال جو کیانشنگ، فرمانده سابق نیروی پشتیبانی راهبردی چین، یکی از دستکم ۹ افسر ارشدی بود که در اواخر سال ۲۰۲۳ و اوایل سال ۲۰۲۴ از کار برکنار شده یا به دستور شی جینپینگ جایگزین شدند. نیروی هوافضای چین در حال حاضر بهطور مستقیم به شی گزارش میدهد که ریاست کمیسیون مرکزی نظامی را نیز برعهده دارد. براساس مناسبات قبلی، عوامل فضایی چین از طریق نیروی پشتیبانی راهبردی به کمیسیون مرکزی نظامی گزارش میدادند.
بلندپروازیهای چین در ماه
یکی دیگر از مؤلفههای حیاتی پیمان ماورای جو، شرایط صلحآمیز، غیرنظامی و غیرملی ماه است. براساس این پیمان، «ماه و دیگر اجرام آسمانی منحصراً در خدمت مقاصد صلحآمیز هستند.» از این جمله پیداست که نباید هیچگونه فعالیت نظامی در ماه انجام بگیرد. با اینحال، بیل نلسون، مدیر سابق ناسا و فضانورد سابق، در مصاحبه با پولیتیکو نسبت به بلندپروازیهای چین ابراز نگرانی کرد. او با اشاره به برنامههای چین برای ارسال فضانورد به ماه تا سال ۲۰۳۰ و حضور دائمی این کشور در ماه، هشدار داد که «بهتر است مراقب باشیم.»
چین پیشتر ایستگاه فضایی تیانگونگ را با قابلیت حضور سرنشین دائمی راهاندازی کرده که تقریباً یکسوم اندازه ایستگاه فضایی بینالمللی است. تیانگونگ گام بزرگی است که چین در مسیر فرود روی ماه برداشته است. اگر ابتکار کمربند و جاده یا مناقشات جاری بر سر آبهای سرزمینی فیلیپین، مالزی، اندونزی، ویتنام و دیگر کشورها را در نظر بگیریم، منافع چین در فضا با اصول، ادبیات و تدابیر حفاظتی مرتبط با پیمان ماورای جو در تضاد خواهند بود.
دیدگاه ارائهشده در این مقاله نقطه نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکسکننده دیدگاه اپک تایمز نیست.
درباره نویسنده: سرهنگ (بازنشسته) جان میلز از کارشناسان امنیت ملی است که در پنج دوره خدمت کرده است: جنگ سرد، بهره صلح، جنگ با تروریسم، جهان در هرجومرج و رقابت قدرتهای بزرگ. او مدیر سابق بخش سیاست امنیت سایبری، راهبرد و امور بینالملل وزارت دفاع است. آقای میلز عضو ارشد مرکز سیاستگذاری امنیتی و مؤلف کتاب «ملت تبعیت خواهد کرد» و «جنگ علیه دولت پنهان» است.
