چای یکی از نوشیدنی‌های محبوب در بین مردم دنیا به ویژه ایرانیان است، اما نوشیدن آن به روش صحیح اهمیت زیادی دارد. برخی افراد به دلیل عادت یا راحتی، چای کهنه‌دم را مصرف می‌کنند، اما باید بدانیم که این نوع چای می‌تواند مواد سمی در بدن ایجاد کند و به سلامت آسیب برساند. در نتایج بدست آمده در مقاله فواید و مضرات مصرف چای دم‌کرده، چای کهنه، که بیش از ۱۰ دقیقه دم کشیده، رنگ سیاه و طعم نامطلوبی دارد و می‌تواند باعث یبوست، افزایش خستگی و تحریک اسید معده شود. همچنین، چای کیسه‌ای به دلیل وجود مواد مصنوعی، سریع‌تر رنگ می‌دهد و مصرف آن می‌تواند به ریفلاکس معده و مشکلات گوارشی منجر شود. متخصصان در این بررسی توصیه می‌کنند که از مصرف چای کهنه به دلیل اثرات منفی آن بر سلامت، خودداری شود.
طبق گفته‌های مرسوم در ایران، چای کهنه‌دم به نوعی از چایی گفته می شود که بیش از ۲ الی ۳ ساعت از دم کردن آن گذشته باشد. به همین دلیل گذشت چند ساعت از دم کردن آن، طعم و خواص آن تغییر کرده‌اند. به طور کلی، اگر چای بیش از ۳ ساعت در قوری و در دمای اتاق بدون پوشش قرار بگیرد، به عنوان چای کهنه‌دم محسوب می‌شود، هرچند این مدت زمان به نوع چای نیز بستگی دارد. در این شرایط، طعم چای به مرور از بین می‌رود. با این حال، برخی انواع چای می‌توانند تا ۷۲ ساعت پس از دم کشیدن دوام بیاورند، به شرط آنکه در فریزر نگهداری شوند. بهترین روش برای نگهداری چای دم کرده برای مدت طولانی، قرار دادن آن در یک ظرف شیشه‌ای دربسته و محکم بدون هیچ منفذی است. همچنین، هیچ اسانس یا شکری نباید به چای اضافه شود. اگر هر گونه ماده اضافی مانند شکر به چای اضافه شده باشد، حتی در صورت نگهداری در فریزر، نباید بیش از ۲۴ ساعت مصرف شود.
مصرف چای کهنه‌دم خطرناک است زیرا زمان ایده‌آل برای دم کشیدن چای حداکثر ۱۰ دقیقه است. هرچه برگ‌های چای بیشتر در آب جوش بمانند، خواص آن کاهش می‌یابد، چای تلخ می‌شود و مواد سمی در آن تولید می‌شود. علاوه بر این، ماندن طولانی مدت چای باعث غلیظ شدن آن نیز می‌شود. نوشیدن چای کهنه‌دم می‌تواند به‌شدت باعث کاهش آب بدن شود. به یاد داشته باشید که چای هرگز نمی‌تواند جایگزین مناسبی برای آب باشد، زیرا خواص و تاثیرات آب خالص را برای بدن ندارد. بنابراین، هر فرد باید در طول روز آب و چای را به صورت جداگانه و متعادل مصرف کند.
نوشیدن چای کهنه‌دم به صورت غلیظ و بسیار داغ نیز دارای عوارض خاصی است که عبارتند از: آسیب به سلامت دهان و دندان، سوء هاضمه، کم‌خونی، افزایش خطر ابتلا به سرطان مری، بیماری‌های قلبی، آسیب به سلامت کلیه‌ها، افزایش خطر آلزایمر، تشدید عطش، اختلالات بینایی و نیز مشکلات سیستم قلبی و عروقی.
نگرانی‌ها درباره آلودگی مواد غذایی و محصولات غیر طبیعی و سنتزی و تهدید کننده سلامت روز به روز در حال افزایش است. در یک بررسی که توسط دکتر هیاسیبرا و همکارانش در مورد وجود فلزات سمی سنگین، آلومینیوم و فلورید در سال ۲۰۰۴ بر روی انواع چای سیاه، سبز، سفید و اولانگ موجود در بازار و زندگی روزمره مردم انجام شد، طی یک سری از آزمایش‌ها بر روی برگ‌های چای و چای دم‌شده به مدت ۳ تا ۴ دقیقه و ۱۵ تا ۱۷ دقیقه نتایج نشان داد که تمام چای‌های دم‌شده حاوی سرب بودند؛ در واقع مشخص شد که ۷۳درصد از چای‌های دم‌شده برای مدت ۳ دقیقه و ۸۳درصد از چای‌های دم‌شده برای مدت ۱۵ دقیقه، سطوحی از سرب داشتند که برای مصرف در دوران بارداری و شیردهی ناایمن و خطرناک است. همچنین، ۲۰درصد از چای‌های دم‌شده حاوی آلومینیوم بیشتر از حد مجاز بودند. با این حال، هیچ جیوه‌ای در نمونه‌ها یافت نشد. برخی عناصر مفید مانند منیزیم، کلسیم، پتاسیم و فسفر نیز در چای‌ها وجود داشت. در چای‌های سیاه، منگنز در برخی موارد بیش از حد مجاز بود. این مطالعه نشان می‌دهد که آلودگی فلزات سنگین در اکثر چای‌ها وجود دارد و برخی از چای‌ها ناایمن محسوب می‌شوند. در حال حاضر هیچ دستورالعملی برای آزمایش یا گزارش‌دهی منظم این آلودگی‌ها وجود ندارد و ممکن است نیاز به هشدارهای بهداشتی عمومی یا مقررات صنعتی باشد.
همچنین در یک تحقیق انجام شده درسال ۲۰۱۲ توسط دکتر شکوهیان و همکارانش در ایران که در مورد وجود و اندازه‌گیری میزان فلزات سنگین سمی همچون سرب، کادمیوم و آرسنیک در چای دم کرده انجام شد نتایج بدست آمده نشان داده اند که در ۱۰۵ نمونه از چای سیاه کشت شده در استان‌های گیلان و مازندران ایران این فلزات وجود دارند و مقدار بدست آمده در مورد فلزات نامبرده بیشتر از میانگین حد مجاز در نمونه استانداردهای پذیرفته شده سازمان بهداشت سلامت جهانی بوده است. برطبق این تحقیقات، محل کشت و زمان دم کردن بر میزان این فلزات می‌تواند تأثیرگذار باشد.
با در نظر گرفتن اینکه احتمال آلودگی چای به فلزات سنگین در همه مناطق وجود دارد و نیز دم کردن طولانی مدت چای می‌تواند سبب نفوذ فلزات سنگین موجود در برگ‌های چای در چای شود، مصرف چایی که یک ساعت از دم کردن آن گذشته باشد خطرناک و مضر است. بهتر است چای را به مدت چهار تا هفت دقیقه دم کنیم. با کاهش زمان دم کردن، می‌توان احتمال نفوذ فلزات سنگین را که سرطان‌زا و خطرناک هستند، کاهش داد.
چای‌های کیسه‌ای چون دارای ماده اپی‌کلروهیدرین هستند و این ماده شیمیایی برای جلوگیری از پاره شدن کیسه‌ها استفاده می‌شود و وقتی در معرض آب گرم قرار می‌گیرد، به داخل چای نفوذ می‌کند. با توجه به خاصیت سرطان‌زایی و سمی این ماده، پیشنهاد می‌شود برای دم کردن چای از روش قوری و کتری استفاده کنیم، به طوری که برگ‌های چای را مستقیماً در داخل قوری بریزیم و آن را بر روی کتری حاوی آب جوش دم کنیم. به این ترتیب از ورود ماده سرطان‌زایی که در کیسه‌های چای وجود دارد، می توان جلوگیری کرد.
چای‌های ساشه‌ای نیز، وقتی کهنه می‌شوند و به مدت طولانی استفاده می‌شوند، می‌توانند تهدیدی برای سلامتی انسان باشد، زیرا ساشه‌ها از ماده معمولا پلیمری یا پت ساخته شده‌اند و این پلیمرها هم در دمای آب جوش تجزیه می‌شوند و به داخل چای نفوذ می‌کنند.
باتوجه به نتیجه تحقیقات پروفسور جیانگ هی اوو در سال ۲۰۱۴ در مورد محتوای آلاینده‌های چای می‌توان گفت، بهترین روش برای استفاده از چای این است که آن را به مدت طولانی در حالت دم نگذاریم. بهتر است چای را به‌طور کوتاه‌مدت، نهایتاً هفت تا ده دقیقه، دم کنیم و از کتری و قوری استفاده کنیم و از چای کیسه‌ای پرهیز کنیم. همچنین، وقتی که چای دم کشید، باید آن را صاف کنیم و از برگ‌های چای جدا کنیم. این روش احتمال نفوذ فلزات سنگین از برگ‌های چای به داخل چای را از بین می‌برد.
