یک رژیم غذایی نامتعادل می‌تواند باعث تولید فرآورده‌های متابولیک مضر در روده شود. در ادامه یاد می‌گیرید که برای کاهش آسیب چه کارهایی می‌توانید بکنید.
چندی پیش در ارزیابی روده برخی از بیماران متوجه شدم که پی-کرسول -ماده‌ای شیمیایی که به واسطه میکروبیوتای روده تولید می‌شود- اثرات نامطلوبی روی کلیه، کبد و مغز می‌گذارد.
اگر رژیم غذایی ما نامتعادل باشد، باکتری‌های روده ترکیبات مضری مانند پی-کرسول تولید می‌کنند. پی-کرسول به واسطه باکتری‌های خاص روده در حین تجزیه پروتئین‌ها، بویژه اسیدهای آمینه آروماتیک، به‌عنوان فرآورده جانبی سوختوساز تولید می‌شود. روده چه زمانی این ترکیبات مضر را تولید می‌کند؟ چگونه می‌توانیم سلامت روده و تندرستی خود را حفظ کنیم؟
اثرات بر کلیه‌ها
ضروری‌ترین کارکرد کلیه‌ها سم‌زدایی از بدن است. پی-کرسول برای کلیه‌ها یک سم اورمیک مضر است که معمولاً به واسطه روده‌ها وارد جریان خون شده و از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود.
برای افرادی که عملکرد کلیه‌های آن‌ها طبیعی است، ادرار کردن می‌تواند سموم اورمیک را از بین ببرد. اما اگر کلیه‌ها عملکرد ضعیفی داشته باشند، مشکلاتی پدید می‌آید که باعث انباشت بیش از اندازه پی-کرسول شده و علائم اورمی را تشدید می‌کنند.
پی-کرسول بخشی از یک چرخه معیوب است که از یک‌سو می‌تواند به کلیه‌ها آسیب بزند. از سوی دیگر، اگر کلیه‌ها عملکرد ضعیفی داشته باشند، پی-کرسول در خون انباشته می‌شود و به آسیب‌دیدگی کلیه‌ها دامن می‌زند.
مطالعات نشان داده‌اند که عملکرد کلیه‌ها با شیوع بیماری مزمن کلیه تضعیف شده و ظرفیت پاکسازی کلیه‌ها از سموم اورمیک مانند پی-کرسول کاهش پیدا می‌کند که به نوبه خود سطح سموم اورمیک متصل به پروتئین پلاسما را افزایش می‌دهد.
اثرات بر سلامت روده
روده‌ها نقش مهمی در خط دفاعی بدن ایفا می‌کنند. انباشت پی-کرسول در روده‌ها باعث انتریت مزمن (التهاب روده کوچک) می‌شود، به سد روده لطمه می‌زند و باعث سندرم «روده نشت‌کننده» می‌شود. در این شرایط احتمال انتقال ترکیبات مضر به جریان خون و ایجاد التهاب سیستمیک بیشتر است.
انباشت پی-کرسول همچنین می‌تواند بشدت برای سوختوساز مضر باشد. پی-کرسول با اثرگذاری بر سوختوساز قند و چربی، با قند خون و وزن تداخل پیدا می‌کند و احتمال بیماری‌های متابولیک مانند هایپرگلایسمی، چربی خون، فشار خون بالا و چاقی را افزایش می‌دهد. اگر چنین مشکلاتی دارید، ممکن است به پی-کرسول مربوط باشد. از این‌رو، برای بهبود اختلالات متابولیک باید از سلامت روده‌ها مطمئن شوید.
شیوع سرطان روده بزرگ در سال‌های اخیر بویژه در بین جوانان افزایش یافته است. پی-کرسول ممکن است در این امر دخیل باشد. پی-کرسول صرفاً جزو سموم ادراری نیست، بلکه باعث تکثیر و جابه‌جایی تومورهای سرطانی هم می‌شود.
بسیاری از بیماری‌های خودایمنی نیز ممکن است بر اثر آسیب‌دیدگی سد روده ایجاد شوند. بدن انسان پیچیدگی‌های بسیاری دارد و بعید است که بی‌دلیل به خودش حمله کند.
اثرات بر سیستم عصبی
شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهند انباشت بیش از اندازه پی-کرسول باعث اختلالات عصبی و افزایش التهاب عصبی شود. مطالعه سال ۲۰۲۱ در مجله میکروبیوم نشان داد که این متابولیت میکروبی (پی-کرسول) به‌صورت گزینشی علائم رفتاری اختلال طیف اوتیسم را به موش‌ها القا می‌کند. تغییر ساختار میکروبیوتا نیز بر کاستی‌های رفتاری اجتماعی مرتبط با پی-کرسول تأثیر می‌گذارد.
عوامل زیادی به افزایش شدت و پیچیدگی اوتیسم دامن می‌زنند که یکی از آن‌ها سلامت روده است. برای نمونه، بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم به شیوه سزارین به دنیا می‌آیند. این کودکان از فلور طبیعی کانال زایمان محروم شده و اغلب در سنین بالاتر دچار عوارض گوارشی می‌شوند. مشکلات حافظه، توجه و شناخت بویژه در بین جوانان باید توجه ما را به این مسئله جلب کند که آیا مشکل روده باعث تولید بیش از اندازه پی-کرسول می‌شود و بر مغز و سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد یا خیر.
پی-کرسول همچنین بر سوختوساز دوپامین و دیگر انتقال‌دهنده‌های عصبی تأثیر می‌گذارد. در دو مطالعه قدیمی‌تر نشان داده شد که سطح پی-کرسول در ادرار کودکان مبتلا به اوتیسم بالاتر است. این مسئله ثابت نمی‌کند که پی-کرسول عامل اوتیسم است، اما نشان می‌دهد که پی-کرسول و توسعه عصبی ارتباط مستقیم دارند.
رژیم غذایی برای جلوگیری از انباشت پی-کرسول
در ادامه چند نکته تغذیه‌ای برای کنترل پی-کرسول مازاد مطرح می‌شود.
۱. از غذاهای فرآوری‌شده دوری کنید و بیشتر غذاهای گیاهی بخورید
مصرف گوشت قرمز را تحت نظر داشته باشید و از غذاهای فرآوری‌شده دوری کنید.
مطالعه ارتباط بین الگوی غذایی و بیماری مزمن کلیه نشان داد که رعایت یک الگوی غذایی سالم ارتباطی با عملکرد کلیه یا بیماری مزمن کلیه در مدل‌های تعدیل‌شده ندارد. رژیم‌های غذایی سالم به الگوهای غذایی مشابه رژیم مدیترانه‌ای (سرشار از غذاهای گیاهی، ماهی، مغزها و دانه‌ها، و حاوی گوشت قرمز و غذاهای فرآوری‌شده اندک) اطلاق می‌شود. به همین ترتیب، الگوهای غذایی ناسالم با عملکرد ضعیف کلیه‌ها و افزایش شیوع بیماری مزمن کلیه ارتباط مستقیم دارند.
دریافت پروتئین نیز باید تعدیل شود تا غذاهای حیوانی و گیاهی به تعادل برسند. افزایش مصرف پروتئین‌های گیاهی می‌تواند تولید پی-کرسول را به حداقل برساند.
۲. مصرف فیبر خوراکی را افزایش دهید
فیبر خوراکی به‌عنوان یک پری‌بیوتیک به رشد پروبیوتیک‌ها کمک می‌کند و می‌تواند باکتری‌های مضری را که باعث تولید پی-کرسول می‌شوند مهار کند. تحقیقات نشان داده‌اند که افزودن فیبر به رژیم غذایی مبتلایان به بیماری مزمن کلیه باعث کاهش پی-کرسول و بهبود دفعات اجابت مزاج می‌شود. مصرف بیشتر غلات، میوه، سبزیجات و حبوبات نیز توصیه می‌شود.
۳. مصرف پروبیوتیک‌ها
مصرف متعادل پروبیوتیک‌ها برای سلامتی مفید است. مطالعات حیوانی و انسانی نشان می‌دهند که پری‌بیوتیک‌ها و پروبیوتیک‌ها به حفظ تعادل متابولیکی میکروبیوتای روده و کاهش پیشرفت بیماری مزمن کلیه و عوارض مرتبط با اورمی کمک می‌کنند.
مصرف غذاهای تخمیری مانند ماست، کلم‌ترش و کیمچی نیز توصیه می‌شود. با این‌حال، برخی از مکمل‌های پروبیوتیک نیز مفید هستند.
۴. آنتی‌اکسیدان مصرف کنید
غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان از روده‌ها، کلیه‌ها و سلول‌های مغز در برابر صدمات ناشی از پی-کرسول محافظت می‌کنند. برای نمونه، چای سبز، بلوبری و مغزها مکمل‌های مفیدی برای رژیم غذایی هستند. تحقیقات نشان می‌دهند که عصاره‌های پلی‌فنل حاوی پروآنتوسیانیدین (ترکیبی شیمیایی که رنگ باطراوت گیاهان از آن نشأت می‌گیرد) و متابولیت‌های پروآنتوسیانیدین احتمالاً به محافظت از مخاط روده بزرگ در برابر مضرات پی-کرسول کمک می‌کنند.
از این گذشته، هیدروژن خالص نیز یک آنتی‌اکسیدان قدرتمند است. استنشاق گاز هیدروژن باعث می‌شود که به‌طور مستقیم وارد مغز شود. آب هیدروژنه نیز در روده‌ها نقش آنتی‌اکسیدانی دارد و التهاب روده را کاهش می‌دهد. توصیه می‌شود که برای کاهش پی-کرسول از هیدروژن‌درمانی باکیفیت استفاده کنید که به حفظ تعادل فلور روده و کاهش بار روده‌ها کمک می‌کند.
