روز شنبه ۱۲ آبان امسال در دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات اتفاقی افتاده که سبب واکنش‌های مختلفی شده و همچنان این واکنش‌ها ادامه دارد. این واقعه بازتاب‌ها و واکنش‌های متنوعی در سطح داخلی و بین‌المللی برانگیخت و به دلیل حساسیت آن، این حادثه، در زوایای مختلف از دید رسانه‌های داخلی و بین‌المللی، کاربران فضای مجازی و همچنین چهره‌های سیاسی و حقوق بشری واکاوی شد.
جزئیات حادثه و بازتاب اولیه
حادثه در حالی رخ داد که ویدیوها و تصاویر منتشر شده از دانشگاه آزاد نشان می‌دادند که دختری با لباس زیر روی سکوی بلوک یک نشسته و در حال صحبت با مأموران حراست دانشگاه است.
علاوه بر این ویدیوی دیگری با فاصله دور از او وجود دارد که گویی از پنجره یک کلاس درس فیلمبرداری شده و دختر را در طول خیابانی در نزدیکی محوطه بلوک یک در حال راه رفتن نشان می‌دهد.
لحظاتی بعد یک پراید هاچ بک در محل حاضر می‌شود. به نظر می‌رسد که چند مامور هم از پراید پیاده شده و با خشونت دختر را سوار پراید می‌کنند.
و بعد از آن خبری از او در دست نیست. مدیر روابط عمومی دانشگاه آزاد گفته به کلانتری منتقل شده و شوهر او هم در واکنش به انتشار تصاویر همسرش، از شهروندان خواسته بود که ویدئوهای او را منتشر نکنند.
روایت‌های داخلی و متضاد از حادثه
اولین واکنش‌ها در خصوص این رخداد از سوی «خبرنامه امیرکبیر» منتشر شد که در آن ادعا شده بود درگیری این دانشجو با مأموران حراست دانشگاه به دلیل نداشتن حجاب، موجب شده که این دختر در حرکتی اعتراضی لباس خود را از تن درآورد.
این نشریه دانشجویی نوشت: «پس از آزار و اذیت توسط یک نیروی بسیجی به دلیل نداشتن مقنعه و پس از پاره کردن لباسش توسط نیروهای حراست، در حرکتی احتمالا اعتراضی تمام لباس‌های خود را از تن درآورد.»
بر همین اساس، بسیاری با بازخوانی این خبر، درگیری دختر با حراست را عامل این واکنش او و کندن لباس از تن می دانند و اقدام دختر را واکنش عصیانگرانه به حجاب اجباری و برخورد ماموران حراست دانشگاه تلقی کردند.
اما رسانه‌های داخلی روایت‌های مختلفی از این ماجرا گزارش کردند. برخی از خبرگزاری‌ها درگیری او در کلاس درس و فیلمبرداری دختر از بقیه همکلاسی‌هایش را عاملی برای این حادثه عنوان کردند. با این وجود، خبرگزاری فارس، نزدیک به سپاه، در ارتباط با این خبر نوشت: «این دانشجو با لباس نامناسبی در کلاس درس حاضر شده بود که پس از تذکر حراست دانشگاه برای رعایت قانون پوشش در محیط‌های دانشگاهی، برهنه شده و بدون لباس در محوطه دانشگاه تردد کرده است.»
برخی دیگر از رسانه‌های حکومت مانند خبرگزاری ایسنا دختر را دارای مشکلات روانی معرفی کردند. روزنامه فرهیختگان نوشت این دانشجو پس از تحویل به کلانتری، به بیمارستان روانپزشکی منتقل شده است.
واکنش‌های کاربران و جامعه مدنی
واکنش کاربران در فضای مجازی به این حادثه، پر از نگرانی و خشم نسبت به برخوردهای امنیتی با دانشجویان و اعمال اجبار حجاب بود. بسیاری این رخداد را نمادی از محدودیت‌های اجتماعی و فشارهای غیرقانونی بر زنان دانسته و آن را محکوم کردند. برخی از شهروندان در حمایت از این دانشجو اقدام به نصب پوسترهایی در معابر عمومی تهران کردند که نشان‌دهنده اهمیت موضوع برای بخشی از جامعه بود. از سوی دیگر، برخی نیز این حادثه را برنامه‌ای حکومتی و از پیش طراحی‌شده توصیف کردند اما ادله محکمی در این رابطه ارائه نکردند.
بازتاب داخلی، بین‌المللی و واکنش‌های حقوق بشری
در سطح بین‌المللی، حادثه دانشگاه علوم و تحقیقات توجه بسیاری از سازمان‌ها و شخصیت‌های حقوق بشری را به خود جلب کرد. این‌مای ساتو، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران، در حساب ایکس خود با انتشار ویدیویی از دانشجوی معترض به حجاب اجباری در واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد تهران نوشت که این موضوع و همچنین پاسخ مقام‌های جمهوری اسلامی را به دقت رصد خواهد کرد.
همچنین سازمان عفو بین‌الملل با اشاره به بازداشت دانشجوی دانشگاه علوم و تحقیقات، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «مقام‌های جمهوری اسلامی باید فوراً این دانشجو را که پس از درآوردن لباس در اعتراض به آزار و اذیت به دلیل حجاب اجباری از سوی نیروهای امنیتی بازداشت شده، آزاد کنند.»
از شخصیت‌های مطرحی که در باره این اتفاق واکنش نشان داد، الیف شافاک، نویسنده مشهور ترکیه‌ای-بریتانیایی بود که در واکنش به اقدام دختر، او را ستایش کرد و روز یکشنبه با انتشار تصویری از این دختر در حساب کاربری اینستاگرام خود نوشت: «روح زیبا، مقاوم و سرکش زنان ایرانی» و افزود: «به شکل اتفاقی داشتم شعری از فروغ فرخزاد را می‌خواندم که این تصویر را آنلاین دیدم. دنیا جای بسیار دردناک و شکسته‌ای است، به‌خصوص برای زنان. امروز به زنان ایران فکر می‌کنم»
در داخل ایران، نرگس محمدی، برنده جایزه نوبل صلح و زندانی سیاسی در جمهوری اسلامی در رابطه با دانشجوی زنی که تسلیم «حجاب اجباری» نشد و لباس‌های خود را درآورد، در شبکه اجتماعی اینستاگرام نوشت: «زنان تاوان “سرپیچی” را می‌دهند، اما در مقابل زور سر خم نمی‌کنند. “تنِ” زنِ معترضِ دانشگاه، نماد عصیان و شدت خشم و طغیان است.»
آنچه عیان است
این حادثه و واکنش‌های گسترده داخلی و بین‌المللی نسبت به آن، نشان‌دهنده حساسیت بالای موضوعات اجتماعی و حقوق بشری در ایران است. واکنش‌های مختلف به این رخداد نیز بیانگر تضادهای موجود در روایت‌های رسانه‌ای و درک‌های متفاوت از حجاب و محدودیت‌های اجتماعی است. با توجه به تداوم اعتراضات و نارضایتی‌های عمومی در ایران، چنین حوادثی به نمادی از مبارزه زنان علیه اجبارهای حکومتی تبدیل شده‌اند و جامعه بین‌المللی نیز به این موضوعات به دیده توجه می‌نگرد. این موضوع همچنین نشان‌دهنده شدت تاثیرگذاری شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها در شکل‌دهی به افکار عمومی و همبستگی جامعه بین‌المللی با مسائل حقوق بشری در ایران است.
هرچند مانند هر رخداد سیاسی و اجتماعی در ایران، این حادثه هم دو قطبی شده اما تا روشن شدن دقیق ماجرا، قضاوت در این باره بسیار دشوار به نظر می‌رسد.
دیدگاه ارائه‌شده در این مقاله نقطه نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکس‌کننده دیدگاه اپک تایمز نیست.
