این گزارش ۱۴ عامل خطر را فهرست کرده که میتوانیم به کمک آنها از دمانس یا زوال عقل پیشگیری کنیم یا آن را به تعویق بیاندازیم.
برآورد میشود که ۵۷ میلیون نفر در سراسر جهان با دمانس یا زوال عقل زندگی میکنند و انتظار میرود این تعداد تا سال ۲۰۵۰ به ۱۵۳ میلیون نفر برسد.
اما گزارش جدید کمیسیون لَنسِت درباره زوال عقل نشان میدهد که تقریباً نیمی از موارد این بیماری عصبی قابل پیشگیری هستند یا میتوانیم آنها را به تعویق بیاندازیم. ۲۷ نفر از متخصصان برجسته زوال عقل جهان در تهیه این گزارش مشارکت داشتند.
این متخصصان به ۱۲ عامل خطر شناختهشده و ۲ عامل جدید اشاره میکنند که میتوانیم به کمک آنها از زوال عقل پیشگیری کنیم یا آن را به تعویق بیاندازیم.
دو عامل خطر جدید شامل از دست دادن بینایی و داشتن لیپوپروتئین با چگالی کم یا کلسترول الدیال هستند.
۱۲ عامل خطر شناختهشده قبلی شامل تحصیلات کمتر، از دست دادن شنوایی، افسردگی، آسیبهای مغزی، کمتحرکی، مصرف سیگار، دیابت، فشار خون بالا، چاقی، مصرف بیش از اندازه الکل، انزوای اجتماعی و آلودگی هوا هستند.
برخی از این عوامل در سنین پایین نقش پررنگتری دارند تا سنین بالاتر. برای نمونه، تحصیلات ضعیف یک عامل خطر بارز در سنین پایین است. انزوای اجتماعی، آلودگی هوا و از دست دادن بینایی جزو عوامل خطر سنین بالاتر هستند. این درحالی است که دیگر عوامل در میانسالی خطر بیشتری دارند.
کارول برین، استاد پزشکی بهداشت عمومی دانشگاه کمبریج، و دانشجوی مقطع دکترای او، سب والش، در ایمیلی به اپک تایمز گفتند: «درمجموع، این عوامل خطر ابتلا به زوال عقل را دستخوش تغییر میکنند.»
«این یعنی شما نمیتوانید به کسی بگویید که اگر سیگار را ترک کند یا فشار خون خود را تحت کنترل بگیرد، بهطور حتم به زوال عقل مبتلا نخواهد شد. اما اگر این کار را برای افراد زیادی در کل جامعه انجام بدهیم، میتوانیم انتظار داشته باشیم که شیوع زوال عقل در گروههای سنی مختلف کاهش پیدا کند، هرچند که نمیتوایم بهطور کامل از شیوع آن جلوگیری کنیم.»
۱۴ عامل خطر
عوامل خطر براساس دادههای ۳۷ هزار داوطلب ۴۵ ساله و بزرگتر که در مطالعه محققان نروژی شرکت داشتند، مشخص شدند. کمیسیون لنست از دادهها و بررسیهای دیگر استفاده کرد تا تصمیم بگیرد که چه عواملی ارتباط بیشتری با زوال عقل دارند.
بهطور خاص، شواهد جدید نشان میدهند که ضعف بینایی و کلسترول بالا دو عامل خطر جدید اما قابل کنترل زوال عقل هستند.
۱۲ عامل خطر اولیه در ۴۰ درصد از موارد مشاهده شدهاند اما گزارش جدید نشان میدهد که اگر هر ۱۴ عامل را در نظر بگیریم، میتوانیم از ۴۵ درصد از موارد زوال عقل جلوگیری کنیم یا آن را به تعویق بیاندازیم.
این گزارش مشخص نکرده که درصورت کنترل عوامل خطر، زوال عقل چند سال به تعویق میافتد.
احتمال ابتلا به زوال عقل با افزایش سن بهطور تصاعدی افزایش مییابد. از اینرو، ما درباره مردمی صحبت میکنیم که اگر شروع زوال عقل را برای آنها چند سال به تعویق بیندازیم، شماری از آنها در این بین بر اثر مسائل دیگر از دنیا میروند و صرفاً در آن فردِ بخصوص از زوال عقل «پیشگیری» میشود. اما دیگران همچنان در سنین بالاتر و سالهای نزدیک به مرگ به زوال عقل مبتلا میشوند.
این گزارش بهطور مشخص نشان داد که کلسترول الدیال بالا و ضعف شنوایی بیشترین نقش را در ارتباط با زوال عقل دارند. ایندو عامل به حدود یکسوم از موارد قابل پیشگیری زوال عقل نسبت داده شدهاند.
تحصیلات کمتر در سنین پایین با ۱۱ درصد از موارد قابل پیشگیری زوال عقل مرتبط هستند. از اینرو، کمیسیون لنست خواستار ارائه خدمات آموزشی باکیفیت و فعالیتهای محرک شناختی در میانسالی است تا از قوه شناخت افراد محافظت شود.
از بین عوامل خطری که در میانسالی پدید آمدهاند، افسردگی و آسیب مغزی تروماتیک با ۶ درصد از موارد قابل پیشگیری زوال عقل مرتبط هستند. کمتحرکی، مصرف سیگار، دیابت، فشار خون بالا و چاقی نیز با ۲ تا ۴ درصد از موارد قابل پیشگیری زوال عقل در ارتباط هستند.
در بین همه عوامل خطر، افسردگی در دوران میانسالی کمترین شیوع را داشت اما با بخش قابلملاحظهای از موارد قابل پیشگیری زوال عقل مرتبط بود.
برین و والش میگویند: «افسردگی هم عامل خطر و هم علامت بیماری است و هم اینکه در دوره پیشرفت زوال عقل تا مراحل میانی بروز پیدا میکند. از اینرو، بررسی این امر یک خطرِ بویژه چالشبرانگیز است. بسیاری از بررسیها در سنین پایین انجام میگیرند تا عامل خطر بهطور مشخص شناسایی شده و مطمئن شویم که با یک عامل خاطر سروکار داریم، نه پیشدرآمد بیماری.»
در مواردی که افراد مسن را تحت تأثیر قرار میدهند، انزوای اجتماعی با حدود ۱۰ درصد از موارد قابل پیشگیری زوال عقل مرتبط بود، درحالیکه آلودگی هوا با ۵ درصد از آنها ارتباط مستقیم داشت.
کمیسیون لنست افزود که فرایند پیشگیری باید جاهطلبانه باشد. «پیشگیری شامل تغییرات سیاسی در سطح ملی و بینالمللی و مداخلات شخصیسازیشده فردی میشود.»
کمیسیون لنست اقدامات مشخصی را برای کاهش خطر زوال عقل در طول زندگی پیشنهاد میکند که عبارتند از:
- آموزش باکیفیت و انجام فعالیتهای محرک شناختی در میانسالی
- استفاده از سمعک و کاهش مواجهه با صداهای زیانبار برای کمشنوایان
- درمان افسردگی
- استفاده از کلاه ایمنی و محافظ سر در انجام ورزشهای تماسی و سوارکاری
- ورزش
- کاهش مصرف دخانیات
- پیشگیری یا کاهش فشار خون
- تشخیص و درمان سطح بالای کلسترول الدیال از میانسالی
- حفظ وزن سالم و درمان چاقی در اسرع وقت که به جلوگیری از دیابت نیز کمک میکند
- کاهش مصرف بیش از اندازه الکل
- اولویت دادن به محیطهای اجتماعی و مسکن سازگار با شرایط سنی
- کاهش انزوای اجتماعی از طریق مشارکت در فعالیتها و همزیستی با دیگران
- در دسترس قرار دادن غربالگری و درمان ضعف بینایی
آیا مقابله با عوامل خطر بهطور کامل باعث بهبود زوال عقل میشود؟
پروفسور گیل لیوینگتون در مصاحبه با اپک تایمز گفت: «برخی همچنان به زوال عقل مبتلا خواهند شد. اما انتظار میرود کسانی که زوال عقل میگیرند، طول عمر بیشتری داشته و زندگیشان را به سلامت بگذرانند و دوره کوتاهتری از پایان عمرشان را با زوال عقل سپری کنند.»
