زمینشناسان معمای پیدایش سنگ برواره مرکزی بنای باستانی استونهنج در دشت سالیسبری در ویلتشر انگلستان را حل کردند.
مدتها تصور میشد که سنگ برواره ۲۴۰ کیلومتر از تپههای پرسلی در جنوب غربی ولز با دیگر خرسنگها جابهجا شده است تا اینکه تحقیقات بعدی این نظریه را رد کردند.
براساس تحقیقات جدیدی که در مجله علمی نیچر منتشر شده، سنگ برواره ۶ تنی احتمالاً یک سفر طولانی ۹۶۵ کیلومتری را از شمال اسکاتلند پشت سر گذاشته است.
در این مطالعه آمده است: «مشکل حملونقل زمینی این محموله عظیم از اسکاتلند و عبور از موانع ساختاری نشان میدهد که این محموله از طریق دریا جابهجا شده است. این مسیریابی از سطح عالیِ سازماندهی اجتماعی در سیستم حملونقل بریتانیا در دوره نوسنگی حکایت دارد.»
براساس این مطالعه، بریتانیاییهای باستان ساخت استونهنج را در سال ۳۰۰۰ قبل از میلاد آغاز کردند و این فرایند ۲ هزار سال ادامه یافت.
در این مطالعه آمده است که استونهنج از ماسهسنگهای سارسن و سنگهای کبود- یا صخرهای که در آن محله کمنظیر به نظر میرسد- ساخته شده است.
براساس این مطالعه، سنگ برواره بزرگترین سنگ کبود در این بنای باستانی است.
خاستگاه استونهنج
نیک هاو، مجری «پادکست طبیعت» نیچر، گفت سنگ برواره مدتهاست که زمینشناسان را سردرگم کرده است.
او گفت: «بهرغم نامی که دارد، مشخص نیست که واقعاً از آن بهعنوان برواره استفاده میکردند یا خیر و با اینکه در حال حاضر روی زمین افتاده و سنگ دیگری روی آن قرار دارد، ممکن است زمانی صاف ایستاده باشد.»
به گفته هاو، اینکه برواره بزرگترین سنگ این بنا بوده و در وسط آن قرار گرفته، از اهمیت آن حکایت دارد.
او گفت: «استونهنج ده هزار سال پیش به ستونهای چوبی مزین بود، نه سنگ. این نشان میدهد که این بنا برای بریتانیاییهای باستان حائز اهمیت بوده است.»
او افزود: «حدود ۶ هزار سال پیش، یک خندق گرد ساخته شد که اولین نمونه سازههای دایرهایشکل بود. تقریباً در همین مقطع است که گمان میرود سنگهای کبود در سفری ۲۴۰ کیلومتری از تپههای پرسلی در ولز به استونهنج رسیدند.»
صدها سال بعد، ماسهسنگهای سارسن ۶ متری به این مکان منتقل شدند و برای ساخت بنایی که امروزه استونهنج نامیده میشود، مورد استفاده قرار گرفتند.
هاو گفت: «گمان میرود که این تختهسنگهای بزرگ از همان نزدیکیها- شاید از ۲۴ کیلومتر دورتر- به آنجا منتقل شده باشند.»
هاو گفت بهرغم نظریههای دیگر که میگویند سنگ برواره با ماسهسنگهای سارسن یا سنگ کبود به آنجا منتقل شده است، محققان هنوز به نتیجه قطعی نرسیدهاند.
هاو گفت: «سال گذشته یک تحلیل دقیق انجام شد که خاستگاه ولزی سنگ برواره را رد کرد. از اینرو، خاستگاه این سنگ همچنان اسرارآمیز است.»
«اثر انگشت منحصربهفرد»
ریچارد بیونز، زمینشناس و از نویسندگان مطالعه در دانشگاه آبریستویث در ولز، به دلیل آنکه مکان مورد نظر جزو مناطق حفاظتشده محسوب میشود، اجازه استفاده از نمونه سنگ برواره را پیدا نکرد.
در عوض، او از نمونه سنگ قرن نوزدهمی استفاده کرد و آن را برای آنتونی کلارک، دانشجوی دکترای دانشگاه کرتین در پرث در استرالیای غربی فرستاد. کلارک توانست نمونه را به کمک فناوری بهصورت «دانه به دانه» تحلیل کند.
او گفت: «ما با بررسی ساختار سنگها میتوانیم عمرشان را تخمین بزنیم و آنها را با نمونههای مشابه در دیگر نقاط بریتانیا مقایسه کنیم.»
او با استفاده از این تحلیل تصمیم گرفت که نمونه مشابهی برای سنگ برواره پیدا کند.
کلارک گفت: «بریتانیا جزیرهای کوچک است اما زمینشناسی پیچیدهای دارد.»
کلارک توانست اثر انگشت منحصربهفرد سنگ برواره را به دست آورد و آن را با دیگر حوضههای رسوبی مقایسه کند. او درنهایت موفق شد نمونه مشابهی در حوضه آرکادیان در شمال شرقی اسکاتلند پیدا کند.
کلارک به هاو گفت که قصد دارد تحقیقات بیشتری برای یافتن خاستگاه دقیق سنگ برواره در شمال شرقی اسکاتلند انجام دهد. یافتههای این تحقیقات میتوانند از ارتباط بین ایندو نقطه دور از هم پرده بردارند.
هاو گفت: «از یک چیز مطمئن هستم. این تحقیقات پایانِ اسرار استونهنج نخواهند بود.»