نویسنده: علی رمضانیان
جمهوری اسلامی با هیجان، برای چندمین بار مسیر ریلی ایران و چین را افتتاح کرد. در پوشش خبری آن تلاش کرده تا مسیر ریلی ایران به چین را یکی از مهمترین کریدور جهان برای اتصال چین به اروپا از طریق ایران، نشان دهد.
در حالی که ایران در هیچ کدام از پروژههای ریلی ارتباط آسیا به اروپا حضور نداشته و از تمام این پروژهها کنار گذاشته شد، ولی همچنان مقامات جمهوری اسلامی رویافروشی میکنند.
مسیر ریلی ایران در دهههای گذشته مطرح شده و موضوع جدیدی نیست؛ اما این پروژه هم مانند دیگر کارهای جمهوری اسلامی ناقص و طولانی شد.
این مسیر یا همان کریدور ریلی از شمال چین، قزاقستان و ترکمنستان به ایران میرسد.
اولین قطار از این مسیر در سال ۱۳۹۴ به ایران رسید. ولی طرح، ناموفق از کار درآمد چرا که ایران مسیر ریلی خود را توسعه نداده و حمل ریلی بار از چین به مقصد ایران به حدود سه قطار در سال محدود شد که آن هم به دلیل مشکلاتی که ایران داشت، قطع شد.
مهمترین عامل موفق نشدن این طرح، فرسودگی مسیر ریلی ایران است. این مسیر چنان ناکارآمد است که قطار چینی باید سه برابر کمتر از سرعت معمولی خود در این مسیر حرکت کنند.
حقیقت این است که ایران همواره رویای این را داشته که مسیر ریلی چین و اروپا از وسط ایران بگذرد، ولی تا امروز به دلیل مشکلاتی مانند تحریمهای غرب و فرسوده بودن صنعت ریلی ایران، هیچ کشوری حاضر نشده از این مسیر استفاده کنند و ترجیح میدهند که از مسیری که ترکیه در نظر گرفته، استفاده کنند.
از سوی دیگر مسیر ریلی ایران به اروپا از طریق ترکیه امری محال به نظر میرسد، چرا که اگر قطار از ایران وارد خاک ترکیه شود باید به شهر وان ترکیه وارد شود که مسیر ریلی مناسبی در آن وجود ندارد. لذا باید در دریاچهای در شهر وان، قطار وارد کشتی شده و در آن طرف دریاچه، مجدد با قطار ادامه مسیر دهد.
نکته مهمتر اینکه مراکز تولیدی ترکیه به ایران دور است و در آن مسیر ریلی که به ایران مرتبط باشد وجود ندارد؛ اتصال زمینی است و زمان و هزینه مالی زیادی صرف میشود.
در مقابل، ترکیه از مسیر گرجستان و آذربایجان به اروپا خط ریلی ایجاد کرد که کالا را از بندری در دریای خزر به اروپا میبرد. در واقع، قطار از سمت شمال شرقی مرز چین به بندر قزاقستان میرود. سپس از روی دریای خزر عبور کرده و به بندر باکو رسیده و از آن مسیر به سمت ترکیه یا اروپا میرود.
این مسیر با رایزنیهای ترکیه عملیاتی شد. چین برای فرستادن بار به اروپا به غیر از مسیر ترکیه، میتواند از راه قزاقستان، روسیه، بلاروس و لهستان هم بهره ببرد که کمی طولانیتر است و این روزها به دلیل جنگ روسیه با اوکراین خطرناک به نظر میرسد، بنابراین در نهایت طرح ترکیه را پذیرفت.
در همین رابطه، فاطمه مقیمی عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی تهران در سال ۱۳۹۹ گفته بود: «اولین قطار ترکیه به چین حرکت خود را شروع کرده ولی ایران را در این مسیر حذف کردند. ایران با ۱۵ کشور مرز مشترک دارد، اما نتوانسته است از امکانات ترانزیتی استفاده کند. قطار ترکیه به چین از گرجستان و آذربایجان عبور کرده و سپس با گذشتن از کناره دریای خزر از قزاقستان وارد چین میشود.»
مجیدرضا حریری، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین هم چندی پیش گفته بود که کشورهای مختلف به دلیل تحریم های امریکا و اروپا با ایران همکاری نمیکنند و تمایلی هم به رابطه اقتصادی قوی در زمینه ریلی، کریدوری و اقتصادی ندارند.
به گفته حریری، ایران در معادلات ترانزیتی جدید جهان حضور ندارد در حالی که ایران در نقطه مرکزی چهارراه دنیا قرار گرفته و کریدورهای مهم دنیا از آن میگذرند.
با این وجود، جمهوری اسلامی در روزهای اخیر تلاش کرده با توجه به افتتاحیه چندمین باره مسیر ایران چین، وانمود کند که ایران، چین را از طریق ترکیه به اروپا وصل میکند. این رویافروشی در حالی صورت میگیرد که چندین مسیر جایگزین برای دور زدن ایران وجود داد.
مثلا مسیر ترکیه و عراق در مورد یک پروژه دیگر همکاری میکنند و البته به نظر میرسد که مذاکرات و گفتگوها بین دو کشور درباره این پروژه پیشرفت خوبی داشته است. نام این اقدام جدید «پروژه جاده توسعه» است، یک اتصال ریلی و بزرگراهی که بندر بزرگ فاو در بصره را به مرز جنوبی ترکیه متصل میکند. نخست وزیر عراق این پروژه را بهترین و البته کم هزینهترین گزینه برای اتصال خاورمیانه به اروپا توصیف کرده است. علاوه بر این مسیر هند به اروپا هم وجود دارد که دولت آمریکا پیگیری آن است.
مسیر کریدور اقتصادی جدید یا شرق به غرب که هند را به کشورهای خلیج فارس، اسرائیل و سپس اروپا متصل می کند؛ توافق بر سر احداث این کریدور در نشست اخیر سران G-20 در هند انجام گرفته است.
چندی پیش، پایگاه خبری تحلیلی اکسیوس آمریکا، اعلام کرده چهار کشور آمریکا، هند، عربستان سعودی و امارات متحده عربی در حال هماهنگی برای اعلام یک طرح زیرساختی مشترک در مقیاس وسیع از جمله توسعه شبکه ریلی هستند.
بر اساس این گزارش، دولت آمریکا در نظر دارد، خاورمیانه را از راه مسیرهای ریلی و دریایی به هند متصل کند. گفته میشود آمریکا درصدد مقابله با طرح بزرگ منطقه اقتصادی چین به نام «یک کمربند، یک جاده» است.
در حقیقت جمهوری اسلامی در حوزه ریلی هم یکی از منزویتزین کشورهای دنیاست که توان حضور در مبادلات بین المللی را ندارد. در مقابل به مردم رویای بزرگی میفروشد.
دیدگاه ارائهشده در این مقاله نقطه نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکسکننده دیدگاه اپک تایمز نیست.
