دانشمندان به ارتباط گمشده نوشیدنی‌های شیرین و خطر دیابت پی برده‌اند: باکتری‌های روده.
یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر نه‌تنها بدن ما را از کالریِ خالی اشباع می‌کنند، بلکه تعادل میکروبیِ دستگاه گوارش را نیز برهم می‌زنند؛ تغییری که می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری دیابت را پیش‌بینی کند.
نویسندگان می‌گویند این اولین مطالعه‌ای است که تأثیر نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر را بر سوخت‌و‌ساز و خطر دیابت به ویژه در بین اسپانیایی‌تبارها و لاتین‌تبارهای ساکن آمریکا بررسی می‌کند؛ گروهی که نرخ دیابت و مصرف نوشیدنی‌های شیرین در بین آن‌ها بالاتر است.
میکروبیوم نقش مهمی ایفا می‌کند
در یک مطالعه هم‌گروهی بلندمدت که با حضور بالغ بر ۱۱ هزار بزرگسال اسپانیایی و لاتین‌تبار انجام گرفت و در مجله سوخت‌و‌ساز سلولی انتشار یافت، تفاوت باکتری‌های روده و ترکیبات شیمیایی خون (از تجزیه غذا) در افرادی که نوشیدنی‌های شیرین زیادی می‌نوشیدند مورد بررسی قرار گرفت. به گفته محققان، نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر منبع اصلی قند افزوده در رژیم غذایی بزرگسالان آمریکایی هستند.
باکتری‌های روده با تولید متابولیت‌هایی مانند اسیدهای چرب زنجیره کوتاه تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر سطح قند خون و نشانگرهای متابولیک می‌گذارند که میزان حساسیت به انسولین و توانایی بدن در فرآوری گلوکز را به شکل مستقیم تحت تأثیر قرار می‌دهد.
محققان دریافتند که تغییر ترکیب شیمیایی خون بر اثر مصرف نوشیدنی‌های شیرین خطر ابتلا به دیابت را در ۱۰ سال آتی افزایش می‌دهد. دیابت نوع ۲- عارضه‌ای که در آن بدن به‌تدریج توانایی تنظیم مؤثر قند خون را از دست می‌دهد- بیش از نیم میلیارد نفر را در سراسر جهان درگیر کرده است.
چی‌بین چی، اپیدمیولوژیست کالج پزشکی آلبرت اینشتین و نویسنده ارشد مطالعه حاضر، در بیانیه‌ای گفت: «مطالعه ما به شکل بالقوه نشان می‌دهد که چرا نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر برای سوخت‌و‌ساز مضر هستند.»
به گفته چی، قندهای افزودنی موجود در نوشیدنی‌ها در مقایسه با غذاهای جامد راحت‌تر جذب می‌شوند و چگالی انرژی بسیار بالایی دارند، زیرا صرفاً حاوی آب و شکر هستند. اگر بیش از حد از این نوشیدنی‌ها استفاده کنید، جذب سریع قند باعث افزایش قند خون، افزایش خطر چاقی و دیگر مشکلات سلامتی خواهد شد.
«یافته‌های ما مشاهده‌ای هستند، اما نشان می‌دهند که چطور می‌توانیم با استفاده از میکروبیوم از دیابت جلوگیری کرده یا آن را مدیریت کنیم.»
تغییرات نامساعد میکروبیوم
در این مطالعه هیچ ارتباطی بین مصرف نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر و تنوع کلی باکتری‌های روده پیدا نشد. با این‌حال، محققان به ارتباط ۹ باکتری خاص روده و مصرف نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر پی بردند.
یک باکتری- Dakarella massiliensis– در افرادی که نوشیدنی‌های شیرین زیادی مصرف می‌کردند، کمتر دیده شد. هشت باکتری دیگر (از شاخه فیرمیکوت‌ها، که جزو فراوان‌ترین گونه‌های باکتریایی در روده انسان هستند) نیز با مصرف نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر ارتباط داشتند. دو باکتری (Anaerostipes caccae و Clostridium bolteae) در مصرف‌کنندگان نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر بیشتر دیده شدند.
مطالعه حاضر نمی‌گوید که این تغییرات باکتریایی خاص با خطر دیابت ارتباط مستقیم دارند، اما تغییر میکروبیوم روده می‌تواند سلامتی انسان را دستخوش تغییر کند که شامل ابتلا به دیابت نیز می‌شود.
باکتری‌های روده مرتبط با نوشیدنی‌های شیرین باعث تضعیف سلامت متابولیک از جمله افزایش سطح قند خون و انسولین خون ناشتا، شاخص توده بدنی بالاتر و کاهش لیپوپروتئین کم‌چگالی (کلسترول «خوب») می‌شوند. جالب این‌جا است که این تأثیر در مورد شکر موجود در غذاهای دیگر مشاهده نمی‌شود.
همچنین مشاهده شد که مصرف نوشیدنی‌های شیرین با تولید ۵۶ متابولیت خون ارتباط دارد که بعضی از آن‌ها به واسطه میکروبیوم روده تولید می‌شوند.
سطح بالای متابولیت‌های خاص از جمله بعضی از چربی‌ها و آمینو اسیدهای شاخه‌دار (که بر سوخت‌و‌ساز و قند خون اثر می‌گذارند) و سطح پایین دیگر مشتقات آمینو اسید باعث می‌شود که فرد در ۱۰ سال آینده در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار بگیرد.
پنج گروه از متابولیت‌ها شناسایی شدند. تعداد یکی از این گروه‌ها- مشتقات آمینو اسیدهای شاخه‌دار که برای تولید انرژی ضروری هستند و به واسطه میکروبیوتا تولید می‌شوند- با مصرف نوشیدنی‌های شیرین و تغییر باکتری‌های روده افزایش می‌یابد. سطح بالای آمینو اسیدهای شاخه‌دار و مشتقات آن‌ها می‌تواند فرایند سیگنال‌دهی انسولین را مختل کند؛ به‌نحوی که سلول‌ها واکنش کمتری به انسولین نشان می‌دهند و خطر ابتلا به دیابت افزایش پیدا می‌کند.
پیش‌بینی خطر دیابت در آینده
چی گفت: «ما متوجه شدیم که بعضی از متابولیت‌های مرتبط با میکروبیوتا با خطر ابتلا به دیابت ارتباط مستقیم دارند. به تعبیر دیگر، این متابولیت‌ها ممکن است احتمال ابتلا به دیابت را پیش‌بینی کنند. متابولیت‌های مذکور شامل کراتین، اورات، گزانتین و مشتقات اسیدهای چرب مانند پالمیتول گلیسرول-۱ و اولئول گلیسرول-۱ هستند.»
محققان گفتند که با توجه به محدود بودن تحلیل میکروبیوم روده، تأیید ارتباط بین میکروب‌های خاص روده و خطر دیابت به تحقیقات بیشتری نیاز دارد.
محققان قصد دارند این یافته‌ها را در دیگر نمونه‌های جمعیتی نیز اعتبارسنجی کرده و نقش متابولیت‌های میکروبی را در دیگر مشکلات مزمن ناشی از بیش‌مصرفی شکر- از جمله بیماری‌های قلبی عروقی- بررسی کنند.
متخصص: فقط شکر را حذف کنید
کالری خالی تنها مشکل نوشیدنی‌های شیرین نیست.
استفنی شیف، کارشناس تغذیه و متخصص دیابت در بیمارستان هانتینگتون در نیویورک، به اپک تایمز گفت: «این نوشیدنی‌ها گرسنگی را مثل غذای جامد برطرف نمی‌کنند و باعث می‌شوند که کالری بسیار بیشتری دریافت کنید. نکته دیگر این است که مصرف بیش از اندازه شکر باعث مختل شدن میکروبیوم روده می‌شود.»
توصیه شیف این است که نوشیدنی‌های شیرین را با آب- به قول او، «استاندارد طلایی»- جایگزین کنید. اما قرص جوشان سلتزر، چای (معمولی یا گیاهی) و قهوه نیز گزینه‌های خوبی هستند.
او گفت که «فقط شکر را حذف کنید» و افزود که بهتر است که از مصرف قهوه‌های طعم‌دار اجتناب کنید، زیرا میزان شکر موجود در آن‌ها «باورکردنی» نیست. برای نمونه، یک قهوه حاوی سیروپ می‌تواند ۷۰ گرم یا بیشتر- در فنجان‌های بزرگ- قند داشته باشد.
شیف افزود که مطالعات زیادی درباره تأثیر شیرین‌کننده‌های مصنوعی بر میکروبیوم روده انجام نگرفته است، اما مطالعاتی که انجام گرفته‌اند از تأثیر منفی و خنثی آن‌ها حکایت دارند.
«توصیه من این است که درصورت امکان از مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی اجتناب کنید یا از شیرین‌کننده‌های طبیعی بدون کالری مانند اِستیویا استفاده کنید.»
