به گفته محققان و تحلیلگران، مرگ ناگهانی نخستوزیر سابق چین میتواند آشفتگیهای بالقوهای را در ردههای بالای رهبری حزب کمونیست چین به وجود بیاورد.
بر اساس آگهی ترحیم منتشر شده توسط خبرگزاری رسمی شین هوا، لی کچیانگ که زمانی مرد شماره ۲ چین بود، در ۲۶ اکتبر، زمانی که از شانگهای بازدید میکرد، دچار «سکته قلبی ناگهانی» شد و پس از «ناکام ماندن اقدامات نجات»، آقای لی دقایقی بعد از نیمهشب ۲۷ اکتبر درگذشت.
به گفته تحلیلگران، مرگ ناگهانی آقای لی پس از ناپدید شدن مرموز و جایگزینی چند تن از مقامات ارشد رژیم چین صورت گرفت که به گمانهزنیها درباره درگیریهای سیاسی درون نخبگان حاکم حزب افزوده است.
نخستوزیری که توسط شی به حاشیه رانده شد
وو زولای، محقق تاریخ چین و مفسر سیاسی ساکن کالیفرنیا، زمان مرگ نخستوزیر سابق را «غیرطبیعی» خواند و اشاره کرد که احتمالاً بسیاری مرگ او را به جنگ قدرت در رهبری عالی حزب کمونیست چین مرتبط میدانند.
آقای وو به اپک تایمز گفت که نخستوزیر سابق چین فقط ۶۸ سال داشت که در مقایسه با سن سایر چهرههای با نفوذ در حزب «نسبتاً جوان» بود. سلف آقای لی، ون جیابائو، ۸۱ساله است، در حالی که ژو رونگجی، نخستوزیر اسبق نیز ۹۵ساله است.
به همین دلیل است که مرگ ناگهانی آقای لی «جای زیادی برای حدس و گمان» باقی گذاشته است.
درگذشت آقای لی تنها هفت ماه پس از بازنشستگی وی از سمتی که به مدت یک دهه در اختیار داشت رخ داد. نخستوزیر چین معمولاً مسئول اقتصاد این کشور است، اما با افزایش تسلط شی جین پینگ رهبر چین بر این کشور، نفوذ نخستوزیر بر سیاست اقتصادی و مالی تضعیف شد.
در سالهای اخیر، فعالیت آقای لی تحتالشعاع اقدامات لیو هه، دست راست سابق آقای شی و مدیر کمیسیون سیاستگذاری مالی حزب قرار گرفت.
به گفته تحلیلگران، آقای لی با ایده آقای شی، که به دنبال افزایش کنترل حزب در همه جنبههای زندگی مردم است، مخالف بود.
رژیم چین از سال ۲۰۲۱، مجموعهای از سیاستهای نظارتی را علیه بخشهای خصوصی، از تدریس خصوصی گرفته تا فناوری آغاز کرده است، اما آقای لی به عنوان یکی از اعضای کلیدی اتحادیه جوانان کمونیست، از استراتژی سیاسی که به عنوان حمایت از آزادسازی بازار شناخته میشود حمایت میکرد که در چهارچوب سیاست اصلاحاتی است که توسط دنگ شیائوپینگ در سال ۱۹۷۹ ارائه شد.
به گفته سونگ گوئو چنگ، محقق مؤسسه روابط بینالملل دانشگاه ملی چنگچی در تایوان، این تفاوت دیدگاهها به این معناست که افزایش قدرت آقای لی به عنوان تهدیدی برای آقای شی تلقی میشد.
آقای سونگ با اشاره به یک اصطلاح چینی باستان به اپک تایمز گفت: «یک کوه نمیتواند دو پلنگ را در خود جای دهد.»
به گفته آقای سونگ، در کنفرانس مطبوعاتی سالانه، آقای لی گفت که حدود ۶۰۰ میلیون چینی کمتر از ۱۰۰۰ یوان (۱۴۰ دلار) در ماه درآمد دارند، به این معنی که اگر شهروندی در یک شهر متوسط زندگی میکند ممکن است قادر به پرداخت هزینه اجاره نباشند، این سخنان پس از آن مطرح شد که آقای شی متعهد شد که فقر را تا پایان همان سال ریشهکن کند و سخنان نخستوزیر سابق «چالشی در برابر اقتدار شی جین پینگ» بود.
فنگ چونگی، استاد مطالعات چین در دانشگاه فناوری سیدنی، به اپک تایمز گفت، اگرچه ممکن است آقای لی از آقای شی یا خط و مشی او راضی نبوده، اما هیچ «اقدام مؤثری» علیه آقای شی انجام نداد.
آقای فنگ با اشاره به اینکه بیشتر اظهارات نخستوزیر پیشین در حمایت از حکومت آقای شی بود افزود: «او خواستار اتحاد پیرامون کمیته مرکزی حزب به ریاست شی جین پینگ بود.»
لحظه حساس سیاسی
مرگ آقای لی یادآور مرگ هو یائوبانگ، اصلاحطلب لیبرالی بود که در سال ۱۹۸۹، دو سال پس از استعفای اجباری از سمت ارشد حزب کمونیست چین، بر اثر حمله قلبی درگذشت. مرگ او باعث انفجار خشم عمومی شد که به بزرگترین اعتراضات دانشجویی طرفدار دموکراسی در کشور تبدیل شد.
به گفته آقای سونگ، برخلاف دهه ۱۹۸۰، حزب کمونیست چین یک دولت نظارتی ایجاد کرده است و مردم این کشور تحت نظارت دائمی میلیونها دوربین مداربسته مجهز به فناوری تشخیص چهره هستند و بنابراین، تقریباً غیرممکن است یک تجمع بزرگ برای گرامیداشت یاد آقای لی برگزار شود.
او افزود، اما اندوه عمومی ممکن است به بیاعتمادی به آقای شی دامن بزند.
همچنین سو تزو یون، تحلیلگر ارشد مؤسسه تحقیقات دفاع ملی و امنیت تایوان گفت که فهرست مرگهای مرموز نخبگان برجسته حزب از زمان روی کار آمدن آقای شی همچنان در حال افزایش است.
آقای سو گفت که مرگ مقامات ارشد رژیم نشان میدهد که آشفتگی سیاسی در حزب کمونیست چین همچنان ادامه دارد.
وانگ هی، مفسر چین نیز معتقد است که وضعیت سیاسی کنونی «حساستر» از وضعیت سال ۱۹۸۹ است.
آقای وانگ به اپک تایمز گفت که آقای شی «تضاد بزرگی» با افراد در لایههای بالای حزب دارد و مخالفان او ممکن است از مرگ آقای لی برای مخالفت با رهبری او استفاده کنند.
آقای وانگ گفت که باوجوداینکه اکثر آنها یک اپوزیسیون ساکت هستند و به طور علنی با آقای شی مخالفت نمیکنند اما اغلب آنها احتمالاً توضیح رسمی مرگ نخستوزیر سابق را قبول نخواهند کرد. برخی احتمالاً به این نتیجه میرسند که آقای لی «در جریان یک ترور» کشته شده است، در حالی که دیگران تمایل دارند مرگ او را به ناامیدی مداوم از آقای شی ربط دهند.
او افزود: «از منظر سیاسی، جایگاه آقای شی به یک نخ بند است.»
