لهستان به خودش می‌بالد که تنها کشوری است که در اوایل قرن هفدهم مسکو را فتح کرد و دست به عقب‌نشینی نزد. با این‌حال، ورق در سال‌های اخیر برگشته و لهستانی‌ها روسیه را به چشم یک تهدیدِ وجودی برای استقلال خود می‌بینند.
کارشناسان توضیح می‌دهند که چرا لهستان- دشمن تاریخی روسیه- به یکی از ولخرج‌ترین اعضای ناتو تبدیل شده است.
وقتی روسیه کریمه را در سال ۲۰۱۴ تحت اشغال خود درآورد، لهستان ۱.۸۸ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف هزینه‌های دفاعی می‌کرد، اما این رقم در سال گذشته به ۴.۱ درصد رسید و قرار است در سال ۲۰۲۵ به ۴.۷ درصد برسد.
وزارت دفاع لهستان می‌گوید ارتش این کشور در حال حاضر ۲۰۷ هزار و ۵۰۰ نیرو دارد و از این نظر بعد از آمریکا و ترکیه سومین ارتش بزرگ ناتو محسوب می‌شود.
آیا برخورداری از یک ارتش بزرگ در جنگ‌های مدرن نقش بسزایی دارد و آیا لهستان بودجه دفاعی سنگین‌تر خود را عاقلانه هزینه کرده است؟
تیم ریپلی، تحلیلگر دفاعی و نویسنده کتاب «مردان سبز کوچک: حکایت قدرت نظامی نوین روسیه»، به اپک تایمز گفت: «با توجه به اینکه نفرات و تجهیزات نیروهای مسلح دیگر کشورها از جمله کشورهای بزرگ اروپایی کاهش یافته‌اند، نیروهای مسلح لهستان دست بالا را دارند.»
او گفت: «لهستانی‌ها همچنین نیروهای ذخیره زیادی دارند که در آموزش، آماده‌سازی و تجهیز آن‌ها جدیت به خرج می‌دهند. لهستانی‌ها همچنین از یک سازمان دفاع مرزی بسیار عریض و طویل برخوردارند. از این‌رو، نفرات زیادی دارند و از توانمندی‌های قابل‌توجهی برخوردارند.»
به گفته ریپلی، نیروهای مسلح لهستان در مقایسه با ارتش بریتانیا که ۷۳ هزار نیروی فعال و ۲۵ هزار نیروی ذخیره دارد، از وضعیت به‌مراتب بهتری برخوردار است.
وزارت دفاع لهستان در وبسایت خود نوشته که نیروهای ذخیره این کشور- ۵۰ هزار نیروی دفاع سرزمینی- «بخشی جدایی‌ناپذیر از پتانسیل دفاعی و بازدارندگی لهستان هستند.»
به گفته این وزارتخانه، نیروهای ذخیره وظیفه انجام عملیات جنگی ضد هیبریدی و نامتقارن و ارائه پشتیبانی از دیگر نیروهای ناتو در لهستان را برعهده دارند.
لهستان قانون سربازی اجباری را در سال ۲۰۱۰ لغو کرد. از این‌رو، ارتش این کشور کاملاً تخصصی است.
ریپلی می‌گوید این نیروها از یک روحیه جمعی یکپارچه و یک طرح دفاعی ساده برای دور نگه‌داشتن دشمن برخوردارند.
او گفت: «نکته مهمی که باید در مورد سیاست دفاعی نیروهای مسلح لهستان به آن توجه کنید، این است که همه چیز در دفاع ملی خلاصه می‌شود. آن‌ها با جاه‌طلبی متظاهرانه انگلیسی‌ها و آمریکایی‌ها که می‌خواهند کدخدا و مدافع جهان باشند، میانه‌ای ندارند.»
ریپلی گفت که سربازان لهستانی برخلاف همتایان آمریکایی خود صرفاً بر حفاظت از سرزمین خود تمرکز دارند.
«تهییج نیروها برای دفاع از میهن بسیار آسان‌تر از این است که آن‌ها را به کشته شدن در راهِ چند روستای افغانستان وادارید.»
با این‌حال، آلبرت سوئیدزینسکی، مدیر بخش تحلیلی اندیشکده راهبرد و آینده ورشو، به اپک تایمز گفت که تعداد نیروهای مسلح لهستان ما را گمراه می‌کند.
او گفت: «روی کاغذ درخورِ توجه است. با این‌حال، مشکل این است که تعداد نیروها بیشتر یک مقوله سیاسی است تا نظامی.»
او افزود: «روسیه یک «تهدید وجودی» است، اما سیاستمداران لهستانی تعداد نیروهای خود را بیشتر از حد واقعی اعلام می‌کنند.»
سوئیدزینسکی گفت: «آن‌ها نفراتی را که هیچ سررشته‌ای از جنگیدن ندارند، جزو آمار به حساب می‌آورند.»
از این گذشته، آن‌ها به جای اینکه به فکر اصلاح ساختار نیروها باشند، درحال خرید تجهیزات نظامی هستند.
سوئیدزینسکی گفت: «خریداری تجهیزات فراوان و بیان اینکه نیروهای زیادی دارید، برای تشکیل یک نیروی جنگی کفایت نمی‌کند.»
رئیس ستاد کل نیروهای مسلح لهستان در ماه اکتبر گفت که این کشور به ارتش بزرگ‌تری نیاز دارد و افزود که جذب سربازان کافی با توجه به جمعیت سالخورده کشور ممکن است کار دشواری باشد.
«همه چیز نشان می‌دهد که ما همان نسلی هستیم که باید برای دفاع از کشورمان به سلاح متوسل شویم. و نه من و نه هیچ‌یک از شما قصد نداریم این جنگ را ببازیم.» این سخنان را ژنرال ویسلاو کوکولا در جمع حاضران در دانشگاه نیروهای زمینی در وروتسواف بیان کرد.
او افزود: «ما در این جنگ پیروز خواهیم شد، بازخواهیم گشت و به ساختن لهستان ادامه خواهیم داد؛ اما باید اقدامی صورت گیرد. ما باید نیروهای مسلحی بسازیم که برای این نوع عملیات آماده باشند.»
کوکولا گفت که بحران جمعیتی بر روند جذب نیرو تأثیر منفی خواهد گذاشت، اما این روند باید انجام شود.
او تصریح کرد: «ظرفیت دشمن به قدری زیاد است که ما باید ارتشی بسیار بزرگ‌تر بسازیم؛ این بدان معناست که باید مدل خدمت عمومی را نیز اجرا کنیم.»
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اخیراً از کشورهای ناتو خواسته است که ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به هزینه‌های دفاعی اختصاص دهند و تاکنون تنها لیتوانی و استونی با این هدف موافقت کرده‌اند.
دونالد توسک، نخست‌وزیر لهستان، در تاریخ ۲۲ ژانویه در جمع نمایندگان پارلمان اروپا گفت که آن‌ها «نباید از درخواست ۵ درصدی ترامپ آزرده شوند.»
او افزود: «برخی فکر می‌کنند این درخواست غیرمعمول یا یک هشدار خشن و بدخواهانه است. اما می‌خواهم به شما بگویم که در این مقطع، اروپا نمی‌تواند از امنیت خود چشم‌پوشی کند.»
بار سنگین بر اقتصاد نیست
ریپلی گفت که لهستان تلاش هماهنگی برای تولید تجهیزات نظامی در داخل کشور انجام داده تا اقتصاد خود را تقویت کند.
او افزود: «این موضوع به‌عنوان یک بار بر اقتصاد دیده نمی‌شود، زیرا پول دوباره به جریان می‌افتد، اشتغال ایجاد می‌کند، درآمدهای مالیاتی به همراه دارد و از این قبیل مزایا را فراهم می‌کند.»
سویژینسکی اشاره کرد که اگرچه لهستان بسیاری از تجهیزات نظامی را در داخل تولید می‌کند؛ اما همچنان بخش عمده‌ای از اقلام گران‌قیمت خود را از خارج، عمدتاً از ایالات متحده و کره جنوبی، تأمین می‌کند.
او همچنین گفت که لهستان هنوز تعدادی جنگنده MiG-29 دارد که در دهه ۱۹۸۰ خریداری شده‌اند و قرار است در سال ۲۰۲۶ بازنشسته شوند، پس از آنکه مذاکرات درباره انتقال آن‌ها به اوکراین به نتیجه نرسید.
در سال ۲۰۲۰، لهستان قراردادی ۴ میلیارد دلاری برای خرید جنگنده‌های F-35 Lightning II از شرکت لاکهید مارتین امضا کرد و در اوت ۲۰۲۴ از نخستین فروند این جنگنده‌ها رونمایی شد.
در مراسم رونمایی از این هواپیما در بازدید از مقر لاکهید مارتین در فورت وورث، معاون وزیر دفاع لهستان، پاوئو بیدا، گفت: «در مواجهه با نقض حریم هوایی، حملات سایبری و سایر تحریکات، ما باید منابع مناسبی را برای دفاع از خود در برابر این تهدیدات مستقیم اختصاص دهیم.»
در سال ۲۰۲۲، ورشو همچنین یک قرارداد ۴.۷۵ میلیارد دلاری برای خرید ۲۵۰ تانک M1A2 آبرامز امضا کرد و پس از آن، قراردادی به ارزش ۱.۴ میلیارد دلار برای خرید ۱۱۶ تانک قدیمی‌تر M1A1 منعقد کرد.
چه از خارج خریداری شوند و چه به صورت محلی تولید شوند، همه این‌ها مبالغ هنگفتی هزینه دارند. بودجه دفاعی سالانه لهستان ۳۵ میلیارد دلار است.
در ۴ فوریه، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) اعلام کرد که هزینه‌های بالای دفاعی لهستان، همراه با افزایش هزینه‌های بهداشت و مراقبت‌های اجتماعی، به تعدیل مالی پایدار برای کاهش کسری بودجه نیاز دارد.
در گزارشی که در ۴ فوریه منتشر شد، این سازمان پیش‌بینی کرد که اقتصاد لهستان در سال ۲۰۲۵ به میزان ۳.۴ درصد و در سال ۲۰۲۶ به میزان ۳ درصد رشد خواهد کرد. با این حال، طبق این گزارش، «اقدامات حمایتی مالی، همراه با هزینه‌های اضافی در حوزه سیاست‌های اجتماعی، بهداشت و دفاع، کسری بودجه قابل‌توجهی ایجاد کرده است.»
تجاوز روسیه به اوکراین ابتدا، با الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴ و سپس حمله کامل در فوریه ۲۰۲۲ و تصرف بخش بزرگی از مناطق جنوب و شرق این کشور، به وضوح موجب نگرانی لهستان، کشورهای بالتیک و چندین کشور دیگر شده است که تا اوایل دهه ۱۹۹۰، بخشی از «حوزه نفوذ» مسکو محسوب می‌شدند.
ریپلی گفت که تهدید اصلی لهستان از جانب روسیه و متحد آن، بلاروس است.
او افزود که مرز بین بلاروس و لهستان با جنگل‌های انبوه و بکر مسدود شده است که عبور از آن‌ها دشوار خواهد بود.
اگر ورشو سقوط کند، لهستان سقوط می‌کند
با این حال، سویژینسکی معتقد است که لهستان بسیار آسیب‌پذیر است؛ زیرا مرز بلاروس تنها ۲۰۰ کیلومتر از ورشو فاصله دارد و از طریق جاده‌های مناسب، این مسیر تنها سه ساعت طول می‌کشد.
او گفت: «از نظر تاریخی، روند جنگ‌ها معمولاً به این صورت بوده که اگر ورشو سقوط کند، جنگ پایان می‌یابد. ورشو مرکز سیستم است و اگر فروبپاشد، جنگ تمام می‌شود. این فاصله فقط ۲۰۰ کیلومتر است و هیچ مانع طبیعی در مسیر وجود ندارد.»
او توضیح داد که اگر روس‌ها در فوریه ۲۰۲۲ موفق به تصرف فرودگاه هوستومل در حومه کی‌یف می‌شدند، می‌توانستند هواپیماهای ترابری بزرگ حامل نیرو و تجهیزات را به آنجا منتقل کنند و احتمالاً پایتخت اوکراین را تسخیر نمایند.
او گفت: «روسی‌ها بسیار نزدیک شدند. واقعاً نزدیک شدند. نتیجه به شانس بستگی داشت. این یک بدشانسی برای آن‌ها بود، اما این نباید موجب شود که از تلاش اوکراینی‌ها کم‌ارزش‌سازی شود.»
سویژینسکی هشدار داد که لهستان ممکن است در تصور اینکه متحدان ناتو فوراً برای دفاع از آن وارد عمل خواهند شد، دچار اشتباه شود.
او به ماده ۵ منشور ناتو اشاره کرد که تصریح می‌کند اعضای ناتو در صورت حمله به یک کشور عضو، اقداماتی را که «ضروری تشخیص دهند، از جمله استفاده از نیروی نظامی، برای بازگرداندن و حفظ امنیت منطقه آتلانتیک شمالی» انجام خواهند داد.
سویژینسکی گفت که «اقدامی که ضروری تشخیص دهند» ممکن است به معنای اعزام مستقیم نیرو نباشد.
او افزود: «حتی اگر اراده سیاسی در بین همه اعضای ناتو وجود داشته باشد، این روند زمان خواهد برد.»
سویژینسکی همچنین اظهار داشت که لهستان ممکن است در سرمایه‌گذاری گسترده روی تانک‌ها دچار اشتباه شده باشد؛ زیرا این تسلیحات در جنگ اوکراین در برابر پهپادها بسیار آسیب‌پذیر ظاهر شدند.
او خاطرنشان کرد که لهستان تنها ۹۶ پهپاد در اختیار دارد که بیشتر آن‌ها پهپادهای بزرگ ریپر هستند؛ درحالی‌که اوکراین هزاران پهپاد تولید کرده و از آن‌ها به‌طور مؤثر در میدان نبرد استفاده کرده است.
ستاد کل نیروهای مسلح اوکراین در ۷ فوریه در یک پست فیس‌بوکی اعلام کرد که از آغاز جنگ تاکنون ۲۴,۸۱۵ پهپاد روسی را منهدم کرده است.
سویژینسکی گفت: «ما درباره نوع جنگی که قرار است بجنگیم فکر نکرده‌ایم و از درس‌هایی که اوکراینی‌ها در نبردشان آموخته‌اند، بهره نبرده‌ایم. تانک‌ها نمی‌توانند یک جنگ را پیروز کنند.»
سخنگوی وزارت دفاع لهستان در بیانیه‌ای که از طریق ایمیل به اپک تایمز ارسال شد، اظهار داشت که افزایش هزینه‌های دفاعی کشور «سرمایه‌گذاری در صلح و رفاه از طریق بازدارندگی» است.
او گفت: «از طریق این هزینه‌ها، لهستان نقش خود را به‌عنوان یکی از اعضای مهم ناتو، هم برای منطقه و هم برای کل قاره، به رسمیت می‌شناسد… این یک الگو برای شرکای ما است که امنیت چیزی نیست که بتوان آن را به‌تنهایی تأمین کرد.»
«این مسئله نیازمند تغییری اساسی در طرز فکر است که بر مزایای سرمایه‌گذاری در حفظ صلح، احیای صنایع و تقویت همکاری با شرکایمان و نشان دادن تعهد واقعی به ارزش‌های خود متمرکز باشد.»
