کارشناسان می‌گویند روابط آمریکا و چین وارد فاز جدیدی شده که سرآغازِ رویارویی بین بزرگ‌ترین و دومین اقتصاد بزرگ جهان خواهد بود.
متعاقب تشدید تعرفه‌های کمرشکن بین آمریکا و رژیم چین که در روزهای اخیر رخ داد، این‌دو کشور وارد عصر جدیدِ تقابل و جدایی شده‌اند.
کارشناسان بر این باورند که شانس کمی برای بهبود اوضاع وجود دارد.
رونمایی از تعرفه‌های متقابل ۳۴ درصدی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و اعمال تعرفه‌های بیشتر در قبال ده‌ها کشور دیگر در روز ۲ آوریل به سرآغازِ اقدامات تلافی‌جویانه تبدیل شد. تعرفه‌های متقابل برای مقابله با رویه‌های تجاری ناعادلانه رژیم چین در سال‌های اخیر به اجرا درآمدند.
متعاقب این‌که پکن با یک تعرفه ۳۴ درصدی دست به تلافی زد، ترامپ تعرفه‌های آمریکا را ۵۰ درصد افزایش داد تا با تعرفه‌های چین تطبیق پیدا کنند، اما چین به‌طور مکرر اعلام کرده که «تا آخرین نفس می‌جنگد.»
ترامپ در روز ۹ آوریل تعرفه‌های چین را درمجموع به ۱۴۵ درصد افزایش داد و تعرفه بالای دیگر کشورها را به حالت تعلیق درآورد.
کارشناسان معتقدند که جنگ تعرفه‌ای آمریکا و چین اساساً به منزله نبرد بر سر نظام اقتصادی جهان است.
به گفته کارشناسان، فرصت چندانی برای مذاکرات هدفمند بین آمریکا و چین وجود ندارد و اکنون زمان آن رسیده که ببینیم دیگر قدرت‌های اقتصادی با کدام‌یک از این‌دو کشور همراه خواهند شد.
به گفته جیمز لوئیس، معاون ارشد اندیشکده مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی، این‌دو کشور به سمت «برخورد» پیش می‌روند.
لوئیس به اپک تایمز گفت: «چین قصدِ تسلیم شدن ندارد و آن‌ها دست‌کم از ماه نوامبر درحال برنامه‌ریزی بوده‌اند که چطور با این قضیه مقابله کنند.»
او با اشاره به درسی که از گفت‌و‌گو با مقامات حزب کمونیست چین گرفته، گفت: «آن‌ها انتظار این جدایی را داشتند. آن‌ها مشغولِ برنامه‌ریزی بوده‌اند.»
«ترامپ به این جریان دامن زد، اما آن‌ها دست‌کم از سال گذشته برای مدیریت این جدایی درحال برنامه‌ریزی بوده‌اند.»
مایک سان، تاجر ساکن آمریکا، با سال‌ها تجربه در ارائه مشاوره به سرمایه‌گذاران و بازرگانان خارجی فعال در چین، گفت که رویارویی بزرگ‌ترین و دومین اقتصاد بزرگ جهان از دورِ نخست ریاست‌جمهوری ترامپ در چشم‌انداز پکن قرار داشته و حالا به واقعیت بدل شده است. سان برای محافظت از خود در برابر اقدامات تلافی‌جویانه رژیم چین از نام مستعار استفاده می‌کند.
چین در دولت قبلی ترامپ پیشنهاد خرید محصولات آمریکایی را مطرح کرد. سان گفت که این اقدام نیازِ ترامپ را به کاهش کسری تجاری بین دو کشور برطرف می‌کرد. مذاکرات به «فاز اول» توافق تجاری انجامید که در ژانویه ۲۰۲۰ به امضای طرفین رسید، اما پکن به تعهدات خود عمل نکرد.
اما این‌بار شرایط بازی تغییر کرده است.
سان با اشاره به هدف ایجاد روابط متقابل با همه کشورها به اپک تایمز گفت که ترامپ به دنبال بازسازی نظام اقتصادی جهانی است.
او گفت: «حزب کمونیست چین متوجه تفاوت رویکرد فعلی و قبلی ترامپ شده است.»
«رژیم چین متوجه شده که امتیاز دادن به آمریکا به نتیجه‌ای منتهی می‌شود که قادر به تحمل آن نخواهد بود. از این‌رو، جنگیدن را انتخاب کرده است.»
او گفت که روز ۹ آوریل نقطه عطفی در روابط آمریکا و چین بود. رژیم چین از آستانه رقابت راهبردی با آمریکا عبور کرد و به‌مانند اتحاد جماهیر شوروی در عصر جنگ سرد به شکل یک دشمن درآمد.
الکساندر لیائو، کارشناس امور چین، گفت که حزب کمونیست چین فرصت چندانی برای مانورهای سیاسی ندارد. به گفته او، پکن به احتمال فراوان به تایوان حمله خواهد کرد تا ورق را برگرداند. اطلاعاتی که لیائو از طریق ارتش چین به دست آورده مؤیدِ این دیدگاه است.
لیائو تحت شرایط نظامیِ سرزمین اصلی چین بزرگ شده و سال‌ها در هنگ‌کنگ زندگی کرده است. او بعدها به یک روزنامه‌نگار باتجربه تبدیل شد و ریاست دفتر هنگ‌کنگ را برعهده گرفت.
متحدان چگونه واکنش نشان خواهند داد؟
از زمانی که ترامپ خبر تعرفه‌های متقابل را در روز ۲ آوریل اعلام کرد، بازار سهام آمریکا دچار نوسان شدید شد و ریزش سه‌روزه‌ای را تجربه کرد که از تابستان ۲۰۲۰ تاکنون بی‌سابقه بود و سپس بزرگ‌ترین رشد یک‌روزه را پشت سر گذاشت که از سال ۲۰۰۸ به بعد سابقه نداشت.
اقدامات رئیس‌جمهور آمریکا و بلاتکلیفی مرتبط با آن، سرمایه‌گذاران و برخی از متحدان را خشمگین کرده است.
ترامپ درباره تصمیم خود مبنی بر تعلیق تعرفه‌های متقابل جهانی در روز ۹ آوریل گفت که مردم «اندکی دچار هیجان شده و ترسیده بودند.» او همچنین بر نیاز به انعطاف‌پذیری در حین همکاری با دیگر کشورها برای امضای توافق و پاسخگویی به نیازهای بازار تأکید کرد.
براساس گفت‌و‌گوهای لوئیس با مقامات در بروکسل، او گفت که سیاستمداران در شرایط کنونی تمایل زیادی به فاصله گرفتن از آمریکا دارند.
او گفت: «اروپایی‌ها نسبت به ماهیت غیرقابل پیش‌بینی تصمیمات ترامپ حس خوبی ندارند.»
اتحادیه اروپا در روز ۱۰ آوریل تعرفه‌های متقابل خود علیه فولاد و آلومینیوم آمریکا را به مدت ۹۰ روز به حالت تعلیق درآورد.
اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «می‌خواهیم شانس خود را برای مذاکره امتحان کنیم.» با این‌حال، او تأکید کرد که درصورت شکست مذاکرات، «تمام گزینه‌ها روی میز خواهند بود.»
منطقه یورو و چین نیز در روز ۱۰ آوریل توافق کردند که به‌جای اجرای تعرفه‌هایی که سال گذشته از جانب اتحادیه اروپا وضع شده بود، قیمت حداقلیِ خودروهای برقی چین را مشخص کنند.
لیائو گفت که تصور می‌کند ترامپ اروپا را تا حدی، نه به‌طور کامل، به سمت چین سوق دهد. به هرصورت، این‌دو تفاوت‌های ایدئولوژیک قابل‌توجهی دارند.
او با اشاره به نقض فاحش حقوق بشر در رژیم چین گفت: «همراهی با چین مسئولیت اخلاقی سنگینی دارد.»
الکساندر گری، مدیرعامل راهبردهای جهانی آمریکایی و از مقامات ارشد امنیت ملی در دولت اول ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا را به دلیل اتخاذ یک «موضع راهبردی عالی» از جانب کشور مورد تمجید قرار داد.
به گفته او، ترامپ با استفاده از تعرفه‌های متقابل بیش از ۷۰ کشور را ترغیب کرده که پای میز مذاکره بنشینند و مسیر تجارت دوجانبه را هموار کنند. گری در ایمیلی به اپک تایمز گفت که رئیس‌جمهور آمریکا با تثبیت تعرفه جهانی ۱۰ درصدی در قبال تمام کشورها، اعمال تعرفه‌های سنگین‌تر را عادی‌سازی کرده است.
این تعرفه ۱۰ درصدی چهاربرابرِ میانگین تعرفه‌های سال گذشته آمریکا است.
لوئیس تأیید کرد که پکن با سیاست‌های صنعتی خود به دنبال استیلا بر بازار جهانی است.
او گفت که تبعیت از شرایط چین در بازارهای جهانی به منزله متضرر شدن آمریکا، ژاپن، کره جنوبی، اروپا و دیگر کشورها خواهد بود.
لوئیس گفت: «اگر در شرایط فعلی در کنار چین بمانید، متضرر خواهید شد.»
با این‌حال، لوئیس نگران است که اقدامات ترامپ اقتصاد جهان را از آمریکا دور کند و به سمت چین سوق دهد که شامل حال اروپا نیز می‌شود.
گری گفت که متحدان بیش از آمریکا بر رفتار چین تمرکز خواهند داشت.
او با استفاده از مخفف نام رسمی چین گفت: «ترامپ چین را در یک موقعیت غیرقابل تحمل قرار داده تا چیزی را که همه از آن خبر داریم آشکار کند: جمهوری خلق چین اقتصادی را طرح‌ریزی کرده که در آن از جنگ اقتصادی برای بقای رژیم استفاده می‌کند.»
«بی‌میلی و ناتوانی پکن در تغییر رویه، ماهیت حزب کمونیست چین را عیان می‌کند و آمریکا و متحدان و شرکای آن‌ها را در جبهه‌ای متحد در برابر فعالیت‌های خصمانه شی قرار می‌دهد.»
آیا شی می‌تواند در برابر ترامپ دوام بیاورد؟
تحلیلگران ریسک‌ها و دیگر عواملی را که در این جنگ تجاری از طرفین حمایت می‌کنند، بررسی کردند.
به گفته لوئیس، ما باید بدانیم که برتریِ رژیم چین به دوام و بقای آن گره خورده است.
لوئیس گفت: «آن‌ها می‌توانند سختی‌های بیشتری را نسبت به آمریکا تحمل کنند، زیرا به هرحال انتخابات میان‌دوره‌ای ندارند و تمام جمهوری‌خواهان می‌دانند که در انتخابات میان‌دوره‌ای با مشکل مواجه خواهند شد. به نظرم چین آستانه تحمل بالاتری دارد.»
رژیم چین براساس یک جدول زمانی عمل می‌کند که با جدول زمانی آمریکا تفاوت دارد.
لوئیس گفت که از طریق منابع خود در دولت متوجه شده که تیم ترامپ انتظار دارد ظرف مدت سه تا شش ماه به نتیجه برسد و در غیر این‌صورت هیچ تغییری ایجاد نمی‌شود.
او گفت: «در این صورت، شی جین پینگ می‌تواند در برابر دونالد ترامپ دوام بیاورد.»
به گفته لیائو، جهان در خیابان‌های چین به‌مانند آمریکا شاهد اعتراضات مردمی نخواهد بود، اما شی جین پینگ، رهبر حزب کمونیست چین، تحت فشار شدیدی قرار دارد.
لیائو گفت که گمان نمی‌کند شی نگرانِ مردم چین باشد، اما طبقه ممتاز و مقامات حزب می‌توانند قدرت شی را تهدید کنند.
وقتی نمایندگان طبقه ممتاز با رویه‌های سیاسی مخالف باشند، هم‌پیمان می‌شوند و از رهبر دیگری حمایت می‌کنند.
آن‌روی سکه سیاست‌های صنعتی شی این است که او بخش تولید را به شکل تصنعی تقویت کرده که باعث تولید مازاد و افزایش اتکای اقتصاد چین به صادرات شده است. تعرفه‌های ترامپ ضربه مهلکی به استان‌های حامیِ رشد اقتصادی چین وارد خواهند کرد: گوانگ‌دونگ، ژجیانگ و جیانگسو. همه این استان‌ها ساحلی و صادرات‌محور هستند.
افزایش بدهی دولت مرکزی و محلی چین باعث شد که شرکت رتبه‌بندی اعتباری فیچ ریتینگز، رتبه بدهی شرکت‌های دولتی چین را در روز ۱۰ آوریل تقلیل دهد. این شرکت یک هفته قبل رتبه‌بندی کشوری چین را از آ+ به آ تغییر داده بود.
رکود اقتصادی به ثروت طبقه ممتاز حزب کمونیست لطمه می‌زند و عواقب آن ممکن است وخیم باشد. این امر پیش‌تر در حزب کمونیست چین اتفاق افتاده است.
هوآ گوئوفنگ، که جانشین مائو تسه‌تونگ شد، در سال ۱۹۷۸ در جدال قدرت از دنگ شیائوپینگ شکست خورد. دنگ معتقد بود که اقتصاد چین در آستانه فروپاشی است.
لیائو گفت که این قضیه می‌تواند دستمایه سقوط شی قرار بگیرد. او گفت که عدم شفافیت در دیکتاتوریِ کمونیستی بدین معنی است که تا وقتی یک دیکتاتور جدید در رأس قدرت قرار نگیرد، نشانه‌ای از تحول پدیدار نخواهد شد؛ درست برخلاف جوامع دموکراتیک که اعمال فشار بر قدرت‌های سیاسی از سمت مردم انجام می‌گیرد.
لیائو گفت که ترامپ برای بقا در تقابل با شی باید اشتغال داخلی و تورم را بهبود بخشد. تاب‌آوری اقتصاد آمریکا، پشتیبان قدرتمند ترامپ خواهد بود.
اعداد و ارقام اقتصادی آمریکا تاکنون ثابت بوده‌اند. نرخ تورم در ماه مارس کاهش یافت. آخرین شاخص قیمت مصرف‌کننده نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۲.۴ درصد افزایش یافته که کمتر از رشد ۲.۸ درصدی ماه قبل است. اداره آمار کار هفته گذشته اعلام کرد که اقتصاد آمریکا در ماه مارس ۲۲۸ هزار فرصت شغلی جدید ایجاد کرده که تقریباً دوبرابر آمار ماه فوریه بوده و از پیش‌بینی ایجاد ۱۳۵ هزار فرصت شغلی جدید پیشی گرفته است.
حراج اوراق ۱۰ ساله خزانه‌داری آمریکا به مبلغ ۳۹ میلیارد دلار در روز ۹ آوریل از تقاضای سرمایه‌گذاران حکایت دارد. بازدهی این حراج کمتر از حد انتظار بود، اما همچنان بیشترین سوددهی هفتگی را از ژوئن ۲۰۱۳ به بعد به ثبت رساند.
سان گفت که اثبات این موضوع در شرایط کنونی دشوار است، اما او گمان می‌کند که چین اوراض قرضه آمریکا را برای کاهش قیمت‌ها و افزایش نرخ بهره به فروش رسانده است. چین در حال حاضر حدود ۷۶۰ میلیارد دلار اوراض قرضه آمریکا را در اختیار دارد که کمتر از ۳ درصد کل اوراق قرضه آمریکا محسوب می‌شود.
لیائو گفت که فروش سنگین اوراق قرضه و بازگشت بازار سهام نشان می‌دهد که پایه‌و‌اساس اقتصاد آمریکا همچنان قدرتمند است.
تایوان
لیائو گفت که شی برای تغییر وضع موجود ممکن است به تایوان حمله کند.
او به اپک تایمز گفت: «حزب کمونیست چین می‌خواهد محرک اصلی بازار را تغییر دهد. به دلیل وجود ظرفیت مازاد در زمان صلح، با یک بازارِ خریدار در سطح جهانی طرف هستیم و آمریکا که بزرگ‌ترین خریدار است، بیشترین قدرت را دارد.»
«با این‌حال، آغاز شرایط جنگی به منزله تبدیل اقتصاد به بازارِ فروشنده است که شامل فروش سلاح و تجهیزات می‌شود. این جنگ صنعتِ تولید چین را توسعه خواهد داد.»
براساس آخرین داده‌های بانک جهانی، تولید چین در سال ۲۰۲۳ به ۴.۶۶ تریلیون دلار رسید که حدود ۳۰ درصد از کل تولیدات جهانی است.
در مقابل، تولید آمریکا در سال ۲۰۲۱ به ۲.۵ تریلیون دلار رسید. هیچ داده‌ای درخصوص تولیدات سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ آمریکا در پایگاه اطلاعاتی بانک جهانی در دسترس نیست.
به گفته منبع لیائو در ارتش چین، ارتش آزادی‌بخش خلق در یک اطلاعیه داخلی بر سه نکته تأکید کرده است.
اول آن‌که جنگِ تایوان آغاز خواهد شد. شرایط ممکن است مشابه جنگ کره باشد که مذاکرات صلح، که بیش از دو سال به طول انجامید، در بحبوحه جنگ انجام می‌گرفت.
دوم آن‌که احتمالاً چین و آمریکا وارد جنگ خواهند شد.
سوم آن‌که ارتش آزادی‌بخش خلق نشان شاخه‌های مختلف ارتش آمریکا را در بین سربازان چینی توزیع کرده تا سربازان نشان‌ها را در حین جنگ با دشمن شناسایی کنند.
لیائو گفت: «جو حاکم بر ارتش آزادی‌بخش خلق کاملاً متشنج است.»
«جنگ می‌تواند بسیاری از مشکلات شی را برطرف کند: اول این‌که اقتصاد دیگر اهمیت چندانی نخواهد داشت. دوم این‌که او می‌تواند جناح‌های مخالف در حزب کمونیست چین را تحت کنترل درآورد و برای توجیه حاکمیت حزب کمونیست چین برای مردم یک دلیل عینی ارائه کند.»
