شی جینپینگ، رهبر حزب کمونیست چین، بهعنوان رئیس کمیسیون مرکزی نظامی، اخیراً در دو رویداد نظامی مهم غیبت داشته است. تحلیلگران این تحولات را دال بر کاهش نفوذ شی در امور نظامی کشور میدانند.
ژانگ یوشیا، معاون کمیسیون مرکزی نظامی، ریاست هردو رویداد را در ۱۴ و ۱۵ اکتبر برعهده داشت. رویداد اول کنفرانس دو روزهای بود که از مقامات نظامی میخواست تئوریهای جنگ و جنگافزار مدرن را مطالعه کنند و رویداد دوم جلسهای بود که با حضور آندری بلوسف، وزیر دفاع روسیه، برگزار شد. شی بهجای حضور در این رویدادها از استان ساحلی فوجیان در جنوب کشور که رو به تایوان قرار دارد بازدید کرد.
شایان ذکر است که هه ویدونگ، دست راست شی و معاون دوم کمیسیون مرکزی نظامی، که از ژانگ سابقه کمتری دارد، در این نشست نظامی غایب بود. غیبت او به این نگرانی دامن زد که شی دیگر در سیستم نظامی چین قدرت مطلق ندارد.
کارشناسان چینی این رویدادهای غیرعادی را نشانه تقسیم قدرت بین شی و دیگر رهبران ارشد حزب میدانند.
به گفته رسانههای دولتی چین، تقریباً تمام مقامات ارشد نظامی در «کنفرانس دو روزه تئوری نظامی» که برای اولینبار در دوران زمامت شی برگزار میشد حضور داشتند. شی بدون شرکت در این کنفرانس «دستورالعملهای مهمی» صادر کرد.
ژانگ حاضران را به شکلی متفاوت خطاب قرار داد. ژانگ در نشستهای نظامی قبلی اغلب روی پایبندی به ایده شی مبنی بر «تقویت ارتش» و «مسئولیت رئیس کمیسیون مرکزی نظامی» تأکید میکرد که متضمن تمرکز قدرت نظامی در دستان رئیس کمیسیون مرکزی نظامی بود. اما اینبار تنها از نیاز به مطالعه و اجرای «دستورالعملهای مهم» شی گفت و اشارهای به دو کلیشه «پایبندی» نکرد.
چن پوکونگ، کارشناس امور چین از آمریکا، معتقد است که برخی از رهبران حزب کمونیست چین از شی خواستهاند بخشی از قدرت خود را کنار بگذارد.
چن در مصاحبه اخیر خود با تلویزیون انتیدی، رسانه خواهر اپک تایمز، در ۱۶ اکتبر گفت: «در نظام سیاسی چین، رهبر ارشد و حتی رهبر ارشد عالیرتبه نیز درصورت ارتکاب اشتباهات جدی ممکن است مجبور به استعفا شود. در این شرایط، حتی آن دسته از افرادی که معمولاً رهبر را به چالش نمیکشند- از جمله افرادی که در حلقه داخلی حضور دارند یا کسانی که سمتهای پایینتر دارند- جسارت به خرج میدهند و اقتدار او را زیر سؤال میبرند و ممکن است در این راه موفق شوند.»
چن با اشاره به مائو تسهتونگ، رهبر سابق چین، گفت که لیو شائوچی، معاون وقت حزب کمونیست چین، پس از گذشت سه سال از قحطی بزرگ (۱۹۵۹-۱۹۶۱) مائو را به چالش کشید و بعد از آن به اجبار بازنشسته شد. بسیاری از مورخان تاریخ مدرن چین بر این باورند که ایندو رهبر احتمالاً با هم به توافق رسیدند که پروپاگاندای چین مائو را بهعنوان رهبری بزرگ به تصویر بکشد و قدرت اصلی کشور در دستان لیو باقی بماند.
چن با اشاره به اینکه رهبران فعلی حزب کمونیست چین باید از این اتفاق درس گرفته باشند و توجهات عمومی را از روی شی بردارند و تدبیری برای جلوگیری از انتقامجویی شی بیندیشند، گفت: «تصویر شکوهمند مائو به او اجازه داد تا «انقلابی» مردمی را برای مقابله با لیو پایهگذاری کند که به نوبه خود آغازگرِ انقلاب فرهنگی شد.»
تانگ جینگیوآن، تحلیلگر امور جاری چین، گفت شی احتمالاً به شکل عامدانه در دیدار با بلوسف غیبت داشته است.
به نظر میرسد که بازدید شی از فوجیان چندان فوریت نداشت. او در این سفر به یکی از کارکنان فقید حزب کمونیست چین بهعنوان رهبری نمونه ادای احترام کرد و از تعمیق اصلاحات اقتصادی، ترویج نوآوریهای فناورانه و حفظ میراث محلی حزب کمونیست چین گفت.
شی بهعنوان رئیس کمیسیون مرکزی نظامی و در چارچوب ائتلاف عملی با پوتین با وزیر دفاع روسیه ملاقات نکرد، اما برای بررسی اقتصاد محلی به فوجیان سفر کرد. تانگ به انتیدی گفت: «این نشان میدهد که حزب کمونیست چین سیاستهای خود را در قبال روسیه تغییر داده است.»
او میگوید اگر قدرت شی محدود شود، به احتمال فراوان تغییرات گستردهای در ردههای بالا درخصوص ارتباط آمریکا و چین، جنگ روسیه و اوکراین و مناقشه تنگه تایوان رخ خواهد داد.
چن نیز معتقد است که شی عملاً از امور نظامی کنار گذاشته شده و قدرت کمیسیون مرکزی نظامی اکنون در دستان ژانگ است.
روابط شی و ژانگ از مدتی قبل تیرهوتار شده است. مقامات چینی در ۲۹ دسامبر ۲۰۲۳ از برکناری ۹ فرمانده نظامی از کنگره ملی خلق خبر دادند. دستکم سه نفر از آنها با ژانگ در ارتباط بودند.
شی در آن مقطع برای نظارت بر عملیات روزانه کمیسیون مرکزی نظامی به دست راست خود، هه ویدونگ، معاون دوم کمیسیون، متوسل شد؛ اقدامی که چن آن را مصداق کنترل ژانگ میداند.
چن گفت کارزار گسترده شی برای مقابله با فساد در ارتش چین او را به سوژه مقامات عالیرتبه تبدیل کرده است. از اینرو، آنها دیگر نمیتوانند قدرت مطلق او را در ارتش تاب بیاورند.
چن افزود: «فساد در ارتش چین مشکلی فراگیر و دیرینه است. مقامات در سالهای بسیج نظامی سودهای کلانی به دست آورده و مالاندوزی کردهاند. اگر ارتش واقعاً وارد جنگ شود، بهزودی مشخص میشود که چقدر به جیب زدهاند.»
«آنها بهطور حتم تمایلی به شروع جنگ با هیچکسی ندارند. شی در تمام این سالها از اتحاد مجدد با تایوان با توسل به زور دفاع کرده که او را بیش از پیش در مقابل مقامات نظامی قرار داده است.»
