بحران جدید ترکیه حاکمیت قانون را زیر سوال می‌‌‏برد

ترکیه همیشه به‌‌‏خاطر دموکراسی بزرگ اسلامی‌‌‏اش و داشتن اقتصادی پویا مورد تحسین جوامع بین‌‌‏المللی بوده است. با کمک «مصطفی کمال آتاتورک»، بنیانگذار ترکیه امروزی در سال ۱۹۲۳، ترکیه توانست به‌‌‏رغم مخالفت‌‌‏های بسیار، به حاکمیت قانون، سواد جهانی، جدایی دین از حکومت دست یابد و بعدها عضو کلیدی «ناتو» شود.

«رجب طیب اردوغان» و حزب عدالت و توسعه (AK)، با اجرای سنت آتاتورک در سال‌‌‏های اولیه حکومت خود، بسیاری را در ترکیه و خارج‌‌‏از آن تحت‌‌‏تأثیر قرار دادند. اردوغان طی سال‌‌‏های ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۸ شهردار استانبول بود  و از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۴ نخست‌‌‏وزیر و پس‌‌‏از آن در سال ۲۰۱۴ رئیس‌‌‏جمهور ترکیه شد. دستاوردهای او شامل پذیرش ۷۰۰ هزار پناه‌‌‏جوی سوری و همچنین متوقف کردن ۳۰ سال درگیری خونین با ۱۵ میلیون نفر اقلیت کُرد ترکیه بود که حداقل ۴۰ هزار نفر در‌‌‏طی آن جان خود را از‌‌‏دست دادند.

متأسفانه، در‌‌‏سال‌‌‏های اخیر اردوغان نهادهای دموکراتیک ترکیه و حقوق اساسی شهروندان خود را تضعیف کرده است. برای مثال، در اواخر سال ۲۰۱۳، زمانی‌‌‏که رسوایی فساد او و کابینه‌‌‏اش خبرساز شد، هیچ‌‌‏کس متهم نشد؛ چندین قاضی، دادستان و پلیس برخلاف اصل دموکراتیکِ هیچ‌‌‏کس بالاتر از قانون نیست، مجدداً منصوب شدند؛ در مارس سال گذشته، ۲۲ روزنامه‌‌‏نگار زندانی شدند و بیش‌‌‏از ۶۰ نفر به‌‌‏جرم افترا به او گناه‌‌‏کار شناخته شدند. دولت او چندین رسانه‌‌‏ی مهم الکترونیکی و چاپی را شبیه‌‌‏به آن‌‌‏چه که پوتین در روسیه انجام داد، توقیف کرد.

در انتخابات ژوئن ۲۰۱۵ که بر فساد متمرکز شده بود، حزب دموکرات کُرد (HDP)، توانست ۱۲ درصد از آراء مردم ترکیه را از آن خود کند و در‎نتیجه حزب عدالت و توسعه اکثریت خود را در مجلس از‌‌‏دست داد. احزاب مخالف تلاش کردند تا یک دولت ائتلافی تشکیل دهند اما شکست خوردند که باعث شد اردوغان در‌‌‏خواست انتخابات مجدد کند. اول نوامبر ۲۰۱۵، او تقریباً آراء اکثریت را به‌‌‏دست آورد اما بازهم به‌‌‏اندازه‌‌‏ای نبود که بتواند با تغییر قانون اساسی، یک ریاست جمهوری مادام العمر برای خود ایجاد کند.

با‌‌‏توجه به آمارهای سازمان ملل متحد، طی ۱۶ ماه گذشته از شروع جنگ داعش در عراق تاکنون حدود ۱۵ هزار غیرنظامی کشته و ۳۰ هزار نفر زخی شده‌‌‏اند. بیش‌‌‏از ۲.۸ میلیون عراقی در داخل کشور خود آواره شده‌‌‏اند که این شامل ۱.۳ میلیون کودک نیز می‌‌‏شود. ۱۷ مارس امسال، «جان کری»، وزیر امور خارجه امریکا رسماً خبر از نسل‌‌‏کشی مسیحیان، ایزدی‌‌‏ها و مسلمانان شیعه در عراق به‌‌‏دست داعش داد.

به‌‌‏نظر می‌‌‏رسد دولت اردوغان به شیوه‌‌‏های مختلفی از‌‌‏جمله ایجاد پایگاه لجستیکی، اقتصادی و سیاسی در ترکیه به داعش کمک کرده است. تخمین زده شده که حدود ۲۵هزار جنگجوی خارجی در عراق و سوریه از‌‌‏طریق ترکیه به داعش پیوسته‌‌‏اند. در سال ۲۰۱۵، داعش روزانه ۱ تا ۴ میلیون دلار از‌‌‏طریق قاچاق نفت از‌‌‏طریق ترکیه کسب درآمد کرده است. روزنامه «گاردین» گزارش داد که رایانه‌‌‏های داعش که در سوریه توسط کماندوهای امریکایی کشف شد حاوی شواهدی انکارناپذیر از تبانی دولت اردوغان با داعش بود.

اردوغان با کمک به داعش به‌‌‏جای القاعده به‌‌‏عنوان جهادگران سنی در سوریه، درگیری‌‌‏های داعش را به جنگی تمام‌‌‏عیار بین شیعه و سنی تبدیل کرده است. زمانی‌‌‏که اردوغان، در‌‌‏نهایت موافقت خود را با جنگ با داعش اعلام کرد (یا حداقل وانمود کرد)، ناتو با‌‌‏اکراه خواسته‌‌‏های او را مبنی‌‌‏بر خودداری از حمایت کُردها پذیرفت. کردها از آغاز جنگ با داعش به‌‌‏طور مؤثری با آن‌‌‏ها مبارزه می‌‌‏کردند.

اکنون اردوغان در‌‌‏حال نابود کردن تقریباً هر چیزی است که حزب او تاکنون ساخته است.

گراهام فولر، نویسنده و افسر سابق سیا

«گراهام فولر»، نویسنده چندین کتاب درباره جهان اسلام و مأمور سابق سیا، در وبلاگ خود نوشت: «اگر اردوغان در سال ۲۰۱۱ با تمام دستاوردهای حزبش بازنشست شده بود، مطمئناً به‌‌‏عنوان بزرگترین نخست‎‌‌‏وزیر در تاریخ دموکراتیک ترکیه شناخته می‌‌‏شد… اما اکنون او در‌‌‏حال نابود کردن تقریباً هر چیزی است که حزب او در اولین دهه حکومت خود ساخته است. تصفیه‌‌‏های گسترده او، ایجاد رعب و وحشت و عدم اطمینان، ترکیه را نابود خواهد کرد.»

ممکن است هرگز جزئیات کامل کودتا به‌‌‏طور کامل آشکار نشود. توافق عمومی این است که گروهی از نظامیان ترکی که درجه آن‌‌‏ها بالا هم نبوده در تاریخ ۱۵ ژوئیه دست به کودتا زدند و طی آن کنترل مجلس در آنکارا، پل‌‌‏های استانبول، فرودگاه‌‌‏ها و برخی‌‌‏از ایستگاه‌‌‏های پلیس را در‎دست گرفتند. مردم و پلیس به‌‌‏سرعت توانستند بر تلاش برای سرنگونی دموکراسی در ترکیه چیره شوند.

در روزهای بعد‌‌‏از آن، ۳هزار سرباز و ۲۸۰۰ قاضی دستگیر شدند. دولت اعلام کرد قصد دارد پس‌‌‏از اخراج ۲۰هزار معلم در بخش دولتی، ۶۰۰ مدرسه خصوصی را تعطیل کند و همچنین می‌‌‏خواهد مجوزهای ۲۱ هزار معلم در بخش خصوصی را لغو کند. همچنین ۹هزار پرسنل نظامی دیگر از‌‌‏جمله بیش‌‌‏از ۱۰۰ ژنرال را بازداشت کرد. گزارش شده که بیش‌‌‏از ۷۰هزار نفر نیز بازداشت شده‌‌‏اند. از دادن غذا به بازداشت‌‌‏شدگان خودداری می‌‌‏شود و تجاوز در زندان‌‌‏ها اغلب اتفاق می‌‌‏افتد، زندانیان کاملاً محدود شده‌‌‏اند و حتی اجازه ملاقات با وکلا و خانواده‌‌‏هایشان را ندارند.

در کنفرانس خبری مشترک در واشنگتن، جان کری و «استفن دیون»، وزیر امور خارجه کانادا، ادعاهای اردوغان مبنی‌‌‏بر این‌‌‏که «فتح‌‌‏الله گولن» ۷۴ ساله که از سال ۱۹۹۹ در تبعید خود خواسته از ترکیه در پنسیلوانیای امریکا زندگی می‌‌‏کند، مغز متفکر این کودتا بوده، خطاب قرار دادند و درخواست ارائه شواهدی محکم به‌‌‏جای زدن اتهام از‌‌‏سوی اردغان شدند. گولن از ایجاد یک تحقیق بین‌‌‏المللی برای بررسی علل کودتا حمایت می‌‌‏کند.

متأسفانه نشانه‌‌‏ها حاکی از این است که اردوغان از این کودتا برای پایان دادن به دموکراسی در ترکیه که ترک‌‌‏ها با جان خود از آن محافظت کردند، در‌‌‏حمایت از استبدادی شبیه‌‌‏به نمونه آن در روسیه‌‌‏ی پوتین استفاده می‌‌‏کند. همان‌‌‏طور که سازمان عفو بین‌‌‏الملل به‌‌‏تازگی نشان داد، انتخاب‌‌‏های ترکیه در هفته‌‌‏های آینده یا بر اولویت حاکمیت قانون و حقوق بشر تأکیر می‌‌‏کند و یا بازگشتی است به روزهای تاریک سرکوب جمعی، شکنجه و بازداشت‌‌‏های خودسرانه.

دیوید کلیگور به‌‌‏مدت ۲۷ سال در مجلس عوام کانادا بوده است. در کابینه «ژان کرتین»، وزیر امور خارجه بود. وی نویسنده چندین کتاب از جمله «برداشت خونین: کشتار تمرین‌‌‏کنندگان فالون‌‌‏گونگ به‌‌‏خاطر اعضای بدنشان» با همکاری «دیوید ماتاس» است. بیشتر بخوانید

دیدگاه‌‌‏های مطرح شده در این مقاله، نظرات نویسنده بوده و لزوماً منعکس‌‌‏کننده دیدگاه اپک‌‌‏تایمز نیست.