در مجموعه مقالات ارتباطات دکتر مجید مجدنیا، مدرس و پژوهشگر حوزه ارتباطات که در اِپُکتایمز فارسی منتشر میشوند، به نقش ارتباطات و جایگاه آن در زندگی کنونی میپردازیم.
در مقالات قبل به موضوع آموختنی بودن رفتارهای انسان اشاره کردیم و سه بخش جداگانه در این بحث را با موضوع آموزش رفتارها از طریق شرطی شدن، آموزش ابزاری و وسیله‌ای و آموزش از طریق یادگیری اجتماعی، مطرح کردیم.
اکنون مایلیم در خصوص اینکه بسیاری از افراد تصور می‌کنند که جرأت و اعتماد به نفس کمتری دارند و نمی‌توانند رفتارهای ارتباطی مؤثری داشته باشند، مطالب را ادامه می‌دهیم.
آموزش جرأت‌ورزی- میان رفتار پرخاشگرانه که از طریق احقاق حق خویش با زیر پا نهادن حقوق دیگران و نیز رفتار توأم با جسارت و جرأت‌ورزی که به وسیله آن شخص طالب احقاق حق خود، بدون زیر پا گذاشتن حق دیگران است، تفاوت بسیار است.
رفتار جرأت‌ورزانه، بیان احساسات، عقاید و باورهای یک شخص به گونهای مناسب، مستقیم و صمیمی و به دور از هر گونه ملاحظات است. در حال حاضر در اغلب کشورهای پیشرفته، دوره‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدتی برای آموزش جرأت‌ورزی و سایر مهارت‌های ارتباطی وجود دارد که بیشتر با هدف ماهر ساختن نیروی انسانی در ارتباط مداوم با مراجعان و مشتریان، از سوی سازمان‌ها و نهادها برگزار می‌شود.
بسیاری از اندیشمندان و روان‌شناسان، روشهای مختلفی را برای آموزش «جرأت‌ورزی» یا رفتار «جرأت‌ورزانه» به کار گرفته‌اند. برخی‌ها از «نمایش رفتاری» استفاده می‌کنند یعنی در روشهای رفتاردرمانی، مهارت‌های ارتباطی مانند «ترغیب»، «اقناع»، «رویارویی» و اصلاح رفتارهای کلامی می‌پردازند. روش «نمایش رفتاری» عبارتست از نوعی تمرین ایفای نقش که فرد از طریق آن می‌تواند بخشی از نارسایی‌های خود را مرتفع سازد.(مانند تمرین صحبت کردن در مقابل آیینه)
ممکن است برخی از عوامل، مانند داشتن اضطراب، عدم توافق، عزت نفس، تعارض و… موجب بروز رفتارهای غیر جرأت‌ورزانه باشند. آموزش‌های جرأت‌ورزی به انسان‌ها کمک می‌کند تا با به کارگیری روشهای مناسب، مهارت‌های لازم را به دست آورند.
بازخور(Feedback)- بازخور می‌تواند بر رفتار و الگوی عملکرد ما اثر بگذارد. بازخور، موجب «تقویت» برخی از رفتارهای ما و «خاموشی» بعضی دیگر از رفتارها می‌شود. بازخور عبارتست از عکس‌العملی که ما از دیگران دریافت می‌کنیم.
نقش بازخور در نفوذ و اثرگذاری بر دیگران
در روابط میان‌فردی، بازخور می‌تواند به صورتی ظریف بر نتایج رابطه بین دو طرف ارتباط تأثیر بگذارد؛ مثلاً بی‌توجهی مخاطب به گفته‌های فرستنده پیام، پس از مدت کوتاهی، او را به سمت خاموشی سوق می‌دهد.
چنانچه مشتریان ما انتظار دریافت پاسخی دارند، لازم است حتی‌المقدور تا جایی که اطلاعات داریم، ایشان را راهنمایی کنیم چراکه بی‌توجهی به وی منجر به گسست ارتباط خواهد شد.
در گفت‌وگوهای دوستانه بین همکارانمان خودمان نیز باید به موضوع بازخور بسیار توجه کنیم. ذکر کلماتی مانند «درست است»، خوب و یا حتی تکان دادن سر و ادای آواهایی همچون «ها ؟ «هرم» و… می‌تواند به میزان زیادی طرف مقابل را به ارتباط بیشتر وادارد و یا بر عکس موجب گسست ارتباط شود.
بسته به نوع ارتباط بیانی و یا غیر کلامی (مانند سر و دست تکان دادن از روی بی‌محلی و بی‌حوصلگی و غیره)
گاهی در این‌گونه ارتباط، یک تکان دادن سر و یا نگاه مستقیم به چهره مخاطب و پاسخگویی با یک لبخند، اعجاز می‌کند.
ما به عنوان فرستنده پیام، انتظار چنین پاسخ‌هایی را از شنوندگان پیام خود داریم و آنها را عامل تقویت می‌دانیم. اگر این پاسخ‌ها را دریافت نکنیم، ارزیابی ما از دریافت‌کنندگان پیام منفی خواهد شد.
ارایه بازخور، یک جنبه اساسی هر ارتباط دوسویه است. ارسال بازخور، یک رفتار فراگرفتنی است. اگر ما متوجه شویم که بازخور فرستاده شده نامطلوب و یا غیر قابل انتظار است، رفتار ارتباطی خود را اصلاح خواهیم کرد تا بدین‌ترتیب بازخور مورد انتظار خود را دریافت کنیم؛ به عبارت دیگر، ما بهعنوان دریافت‌کننده پیام، هم باید نوعی بازخور از خود نشان دهیم و هم باید نسبت به پاسخ طرف مقابل به بازخورمان، حساس و آگاه باشیم.
موافقت با کسی که با ما صحبت می‌کند و گوش دادن با دقت به وی، به مشارکت بهتر او در ارتباط می‌انجامد. در اکثر روابط روزانه‌ای که با مشتریان داریم، بیش از یک‌سوم آن به بازخور اختصاص دارد؛ یعنی روابط ما با مشتریان، از طریق پاسخ‌هایی که ما به پرسش‌های آنان ارایه می‌دهیم، تنظیم می‌شود.
در مقالات دیگر از دکتر مجید مجدنیا به موضوع ارتباطات بیشتر خواهیم پرداخت.
وبسایت ایشان: www.majdnia.ir
اپکتایمز در ۳۵ کشور و به ۲۱ زبان منتشر می‌شود.
