همه پدرها و مادرها قوانین مربوط به زودخوابی بچه ها را می دانند و تلاش می کنند هر طور شده بچه ها را وادار کنند که به موقع و زود بخوابند ولی آنها به این راحتی نمی پذیرند و سپس بین آنها یک بحث تند و بدون نتیجه همراه با تحکم و عصبانیت والدین شروع می شود. اکثر والدین بعد از اینکه با بحث و دعوا و به اجبار آنها را وادار به خوابیدن کردند، احساس ناراحتی می کنند و فکر می کنند زیاد مهربان نبودند. حال این سوال پیش می آید پس چه کاری می توانند بکنند؟ در اینجا ما چند راه کار که مانع چالش جدی بین فرزند با والدینش می شود را پیشنهاد می کنیم:
- به کودکاتان مقداری خودمختاری و اختیار در تصمیم گیری بدهید. تصور کنید عدم کنترل یا اعمال قدرت چه احساسی در بچه ها ایجاد می کند. والدینمان به ما می گفتند چه بخوریم، چه بپوشیم، کجا برویم، چه موقع بخوابیم و … بچه ها هم نیاز دارند در بعضی مسائل خودمختاری و آزادی تصمیم گیری در زندگیشان داشته باشند. اگر کودکتان می گوید که « من الان به رختخواب نمی روم و می خواهم نیم ساعت دیگر بیدار بمونم» شما صرفا نگویید نه نمی شه. بپرسید چرا؟ به دلیل او گوش دهید و به او انتخاب بدهید. می توانید بگویید « باشه می تونی امشب کمی دیرتر به رختخواب بروی ولی به شرط آنکه فردا شب زودتر به رختخواب بروی. کدامیک را انتخاب می کنی؟»… و بعد انتخاب را به عهده او بگذارید.
- سعی کنید به سرگیجه دچار نشوید. وقتی در رابطه با فرزندتان دچار مشکلاتی هیجانی می شوید این مشکلات هیجانی مثل خشم، همه نیروی شما را مصرف می کند و از شما رمقی باقی نمی ماند. سپس تصور می کنید که هیچ چیزی در کنترل شما نیست. بهترین کار این است که مراقب کنترل هیجانات و احساسات خود باشید که به ورطه سرگیجی نیفتید. درواقع، قبل از اینکه به این حالت دچار شوید به محض شروع اختلاف با فرزند و بگو مگو کردن، قدمی به عقب بردارید و به مساله نگاه کنید، نقسی عمیق بکشید یا خود را ریلکس کرده و کتابی بخوانید…تصور کنید از کره ماه دارید به این مساله و رابطه نگاه می کنید… و از خود بپرسید آیا این مساله مثلا بهموقع توی رختخواب رفتن تا آن حد ارزش دارد که تا این حد تحت تاثیر قرار بگیرید.
- به آنچا بچه هایتان دوست دارند توجه داشته باشید. برای آنکه بچه ها به خواسته های شما توجه داشته باشند، شما نیز باید به خواسته های آنان توجه بکنید. این خواسته می تواند صرفا مربوط به زمان خواب نباشند. مثلا در مورد انتخاب دسر غذا … نظر کودک خود را بپرسید.
- به نگرانی های فرزندتان توجه داشته باشید. اینکه ما بزرگتر و قدرتمندتر از آنان هستیم نباید ملاک زورگویی و دستور دادن ما باشد؛ نیت ما می بایست برای سلامتی و پرورش او باشد نه اعمال خواسته های خود با زور. نگرش ها و نگرانی آنان را هم باید مورد توجه قرار بدهیم. صحبت ها و نظرات بچه ها منعکس کننده نگرانی هایشان هست، مثلا وقتی می گویند که با آنها ناعادلانه رفتار می کنیم، از خود دفاع نکنیم، قدری فکر کنیم و از خود بپرسیم چرا این طور فکر می کند؟ آیا به خواهر یا برادرش حسادت می کند؟… شاید نیاز به توجه بیشتری دارد.
- عدم پایداری در یک شیوه تکراری اجباری. گاهی اوقات ار رفتار قبلی خود نتیجه مناسبی نگرفته ایم ولی آن را باز هم تکرار می کنیم و رابطه خود با فرزندمان دچار مشکل بیشتری می شود. مثلا اگر به پسر بزگترمان گفتیم دست از اذیت برادرت بردار ولی او همچنان تکرار می کند و ما همان حرف را تکرار می کنیم، اینگونه به جایی نمی رسیم. حالا شیوه دیگر و راه حلی دیگری را باید امتحان کنیم و به جای اینکه بگوییم این کارت را متوقف کن، مثلا بگوییم در مورد دلیل این کار توضیح بده و سپس پای صحبت او بنشینیم.
به خاطر داشته باشید که رفتارهای اصلاحی و صبر و تحمل ما در انجام آنها، باید مستمر و مرتب باشد، نه اینکه یک روز مطابق این الگوها رفتار کنیم و روز دیگر مطابق الگوی قبلی؛ چرا که بچه ها موجودات باهوشی هستند و درحال مشاهده صبر و تحمل و رفتارهای روزانه ما.
* دکترمعصومه خسروی دارای دکترای تخصصی در روانشناسی تربیتی، استادیار دانشگاه، با ۱۵ سال سابقه تدریس، تحقیق، تالیف و مشاوره در زمینههای تربیتی و آموزشی
