آیا میدانستید که در حال حاضر بیش ۵۵ میلیون نفر از مردم دنیا درگیر بیماری دمانس که همان زوال عقل است، شدهاند؟
زوال عقل ناشی از انواع بیماریها و آسیبهایی است که بر مغز تأثیر میگذارد. بیماری آلزایمر نوعی از دمانس و شایع‌ترین شکل آن است و ممکن است در ۶۰ تا ۷۰ درصد از موارد نقش داشته باشد.
برآوردها حاکی از آن است که دست‌کم ۷ میلیون نفر از افراد بالای ۶۵ سال در آمریکا دچار زوال عقل هستند. اگر روند کنونی ادامه پیدا کند، انتظار می‌رود که در دهه آتی بیش از ۹ میلیون آمریکایی دچار این اختلال شناختی شوند که معادل جمعیت نیویورک است.
اختلال حافظه فقط افراد مسن را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. پیش‌بینی می‌شود که تعداد افراد بالای ۴۰ سال که به دمانس مبتلا می‌شوند، تا سال ۲۰۵۰ دوبرابر شود.
نوع جدیدی از زوال عقل انسانها را درگیر کرده است که افراد کمتر از ۴۰ سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این عارضه زوال عقل دیجیتالی نامیده می‌شود و میلیون‌ها جوان را در معرض خطر قرار داده است.
زوال عقل دیجیتالی که یک همه‌گیری سلامتی مهم محسوب می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که قسمتی از مغز بیش از حد لازم و قسمتی دیگر کمتر از حد به کار گرفته شود.
وقتی از روی عادت از ابزار دیجیتال استفاده می‌کنیم، لوب قدامی که مسئول توابع اجرایی رده‌بالاست کمتر مورد استفاده قرار میگیرد. در عین حال، لوب پس‌سری که مرکز پردازش اطلاعات بصری در پشت مغز است، تحت بمباران ورودی‌های حسی قرار میگیرد. مردم در هر سن و سال و هر شرایطی در حال سوء استفاده از مغز خود هستند.
بچه‌های کوچک و نوجوانان به دو دلیل در معرض خطر قرار دارند:
- کودکان ۸ تا ۱۲ ساله در کشورهای غربی به خصوص آمریکا، به‌طور میانگین ۴.۷ ساعت در روز مشغول گشت و گذار در اینترنت هستند که معادل ۷۰ روز در سال است.
- قشر پیش‌پیشانی مغز که مسئول برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری است، تا ۲۵ سالگی به‌طور کامل رشد نمی‌کند.
زوال عقل دیجیتالی حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت را مختل می‌کند.
چنان‌که تحقیقات نشان می‌دهند، استفاده بیش از حد از ابزار دیجیتال در طول رشد مغز، خطر ابتلا به آلزایمر را که شایع‌ترین نوع دمانس در بزرگسالی محسوب می‌شود، افزایش می‌دهد. جای تعجب نیست که استفاده بیش از حد از ابزار دیجیتال با اعتیاد دیجیتالی ارتباط مستقیم دارد.
این مسئله به نوبه خود به زوال عقل دیجیتالی دامن می‌زند که باعث کوچک شدن ماده خاکستری مغز می‌شود. ماده سفید ارتباط بین نواحی مربوط به ماده خاکستری را تسهیل می‌کند. در نبود ماده خاکستری، که نقش مهمی در احساسات، خاطرات و حرکات انسان ایفا می‌کند، چیزی برای ایجاد ارتباط وجود نخواهد داشت. ماده سفید کمک می‌کند که ترافیک از نقطه الف به ب برسد، اما ماده خاکستری حکم ترافیک را دارد.
اوضاع وخیم‌تر از این حرف‌هاست. چنان‌که گورویندر بوگال، نویسنده هندی بریتانیایی می‌گوید، «کوچک شدن ماده خاکستری تنها مشکلی نیست که افراد معتاد به گوشی‌های هوشمند با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، بلکه میانگین ضریب هوشی غربی‌ها هم به سرعت در حال تنزل است.»
این مسئله از دهه‌ها قبل وجود داشته است. تضعیف قدرت مغز و قرار گرفتن در معرض سرب و پیامدهای قرنطینه کرونا اثرات مخربی بر ضریب هوشی مردم گذاشته است. هرچه فناوری جلوتر می‌رود، ضریب هوشی عقب‌گرد می‌کند. آیا ارتباطی به این دو وجود دارد؟ پاسخ مثبت است.
آن‌چه ما شاهدش هستیم، اثر فلین در جهت معکوس است. اثر فلین که از روی اسم جیمز آر. فلین، محقق نامدار آمریکایی در زمینه ضریب هوشی نامگذاری شده است، به نرخ صعودی ثابت در نمرات تست هوش در نسل‌های متمادی اشاره دارد. اما نمودار ضریب هوشی در سال‌های اخیر حالت مارپیچ پیدا کرده است. جای تعجب نیست. هرچه زندگی انسان بیشتر با فناوری در هم می‌آمیزد و افکار و امورات او بیشتر به موتورهای جستجو و سیستم‌هایی شبیه به چت جی‌پی‌تی گره می‌خورد، انتظار می‌رود که این روند نزولی با سرعت بیشتری ادامه پیدا کند.
به گفته آقای بوگال، «عقل سلیم می‌گوید که کاهش ضریب هوشی دست‌کم تا حدی ماحصل فناوری است که باعث شده بی‌دردسر به خواسته‌های خود برسیم. فناوری موجب شده که بخش زیادی از زمان خود را در حالت انفعال و نباتی سپری کنیم.»
او می‌گوید: «اگر از آن استفاده نکنید، از دستش می‌دهید.»
البته منظور بوگال از «آن» همان مغز است. اما مغز تنها چیزی نیست که از دست می‌دهید.
از آن‌جا که سطح ضریب هوشی همچنان پایین می‌آید و نمرات دانش‌آموزان در امتحان‌هایی مانند ریاضی و خوانش همچنان نزولی است، مردم بسیاری از کشورها از جمله آمریکا، در شرف تبدیل شدن به جوامع بی‌مغز و بی‌هدف هستند که در آینده به کشورهای متشکل از میلیون‌ها زامبی چاق بدل خواهند شد.
برخلاف تصور رایج، فروپاشی اجتماعی یک‌شبه رخ نمی‌دهد بلکه روندی تصاعدی دارد؛ در واقع، به مرگی می‌ماند که با هزاران زخم از راه می‌رسد. بزرگ‌ترین تهدیدی جوامع امروزه، تهدید خارجی نیست. دستگاه‌های دیجیتال پرشماری که در خانه‌های ما وجود دارد، بزرگ‌ترین تهدید هستند. فناوری هم ذهن و هم روح ما را گرفتار کرده است.
