موج سوزان گرما در تابستان در برخی از نقاط شایع است و برخی مناطق گرمای بالای ۳۷ درجه سانتی‌گراد را تجربه می‌کنند. گرمای شدید می‌تواند فشار زیادی به بدن وارد کند و خطر بیماری و مرگ ناشی از گرما را افزایش دهد.
در این مقاله، یک متخصص طب سنتی چینی توضیح می‌دهد که قرار گرفتن در معرض گرما چه تأثیری روی سلامتی دارد و به چند روش مرسوم برای خنک کردن بدن اشاره می‌کند که ناخواسته باعث آسیب می‌شوند.
افزایش خطر ابتلا به دیابت و بیماری کلیوی
گرمای شدید با ایجاد استرس گرمایی خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش می‌دهد. مطالعه ارائه‌شده در نشست‌های علمی «اپیدمیولوژی، پیشگیری، سبک زندگی و سلامت متابولیک قلب» انجمن قلب آمریکا در ماه مارس نشان داد که گرمای شدید می‌تواند پاسخ ایمنی تطبیقی بدن را مختل کند، به التهاب سیستمیک دامن زده و به سلامت قلب و عروق آسیب بزند.
افراد مبتلا به دیابت، به دلیل عملکرد ضعیف در دفع حرارت بدن، بیش از دیگران در معرض ابتلا بیماری‌های مرتبط با گرما در روزهای داغ و در حین ورزش قرار دارند. نتایج یک مطالعه نشان داد که جریان خون پوستی و تعریق بیماران دیابتی در محیط‌های گرم ضعیف‌تر است، که تأثیر قابل‌توجهی روی تنظیم قلبی عروقی و کنترل قند خون می‌گذارد. افرادی که کنترل ضعیفی روی قند خون خود دارند و با عوارض دیابت دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، در برابر استرس گرمایی آسیبپذیر هستند.
دمای بالا یکی از عوامل خطر بیماری کلیوی است. وقتی بدن برای مقابله با افزایش گرما به تنظیم دما و گردش خون می‌پردازد، کلیه‌ها تحت فشار قرار می‌گیرند و عملکردشان مختل می‌شود. از این گذشته، استرس گرمایی مداوم می‌تواند به بیماری مزمن کلیوی منجر شود.
گرما از منظر طب سنتی چینی چه تأثیری روی سلامتی می‌گذارد
کو-پین وو، مدیر کلینیک قلب شین‌ییتانگ تایوان، در مصاحبه با اپک تایمز گفت که بهتر است در ماه‌های گرم تابستان از اتکا به دستگاه‌های سرمایشی یا نوشیدنی‌های خنک اجتناب کنیم. این موارد مانع از سم‌زدایی بدن می‌شوند و اجازه می‌دهند که هوای سرد وارد بدن شود و مشکلات مختلفی برای سلامتی ایجاد کند.
او با استناد به طب سنتی چینی توضیح داد که باد عامل اصلی امراض مختلف است. بدن انسان با باز و بسته کردن منافذ، خودش را با دمای محیط سازگار می‌کند. وقتی باد در هوای گرم به‌طور مستقیم به بدن می‌خورد، وارد منافذ باز بدن شده و از طریق گذرگاه‌های انرژی پراکنده می‌شود و به‌طور بالقوه کل بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
آقای وو با اشاره به طب سنتی چینی افزود که انسان و زمین ارتباط متناظر دارند. در تابستان‌های سوزان، انرژی یانگ (گرما) سطحِ زمین را می‌پوشاند اما سطوح زیرین خنک می‌مانند و غارها را به مکانی طراوت‌بخش تبدیل می‌کنند. در مقابل، انرژی یانگ در زمستان به اعماق زمین می‌رسد و باعث می‌شود غارها گرم‌تر شوند.
این مسئله در مورد بدن انسان هم صدق می‌کند. منافذ بدن در تابستان باز شده و باعث می‌شوند که انرژی روی بدن پراکنده شود که عمل تعریق را آسان‌تر می‌کند. با این‌حال، اندام‌های داخلی نسبتاً خنک می‌مانند. از این‌رو، قانون طبیعت می‌گوید که برای دفع گرما و سم‌زدایی در تابستان باید عرق بریزیم. این فرایند باعث آرامش و آسایش کلی انسان می‌شود. اگر میزان تعریق در طول سال کم باشد، سموم کمتری دفع می‌شوند که به مرور زمان به مشکلات سلامتی دامن می‌زند.
به تعبیر دیگر، خنک کردن بدن در تابستان به کمک روش‌هایی که باعث بستن سریع منافذ، جلوگیری از تعریق یا ورود هوای سرد به بدن می‌شوند، زیان‌بار است.
۷ روش نادرست برای خنک کردن بدن
روش‌های نادرست خنک کردن بدن می‌توانند سلامتی انسان را تحت تأثیر بگذارند. سعی کنید در خنک کردن بدن از روش‌های زیر اجتناب کنید:
۱. مواجهه مستقیم با دستگاه‌های سرمایشی
آقای وو می‌گوید وقتی بدن گرم است و عرق می‌کند، یعنی منافذ باز هستند. اگر از دستگاه‌های سرمایشی برای خنک کردن استفاده کنید، منافذ بدن منقبض شده و از خروج گرمای داخلی جلوگیری می‌کنند که می‌تواند باعث سردرد، تورم، استفراغ یا شکم‌درد شود.
او از دو مورد بالینی مثال می‌آورد. یکی از بیماران در حین خواب از پنکه برقی استفاده می‌کرد که کل بدنش را از ناحیه پا خنک می‌کرد. بیمار در روز چهارم با فلج صورت از خواب بیدار شد. بیمار دیگری در اتوبوس زیر سرمای شدید کولر به خواب رفت و پس از آن‌که یک تا دو ساعت زیر کولر خوابید، دچار فلج صورت شد. براساس طب سنتی چینی، فلج صورت به دلیل انسداد گذرگاه‌های انرژی رخ می‌دهد که گردش خون را ضعیف می‌کند.
از این گذشته، برخی از افراد به دلیل مواجهه طولانی‌مدت با دستگاه‌های سرمایشی در محل کار دچار «آنفلوانزای دستگاه تهویه» می‌شوند. آقای وو توصیه می‌کند که هنگام رفت‌و‌آمد بین فضاهای داخلی و خارجی در تابستان از یک ژاکت سبک استفاده کنید تا هوای سرد وارد بدن نشود. این کار باعث می‌شود که گرمای بدن به‌صورت تدریجی طی حدود پنج دقیقه از بین برود.
۲. خنک کردن پشت سر
نقطه فنگ‌فو در پشت سر قرار دارد. وقتی باد یا هوای سرد از طریق این نقطه وارد بدن می‌شود، فرد دچار سردرد و دیگر علائم خواهد شد.
۳. دوش آب سرد هنگام تعریق
وقتی بدن از قطرات عرق پوشیده شده، یعنی منافذ کاملاً باز هستند. از این‌رو، آب یا هوای سرد بسرعت وارد بدن شده و در آینده منجر به آرتریت روماتوئید می‌شود. توصیه می‌شود که در تابستان با آب ولرم یا گرم دوش بگیرید.
۴. خشک کردن موها به کمک هوا
برخی از افراد خشک کردن موهای خود را در روزهای گرم به دست هوا می‌سپارند. این کار باعث می‌شود که سر گرمای بدن را جذب کند تا رطوبتِ موها را تبخیر کند که روی پوست سر تأثیر می‌گذارد و دمای بدن را هم کاهش می‌دهد. این امر به مرور زمان باعث ابتلا به میگرن می‌شود. بهتر است از سشوار استفاده کنید بجای این‌که بگذارید موهای شما در معرض هوا خشک شوند.
۵. قرار دادن حوله خیس یا خنک در پشت گردن
شاید این کار به شما احساس طراوت و خنکی بدهد اما باعث می‌شود که سرما یا رطوبت وارد بدن شود. اگر می‌خواهید خودتان را خشک نگه‌دارید، عرق‌تان را با یک حوله پاک کنید اما یادتان باشد که عرق در حین تبخیر به خنک شدن کمک می‌کند.
۶. مصرف نوشیدنی‌های خنک بلافاصله بعد از ورزش
این عادت می‌تواند بسیار زیان‌بار باشد. وقتی دمای بدن بالا می‌رود، خنک کردن سریع بدن با نوشیدنی‌های خنک باعث می‌شود که سرما از گلو به نای و سپس به معده منتقل شود. هجوم ناگهانی سرما به نای و ریه‌ها آسیب می‌رساند و حتی می‌تواند با کاهش موضعی دما روی قلب شما اثر بگذارد.
۷. مصرف نوشیدنی‌های یخی بعد از غذا
این کار باعث انجماد چربی‌های معده و روده شده و جلوی هضم و سوخت‌و‌ساز را می‌گیرد. از این گذشته، تغییر دمای سریع بدن مشکل‌ساز می‌شود و به‌طور بالقوه باعث تضعیف عملکرد طحال و معده، هضم ضعیف و کاهش اشتها شده و در موارد حاد به اسهال، شکم‌درد و دیگر اختلالات گوارشی منجر می‌شود.
اهمیت هیدراته ماندن و ورزش در تابستان
دنگ ژنگ‌لیانگ، مدیر کلینیک طب سنتی چینی جید تایوان، به اپک تایمز گفت که هیدراته ماندن در تابستان اهمیت بسیاری دارد. نوشیدن آب فراوان در هوای گرم برای حفظ تعادل مایعات بدن و جلوگیری از کم‌آبی ضروری است.
آقای وو همچنین تأکید کرد که به‌رغم گرمای تابستان بهتر است آب گرم بنوشید تا به تعریق بدن کمک کنید. البته این کار به وضعیت خودتان بستگی دارد. کسانی که معمولاً زیاد عرق می‌کنند، نوشیدن آب گرم فرقی به حال‌شان نخواهد کرد. از این‌رو، این افراد بهتر است آب با دمای اتاق بنوشند. این افراد باید تحت هر شرایطی از نوشیدن آب یخ خودداری کنند.
اگر به‌طور معمول آب یخ می‌نوشید، توصیه می‌شود نوشیدنی‌های یخچالی را دست‌کم یک ساعت در دمای اتاق بگذارید. این کار باعث می‌شود که سرما قبل از نوشیدن از بین برود و مضرات آن به حداقل برسد.
از این گذشته، آقای دنگ توصیه می‌کند که در تابستان ورزش‌های سبک انجام دهید، زیرا گردش خون را بهبود می‌بخشد، سوخت‌و‌ساز بدن را افزایش داده و به دفع سموم کمک می‌کند. در هوای گرم، بهتر است که در محیط‌های خنک‌تر و در ساعات خنک‌تر ورزش کنید و همچنین فعالیت‌های سبک‌تری داشته باشید تا فشار زیادی به بدن‌تان وارد نشود و دچار گرمازدگی نشوید.
بهترین راه مصرف میوه در تابستان‌های سوزان
آقای وو می‌گوید بیشتر میوه‌ها خاصیت خنک‌کنندگی دارند، بویژه اگر با معده خالی قبل از صبحانه خورده شوند. این کار بدن را برای مواجهه با سرما و آسیب‌های احتمالی آن تقویت می‌کند. خوردن میوه بلافاصله بعد از صبحانه خوشایند است اما بهترین زمان برای خوردن میوه بعد از ناهار است که بدن دمای بالاتری دارد. این زمان‌بندی امکان خوردن غذاهای خنک‌تر از جمله میوه‌ها را فراهم می‌کند. خوردن میوه بعد از ناهار به تنظیم سطح قند خون کمک کرده و اثرات خنک‌کنندگی آن را تعدیل می‌کند.
آقای وو تأکید کرد که شاید اقدامات فوق جزو عادت‌های روزانه برخی از افراد باشند اما تعدیل این اقدامات بسیار اهمیت دارد و لازمه حفظ سلامتی در فصل گرم تابستان است.
آسیب‌پذیرترین گروه‌ها در برابر گرمای سوزان
افراد زیر بیش از دیگران در معرض خطر اثرات نامطلوب گرما هستند:
- نوزادان و سالمندان: سیستم تنظیم دمای بدن در این افراد یا ضعیف است یا خوب عمل نمی‌کند که باعث می‌شود مستعد استرس گرمایی باشند.
- افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن: برخی از داروها در تنظیم تغییرات دمایی بدن تداخل ایجاد می‌کنند و باعث تشدید شرایط زمینه‌ای می‌شوند.
- کارگرانی که دائماً در معرض دمای بالا کار می‌کنند: کار کردن در محیط‌های با دمای بالا که با نور شدید خورشید و فعالیت بدنی سنگین همراه است، خطر مسائل مربوط به گرما مانند گرفتگی عضلات بر اثر گرما، غش کردن یا گرمازدگی را افزایش می‌دهد. کارگرانی که در فضای باز کار می‌کنند باید هیدراته بمانند، لباس‌های محافظ بپوشند یا درصورت لزوم از کرم ضد آفتاب استفاده کنند و در زمان استراحت برای خنک ماندن در سایه بنشینند.
