نویسنده: مایکل ویلکرسن یک، مشاور و سرمایه‌گذار
روند انقلاب صنعتی در قرن نوزدهم به واسطه یک فناوری جدید تسهیل شد: راه‌آهن. تا سال ۱۸۹۰، حدود ۱۰ میلیارد دلار (۳۴۷ میلیارد دلار امروزی) از طریق عرضه عمومی و تأمین مالی خصوصی برای صنعت راه‌آهن جمع‌آوری شد. اینک در خلال توسعه جدیدترین فناوری تحول‌آفرین در حباب سوداگرانه مشابهی به سر می‌بریم: هوش مصنوعی.
راه‌آهن این امکان را فراهم کرد که حجم بالایی از کالاها را به‌صورت زمینی در مسیرهای سابقاً خطرناک و مسافت‌های طولانی با سرعت بالا جابه‌جا کنیم. شرکت‌های راه‌آهن در اواسط قرن به بزرگ‌ترین صنعت هدف برای سفته‌بازان تبدیل شدند و سرمایه سرمایه‌گذاران، بانک‌ها، دیگر شرکت‌های سرمایه‌گذاری و دولت‌ها را جذب کردند.
بعضی از این شرکت‌های استارت‌آپی کلاهبردار از آب درآمدند و حتی یک متر هم ریل‌گذاری نکردند. بعضی دیگر قانونی بودند اما دامنه کاری خود را بیش از حد گسترش دادند و بدهی زیادی بالا آوردند. در نبود تقاضای کافی و وجود رقبای فراوان، این شرکت‌ها برای بازگشت سرمایه خود دچار مشکل شدند. تا سال ۱۸۹۰، تقریباً نیمی از کل شرکت‌هایی که بیش از ۵۰ سال به عشقِ راه‌آهن هزینه می‌کردند، ورشکست شدند.
وحشتِ ۱۸۹۳ تنها در یک سال تعداد بیشتری از شرکت‌ها را ورشکست کرد که ۲۵ درصد از شرکت‌های راه‌آهن آمریکا را شامل می‌شد. خطوط ریلی بزرگ فیلادلفیا و ریدینگ، ایری، پاسیفیک شمالی و یونیون پاسیفیک به ورشکستگی رسیدند. این صنعت به واسطه یک ائتلاف بانکی به رهبری جی‌پی مورگان نجات پیدا کرد که به ادغام اجباری شرکت‌ها و خدمات انحصاری گران‌تر در این مناطق انجامید.
اینک حباب سوداگرانه مشابهی را در خلال توسعه هوش مصنوعی تجربه می‌کنیم. موشکافی اعداد و ارقام کوچک دشوار است، اما انباشت سرمایه در هوش مصنوعی به صدهامیلیارد دلار می‌رسد. شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی، بخش عمده درآمد و ارزش بازار را در سال ۲۰۲۴ از آنِ خود کردند. سرمایه‌گذاران به هر حوزه‌ای که با فناوری جدید سروکار داشته ورود کرده‌اند.
شرکت‌های فناوری «هفت دلاور» در سال ۲۰۲۴ درآمدشان را ۳۳ درصد افزایش دادند. اگر این هفت شرکت بزرگ را که با هوش مصنوعی سروکار دارند کنار بگذاریم، ۴۹۳ شرکت باقی‌مانده اس‌اندپی ۵۰۰ تنها ۴ درصد افزایش درآمد داشتند. آورده بازار هفت دلاور تنها در سه‌ماهه چهارم ۱۰۰ درصد بیش از بازدهی اس‌اندپی ۵۰۰ بود که نشان می‌دهد سایر شرکت‌ها ارزش بازار خود را از دست داده‌اند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، چندی پیش از یک ابتکار عمل خصوصی به نام استارگیت رونمایی کرد که قرار است ۵۰۰ میلیارد دلار در زیرساخت‌های هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کند. انویدیا، ارائه‌دهنده پیشرو نیمه‌رساناهای مخصوص هوش مصنوعی، که از مؤلفه‌های ضروری این فناوری است، با ارزش بازار تقریباً ۳.۳ تریلیون دلاری خود در پایان سال ۲۰۲۴ به سومین شرکت بزرگ جهان از نظر ارزش بازار تبدیل شد.
انویدیا در ۲۷ ژانویه ۶۰۰ میلیارد دلار از ارزش سهام خود را تنها در یک روز از دست داد که بزرگ‌ترین افت ارزش بازار در بین تمام شرکت‌ها بود. سایر شرکت‌های فناوری مرتبط با هوش مصنوعی نیز با افت شدید ارزش بازار روبه‌رو شدند. شاخص نیمه‌رسانای فیلادلفیا، که عملکرد سرمایه‌گذاری هوش مصنوعی در آمریکا را نشان می‌دهد، بالغ بر ۹ درصد افت کرد که شدیدترین افت یک‌روزه از زمان وحشت کووید-۱۹ در مارس ۲۰۲۰ بوده است. با احتساب ضرر انویدیا، زیان کلی ارزش بازار به بیش از ۱ تریلیون دلار رسید.
این افت نتیجه خبر راه‌اندازی استارت‌آپ چینی دیپ‌سیک بود. دیپ‌سیک از ابزار هوش مصنوعی پیشرفته‌ای رونمایی کرد که گفته می‌شود با هزینه‌ای بسیار کمتر از رقبای آمریکایی خود کار می‌کند و به قدرت پردازش کمتری احتیاج دارد. دیپ‌سیک به سرعت به صدر فهرست دانلودهای مرتبط با هوش مصنوعی در اپ‌استورهای آنلاین رسید و جای چت‌جی‌پی‌تی آمریکایی را گرفت.
سرمایه‌گذاران آمریکایی از این می‌ترسند که دیپ‌سیک مبانی سرمایه‌گذاری در زمینه هوش مصنوعی را به‌طور کامل خراب کند و استیلای شرکت‌های آمریکایی مانند انویدیا را به چالش بکشد. همان‌طور که کیلومترها خطوط ریلی در قرن نوزدهم در خلال رقابت بر سر کنترل اراضی در کنار یکدیگر ساخته شدند، شاید ده‌ها و حتی صدهامیلیارد دلار سرمایه‌گذاری در مراکز داده و دیگر زیرساخت‌ها به واسطه حضور رقبای کم‌هزینه‌تر و کارآمدتر بلااستفاده بماند.
زمان نشان خواهد داد که این تهدید چقدر واقعیت دارد. شاید دیپ‌سیک چیزی فراتر از یک «دیپ‌فیکِ» سازمان‌یافته باشد.
قابلیت‌های دیپ‌سیک در دست آزمایش هستند و با مدل‌های رقیب آمریکایی خود مقایسه می‌شوند. ناظران معتقدند که زمان انتشار این خبر- متعاقب اعلام خبر استارگیت از جانب آمریکا- مشکوک است و به نظر می‌رسد که برای به حاشیه راندن اخبار بازار انجام گرفته باشد. مانند جنجالی که در رابطه با شرکت مخابراتی چینی هواوی و شبکه اجتماعی تیک‌تاک- که هردو تحت کنترل عوامل حزب کمونیست چین هستند- پدید آمد، نگرانی‌هایی نیز درباره مداخله پکن در دیپ‌سیک وجود دارد و این‌که دیپ‌سیک ممکن است برای گردآوری داده‌ها، نظارت و سانسور دولتی نقش اسب تروآ را ایفا کند.
هوش مصنوعی دیپ‌سیک از پاسخ دادن به سؤالات مربوط به حزب کمونیست چین، شی جین پینگ، رهبر چین، یا تایوان خودداری می‌کند که از سوگیری اطلاعاتی آن حکایت دارد. این مسائل و دیگر موارد نشان می‌دهند که توسعه و استفاده از دیپ‌سیک در آمریکا و اروپا با موانع نظارتی قابل‌توجهی مواجه خواهد شد.
ظهور هوش مصنوعی بی‌تردید پتانسیل عظیمی برای ارزش‌آفرینی دارد و می‌تواند بهره‌وری را به شکل قابل‌توجهی افزایش دهد. سؤال این است که آیا قدرت به‌مانند دیگر انقلاب‌های تکنولوژیک در دست چند غولِ انحصارگر متمرکز خواهد شد، یا این‌بار اتفاق دیگری رخ خواهد داد.
دیپ‌سیک راه‌حل درست نیست اما یافتن مدلی کم‌خرج، کم‌مصرف، گسترده‌تر و غیرمتمرکزتر که بتواند آینده فناورانه دموکراتیک‌تری را به ارمغان بیاورد، ارزشمند خواهد بود. فناوری‌های بلاکچین از جمله فناوری‌هایی که توسعه‌دهندگان اتریوم به دنبال‌شان هستند، ممکن است بخشی از راه‌حل باشند.
به‌مانند تمام حباب‌های سوداگرانه حوزه فناوری- راه‌آهن، اتومبیل، رادیو، تلویزیون، کامپیوتر یا اینترنت- تعداد انگشت‌شماری برنده و تعداد زیادی بازنده خواهیم داشت. انتخاب تک‌شاخ‌ها و کنار گذاشتن قاطرها کار دشواری است. امیدواری کورکورانه به هفت دلاور و واهمه غیرارادی از دیپ‌سیک که قرار است رقبای آمریکایی خود را از سر راه بردارد، به یک اندازه اغراق‌آمیز است.
دیدگاه ارائه‌شده در این مقاله نقطه نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکس‌کننده دیدگاه اپک تایمز نیست.
درباره نویسنده: مایکل ویلکرسن یک مشاور راهبردی، سرمایه‌گذار و نویسنده است. او بنیان‌گذار مشاوران استورم‌وال و Stormwall.com است. آخرین کتاب او «چرا آمریکا اهمیت دارد: پرونده استثناگرایی جدید» (۲۰۲۲) نام دارد.
