نرخ ابتلا به سرطان پستان در میان بانوان جوان در سال‌های گذشته افزایش یافته است. در این مقاله نظرات چند پزشک را دربارۀ روندهای این بیماری و چالش‌های پیش روی بیماران می‌خوانید.
سرطان پستان یکی از بیماری‌های جدی و مهمی است که سلامت بانوان سراسر جهان را تهدید می‌کند. امروزه شاهد بروز این بیماری در سنین پایین‌تر هستیم. دکتر وی لیهانگ آنکولوژیست مرکز پزشکی نورث شور لانگ آیلند و دکتر اریک پی. واینر رئیس مرکز سرطان دانشکدۀ پزشکی دانشگاه ییل در برنامه‌ای که از شبکه ان‌تی‌دی‌تی‌وی پخش شد، از چند منظر مختلف دربارۀ روش‌های پیشگیری، تشخیص و درمان سرطان پستان گفتگو کردند.
همچنین دکتر چنگ یو ـ شو که در بخش جراحی پستان در بیمارستان دانشگاه پزشکی چین در تایوان فعال است و خود موفق به شکست دادن سرطان پستان شده است، نیز تجربیات شخصی‌اش را به اشتراک می‌گذارد و توضیح می‌دهد که بانوان مبتلا به این بیماری چگونه زندگی خود را در طول درمان از نو ارزیابی و ارزش‌گذاری می‌کنند.
تجربۀ شخصی پزشکی که خود به سرطان پستان مبتلا بود
چنگ تعریف کرد که در یکی از یک‌شنبه‌های ژوئن ۲۰۱۹ توده‌ای را در پستانش پیدا کرد.
فوراً برای معاینه از پزشک وقت گرفت. نتیجۀ معاینه چیزی بود که شنیدنش ناخوشایند و پذیرفتنش دشوار بود. چنگ فهمید که سرطان پستان دارد، آن هم از نوع سه‌گانه ـ منفی (TNBC) که بدخیم‌ترین نوع از بین سرطان‌های تهاجمی پستان محسوب می‌شود. سرطان پستان سه‌گانه ـ منفی تهاجمی‌ترین نوع نیز به شمار می‌آید و احتمال عود آن و متاستاز دادن یا منتشر شدنش از انواع دیگر سرطان پستان بالاتر است. فرایند درمان این گونۀ خطرناک از سرطان پستان دشوار و طاقت‌فرسا است.
از آن‌جا که چنگ ناخودآگاه فکر می‌کرد که مبتلا شدن به این بیماری نوعی شکست شخصی برای یک جراح سرطان پستان است، نخستین واکنشش پس از تشخیص داده شدن سرطان، پنهان کردن وضعیتش بود.
اما درمان سخت‌تر از حد انتظارش بود و در جلسه‌های چهارم و پنجم شیمی‌درمانی به دلیل عفونت دچار شوک شد. نجات چنگ از این وضعیت مستلزم درمان اورژانسی و بستری شدن در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) بود.
این‌جا بود که چنگ پذیرفت علی‌رغم تلاش‌های بی‌وقفه‌اش برای پنهان کردن بیماری‌اش، همکارانش از وضعیتش مطلع شده‌اند. چنگ از یک روان‌پزشک کمک گرفت و تجربیاتش را در جلسات مشاورۀ گروهی در گروه‌های بسته با دیگران به اشتراک گذاشت. ثمرۀ این جلسات دعاهای خیر فراوان و دلگرمی بی‌پایان و امیدوارکننده بود.
چنگ شیمی‌درمانی و درمان‌های دیگر را پس از مشاوره، با مشارکت جدی و آگاهانه انجام داد. در نتیجۀ این درمان‌ها دچار عوارض جانبی مختلفی مانند ضعیف شدن سیستم ایمنی، آسیب مخاطی، راش پوستی، بدشکلی ناخن، ریزش مو، خستگی مزمن، اسهال و استفراغ شد. چنگ از انجام این درمان‌ها و تحمل عوارض جانبی تجربه‌های بی‌واسطه‌ای را کسب کرد که موجب شد بیمارانش را در آینده بهتر درک کند.
مشکلی که بیش از تمام عوارض جانبی دیگر ناراحتش کرد، ریزش مو بود. چنگ در مقام یک پزشک، داروهای شیمی‌درمانی فراوانی را برای بیمارانش تجویز کرده بود. اما هرگز به درستی نفهمیده بود که چرا برخی از بیماران صرفاً به دلیل ترسیدن از ریزش مو با شروع درمان مخالفت می‌کنند. چنگ معتقد بود که ریزش مو کشنده نیست و بی‌ضررترین و ناچیزترین عارضۀ جانبی شیمی‌درمانی است.
اما زمانی که خود دچار عوارض جانبی مشابهی شد، فهمید بیمارانش چه حسی داشتند. دیدن موهایی که دسته‌دسته از سرش می‌ریختند، مانند این بود که شاهد جدا شدن تکه‌ای از بدنش باشد. هیچ کاری برای جلوگیری از ریزش مو از دستش برنمی‌آمد و این درماندگی باعث می‌شد در دریای ترس و وحشت غرق شود.
چنگ در این دوره گفتگویی جدی با پدرش داشت. پدر و دختر دربارۀ این موضوع که چه عاملی باعث مفید شدن یک انسان می‌شود، با هم صحبت کردند. آن دو به این نتیجه رسیدند که هر چند پزشکی به دلیل مراقبت کردن از دیگران و درمانشان حرفۀ تحسین‌برانگیزی است، اما این ویژگی تعیین نمی‌کند که آیا یک پزشک انسان مفیدی است یا خیر. پدر چنگ به او گفت: «اگر می‌توانی از دیگران مراقبت کنی، پس این کار را بکن. اگر آن‌قدر ضعیف هستی که حتی توان مراقبت از یک نفر را نداری، پس از خودت مراقبت کن و زندگی شاد، سالم و ایمنی داشته باش.» شنیدن نظرات پدر برای چنگ بسیار آرامش‌بخش بود.
چنگ در طول درمان مدام از خودش می‌پرسید: «آخر چرا من؟» اکنون چنگ به این باور رسیده است که یکی از دلایل مبتلا شدنش به سرطان پستان این بود که بخشی از وجودش درهم‌بشکند که به اشتباه فکر می‌کرد کامل و بی‌نقص است. حال باور دارد که پذیرش نقص لازمۀ شروع زندگی جدید است و برای پیشگیری از عود سرطان باید بیشتر مراقب خودش باشد.
اهمیت طبقه‌بندی سرطان پستان
دکتر لیهانگ توضیح داد که شایع‌ترین نوع سرطان پستان کارسینوم تهاجمی مجاری شیری (IDC) است که ۹۰ درصد از موارد سرطان پستان را به خود اختصاص می‌دهد؛ ۵ تا ۱۰ درصد از موارد سرطان پستان نیز از نوع لوبولار هستند.
سرطان پستان چهار مرحله دارد. تعیین مرحلۀ سرطان پستان مستلزم انجام معاینات بالینی پیچیده و دیگر ارزیابی‌های تکمیلی است.
دکتر لیهانگ تأکید کرد که مرحله‌بندی سرطان پستان به دلیل پیچیده بودن فرایند درمان حیاتی است. پزشکان طرح‌های درمان مختلف را متناسب با مرحلۀ سرطان توصیه می‌کنند. برای مثال چنانچه سرطان در مرحلۀ صفر باشد، جراحی و دریافت مقدار کمی دارو می‌تواند کافی باشد، حال آن که درمان سرطان در مرحلۀ ۴ بسیار پیچیده‌تر است.
پزشکان ویژگی‌های تودۀ پستان را پس از مرحله‌بندی سرطان تجزیه و تحلیل می‌کنند. برای نمونه بیماری که مبتلا به سرطان پستان مرحلۀ ۱ است، ممکن است تودۀ خوش‌خیم یا بدخیم داشته باشد. در این حالت پزشکان معاینات دقیق مختلفی را برای تعیین ویژگی‌های تودۀ پستان بر روی بافت توده انجام می‌دهند. برای مثال دوسوم بیماران مبتلا به سرطان پستان دارای گیرنده‌های پروژسترون و استروژن هستند.
پزشکان پس از آگاهی از نوع گیرنده‌های موجود، روش‌های درمان اثربخش‌تری مانند داروهای ضدهورمون را توصیه می‌کنند. برای نمونه اگر پروتئین HER2 وجود داشته باشد، سرطان پستان احتمالاً تهاجمی‌تر است، با این حال می‌توان از درمان‌های هدفمندی بهره گرفت که بسیار مؤثر هستند.
دکتر لیهانگ توضیح داد که بر اساس یک قاعدۀ کلی مادامی که سرطان پستان تا مرحلۀ ۴ پیشرفت نکرده باشد، نرخ بقا بالا خواهد بود.
عجله‌ای برای جراحی و برداشتن فوری پستان وجود ندارد
عموم مردم فکر می‌کنند که توده پس از تشخیص سرطان باید فوراً و قبل از انجام درمان‌های دیگر برداشته شود. اما موقعیت‌های مختلف متعددی پیش می‌آید که جراحی بهترین روش درمان نیست. برای مثال با انجام آزمایش‌های بالینی ثابت شده است که اگر تومور از نوع سه‌گانه ـ منفی باشد یا قطرش بیشتر از ۲ سانتی‌متر باشد، چنانچه ابتدا شیمی‌درمانی انجام شود، نرخ بقا در حد چشمگیری افزایش می‌یابد.
به‌علاوه اگر تومورهای لوبولار موضعی پستان بسیار بزرگ باشند، برداشتنشان در این مرحله موجب می‌شود که جراحی و شکل دادن مجدد سینه پس از عمل دشوارتر شود. بنابراین توصیه می‌شود درمان هدفمند پیش از جراحی برای کوچک کردن توده انجام شود. چنین طرح درمانی افزایش نرخ بقا و بهبود شکل سینه پس از عمل را به همراه دارد.
دکتر لیهانگ تأکید کردند که تعیین زمان مناسب جراحی و بهترین درمان اولیه یک تصمیم بالینی پیچیده است. به همین دلیل بیماران نباید شتاب‌زده به دنبال جراحی باشند و در عوض بهتر است نظر چند متخصص را پیش از تصمیم‌گیری بپرسند.
شیوع سرطان پستان و پیشگیری از آن
سرطان پستان در کنار سرطان پوست شایع‌ترین سرطان‌ها در میان بانوان آمریکایی به شمار می‌آیند. همچنین سرطان پستان از نظر نرخ مرگ و میر رتبۀ دوم را پس از سرطان ریه دارد. آمار نشان می‌دهد که ۱۳ درصد بانوان آمریکایی در طول عمرشان دچار سرطان پستان می‌شوند، به عبارت دیگر از هر هشت خانم یک تن به سرطان پستان مبتلا می‌شود.
به گفتۀ دکتر لیهانگ سرطان پستان در سال‌های گذشته نسل‌های جوان‌تر را نیز درگیر کرده است. افزایش شیوع این بیماری در میان جوانان دلایل بسیاری دارد که از آن جمله می‌توان به چاقی و شروع زودهنگام قاعدگی اشاره کرد.
البته دکتر لیهانگ بر این واقعیت تأکید داشت که سرطان پستان معمولاً کشنده نیست. اگرچه درصد شیوع سرطان پستان بالا است، خوشبختانه نرخ بقای آن نیز بسیار بالا است. نرخ بهبودی بسیاری از بانوان، به شرط تشخیص زودهنگام ۹۵ یا حتی ۹۹ درصد خواهد بود. مهم‌ترین نکته این است که بانوان توصیه‌های پزشکان را جدی بگیرند و معاینه‌های دوره‌ای پستان را به‌موقع انجام دهند. تشخیص زودهنگام به معنای بهبودی سریع و درمان آسان است.
دکتر لیهانگ توضیح داد که برای پیشگیری از سرطان ابتدا باید عامل‌های سرطان‌زای احتمالی را شناخت. این عامل‌ها به دو دستۀ تعدیل‌ناپذیر و تعدیل‌پذیر تقسیم‌بندی می‌شوند.
۱ـ عامل‌های تعدیل‌ناپذیر
۵ تا ۱۰ درصد بیماران مبتلا به سرطان پستان با ژن‌هایی مانند ژن‌های جهش‌یافتۀ BRCA1 و BRCA2 متولد می‌شوند که آنان را در برابر ابتلا به این بیماری آسیب‌پذیرتر می‌کند. احتمال ابتلا به سرطان پستان در صورت وجود این ژن‌ها به بیش از ۶۰ درصد افزایش می‌یابد.
به گفتۀ دکتر لیهانگ بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان پستان یا افراد دارای سابقۀ خانوادگی این بیماری انجام بررسی‌های گسترده بر روی ژن‌های خانوادگی‌شان را شروع کرده‌اند. چنانچه مشخص شود که حامل چنین ژن‌هایی هستند، سن غربالگری سرطان برای آنان متفاوت با سن غربالگری افراد معمولی خواهد بود.
همچنین آن دسته از بانوانی که حامل این ژن‌ها هستند و در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان پستان قرار دارند، می‌توانند ابتدا جراحی پستان را برای پیشگیری و سپس جراحی بازسازی پستان را برای بهبود شکل سینه انجام دهند.
۲ـ عامل‌های تعدیل‌پذیر
شماری از عامل‌های سبک زندگی نیز بر احتمال ابتلا به سرطان پستان اثر می‌گذارند. رعایت توصیه‌های زیر خطر دچار شدن به این بیماری را کاهش می‌دهد:
- مدیریت استرس و حفظ ذهنیت مثبت و پویا
- تغذیۀ سالم و تشکیل‌شده از غذاهای کامل و پرهیز از مصرف سموم پنهان‌شده در غذاهای فرآوری‌شده، توتون و الکل
- آگاهی از مواد شیمیایی موجود در محصولات آرایشی ـ بهداشتی که عملکرد غدد درون‌ریز را مختل می‌کنند.
- ورزش روزانه و برنامۀ خواب منظم
- رعایت توصیه‌های پزشک و انجام غربالگری‌های لازم
فراخوان برای مشارکت پررنگ‌تر مردم در کارآزمایی‌های بالینی
بنا به گفتۀ دکتر واینر سرطان پستان در میان بانوان ۴۰ تا ۸۰ ساله شایع‌تر است. آمار نشان می‌دهد که نرخ شیوع سرطان پستان پس از گذر از ۴۵ سالگی در حد چشمگیری افزایش می‌یابد.
کارآزمایی‌های بالینی روش مهمی برای ارزیابی داروهای جدید هستند، اما تنها درصد اندکی از بیماران مبتلا به سرطان پستان در کارآزمایی‌های بالینی شرکت می‌کنند. درصد مشارکت به‌ویژه در آسیا بسیار پایین است.
دکتر واینر تأکید کرد که عوارض جانبی ناشی از کارآزمایی‌های بالینی برای تمام گروه‌های نژادی یکسان نیست. بنابراین تعداد بیشتری از بانوان آسیایی باید در کارآزمایی‌های بالینی شرکت کنند تا پزشکان به درک بهتری از چگونگی پیشرفت درمان در این گروه از بیماران برسند.
