رژیم غذایی مدیترانه‌ای همواره به دلیل قدرت تقویت‌کنندگی مغز، کمک به حفظ توانایی‌های شناختی و کاهش خطر زوال عقل مورد تحسین قرار گرفته است اما تحقیقات جدید نشان می‌دهند که این فواید یک بازیگر کلیدی دارند: روغن زیتون.
شواهد جدید
در مطالعه جدید ژورنال انجمن پزشکی آمریکا که ارتباط بین رژیم غذایی و مرگ‌و‌میر ناشی از زوال عقل را بررسی می‌کند، رژیم غذایی و نتایج سلامتی مرتبط با آن در بیش از ۹۲ هزار بزرگسال آمریکایی مورد ارزیابی قرار گرفت.
شرکت‌کنندگان عادت‌های غذایی خود را- از جمله مصرف روغن زیتون- هر چهار سال یک‌بار به مدت ۲۸ سال گزارش کردند. محققان نیز شرکت‌کنندگان را براساس میزان مصرف روزانه روغن زیتون در دسته‌های مختلف قرار دادند: هرگز یا کمتر از یک‌بار در ماه، تا ۴.۵ گرم، بین ۴.۶ تا ۷ گرم یا بیش از ۷ گرم. در طول دوره مطالعه، ۴ هزار و ۷۵۱ مورد مرگ ناشی از زوال عقل به ثبت رسید.
یافته‌ها نشان می‌دهند که جدا از استعداد ژنتیکی و کیفیت کلی رژیم غذایی، افرادی که دست‌کم ۷ گرم (نصف قاشق چای‌خوری) در روز روغن زیتون مصرف می‌کنند، نسبت به کسانی که هرگز روغن زیتون نمی‌خورند یا بندرت روغن زیتون مصرف می‌کنند، ۲۸ درصد کمتر در معرض خطر مرگ ناشی از زوال عقل قرار می‌گیرند.
اگر به‌جای مصرف یک قاشق چای‌خوری یا ۵ گرم مارگارین و مایونز در روز روغن زیتون بخورید، خطر مرگ ناشی از زوال عقل ۸ تا ۱۴ درصد کاهش می‌یابد.
آن جولی تسیر، پژوهشگر مقطع فوق دکتری دانشکده پزشکی هاروارد و از نویسندگان مطالعه، در یک بیانیه مطبوعاتی گفت: «مطالعه حاضر دستورالعمل غذایی ما مبنی بر مصرف روغن‌های گیاهی مانند روغن زیتون را تأیید می‌کند و نشان می‌دهد که مصرف روغن زیتون نه‌تنها به سلامت قلب که به سلامت مغز شما نیز کمک می‌کند. انتخاب روغن زیتون، به‌عنوان یک محصول طبیعی، به‌جای چربی‌هایی مثل مارگارین و مایونز تجاری، انتخاب مطمئنی است و خطر ابتلا به زوال عقل مهلک را کاهش می‌دهد.»
با این‌حال، این مطالعه مشاهده‌ای است و ثابت نمی‌کند که مصرف روغن زیتون باعث کاهش خطر زوال عقل مهلک می‌شود. خانم تسیر می‌گوید: «تأیید اثرات و همچنین مقدار بهینه مصرف روغن زیتون برای دستیابی به نتایج مطلوب مستلزم انجام تحقیقات بیشتر مانند کارآزمایی‌های تصادفی و کنترل‌شده است.»
خواص روغن زیتون با بهبود سلامت مغز مرتبط هستند
ایمی پندلتون کی، متخصص تغذیه مؤسسه کوچینگ تغذیه برتر، به اپک تایمز گفت: «نتایج این تحقیق از دیگر یافته‌هایی که از فواید جایگزینی روغن زیتون به‌جای چربی‌های ناسالم حکایت دارند، پشتیبانی می‌کند.»
روغن زیتون فوق بکر حاوی ترکیبی از چربی‌های تک غیراشباع و غیراشباع چندگانه است که ۸۰ درصد آن از اولئیک اسید تک غیراشباع تشکیل شده که خواص ضد التهاب و آنتی اکسیدان دارد. به گفته خانم کی، این مسئله بسیار حائز اهمیت است، زیرا التهاب طولانی‌مدت باعث بیماری‌های قلبی و زوال عقل می‌شود. او گفت: «تصور بر این است که التهاب به تجمع پلاک در مغز منجر می‌شود که با زوال عقل ارتباط مستقیم دارد.»
براساس تحقیقات، چربی‌های اشباع به افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی دامن می‌زنند و ممکن است با ایجاد التهاب، افزایش استرس اکسیداتیو و مختل کردن سد خونی-مغزی روی سلامت مغز و قوه شناخت تأثیر منفی بگذارند. تحقیقات همچنین نشان می‌دهند که چربی‌های تک غیراشباع و غیراشباع چندگانه با سلامتی ارتباط مستقیم دارند.
او افزود: «روغن‌ها اساساً چربی هستند اما همه چربی‌ها مثل هم نیستند. برخی از روغن‌ها و چربی‌ها سالم‌تر از بقیه هستند و اثرات متفاوتی روی سلامت ما دارند.» خانم کی می‌گوید مصرف چربی‌های اشباع باید محدود شود. حتی روغن‌های گیاهی مانند روغن نارگیل و پالم نیز نسبت به دیگر روغن‌های گیاهی چربی اشباع نسبتاً بیشتری دارند.
با این‌حال، این‌که آیا چربی اشباع خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و عوارض مرتبط با آن‌ها را افزایش می‌دهد یا خیر، مورد بحث است. برخی از کارشناسان می‌گویند تحقیقات این حوزه منسوخ شده و یافته‌های جدیدتر نشان می‌دهند که نقش چربی اشباع در افزایش کلسترول بد بسیار کم‌رنگ‌تر از چیزی است که پیش‌تر تصور می‌شد.
روغن‌های جایگزین برای بهبود سلامت مغز
تحقیقات جامعی روی روغن زیتون انجام گرفته است اما محققان همچنان به بررسی چندوچون تأثیر چربی‌ها و روغن‌های مختلف بر سلامت مغز ادامه می‌دهند.
روغن آووکادو، با برخورداری از چربی‌های مشابه روغن زیتون فوق بکر، مزایای مشابهی ارائه می‌کند. مطالعه سال ۲۰۱۴ نشان داد که روغن آووکادو علائم خطر قلبی عروقی را در موش‌هایی که رژیم غذایی پرقند داشتند بهبود می‌بخشد. مشکلات قلبی عروقی با مشکلات شناختی ارتباط مستقیم دارند.
روغن پالم نیز فواید قابل‌توجهی برای سلامتی دارد و تأثیر قوی آنتی اکسیدان آن در مطالعه‌ای مجزا مورد تأکید قرار گرفته است. آنتی اکسیدان‌ها می‌توانند از سلول‌های مغز در برابر استرس اکسیداتیو محافظت کرده و از بروز آسیب سلولی جلوگیری کنند. استرس اکسیداتیو می‌تواند روند نورون‌زایی- یا تولید نورون‌های جدید در مغز- را مختل کند و به عملکرد شناختی آسیب بزند. روغن پالم نیز مانند روغن زیتون سرشار از آنتی اکسیدان اولئیک اسید است.
براساس تحقیقات، روغن نارگیل مزایای مختلفی برای محافظت از اعصاب دارد و به تسکین استرس اکسیداتیو، کاهش التهاب عصبی و بهبود عملکرد میتوکندری کمک می‌کند.
خانم کی گفت «روغن زیتون باید جای خود را در رژیم غذایی سالم شما- مانند رژیم مدیترانه‌ای- پیدا کند» و افزود که «برای نتیجه‌گیری بهتر درباره نقش روغن زیتون در جلوگیری از درمان بیماری‌ها به تحقیقات بیشتری نیاز داریم.»
