چرا این سوراخ در قطب جنوب ایجاد شده و نه در جایی که آلودگی وجود دارد؟
هر کسی که مستقیماً زیر سوراخ اوزون قرار گرفته و یا نزدیک به آن باشد، با آثار منفی آن مواجه خواهد شد؛ اما خوشبختانه این سوراخ در بالای قطب جنوب ایجاد شده که کمترین آسیب را دارد.
سوراخ در حال بسته شدن است و برخی از دانشمندان میگویند بسته شدن آن باعث افزایش دمای زمین میشود؛ اگرچه میزان آثار سوء آن هنوز نامشخص است.
«جاناتان شانکلین»، عضو انجمن بقای قطب جنوب بریتانیا، و یکی از دانشمندانی که سوراخ اوزون را کشف کرد، در سال ۲۰۱۰ به نشنال جئوگرافیک گفت: «تعیین میزان اثر جهانی پر شدن سوراخ اوزون مشکل است؛ اما شواهد، حاکیاز آن است که پر شدن آن باعث تأثیرات منطقهای در قطب جنوب شده که احتمالاً منجربه گرم شدن بیشتر در بخش عمدهای از آن میشود و این موضوع میتواند بهطور چشمگیری، پیشبینیها درخصوص تغییرات جهانی سطح دریاها را عوض کند.»
اوزون، خود، گازی گلخانهای است؛ گرچه وجود لایهی اوزون برای حفاظتاز حیات برروی کرهی زمین درمقابل اشعههای فرابنفش لازم است.
آیا این امکان وجود دارد که سوراخ اوزون مانند خروج گاز کثیف از بادکنک، موجب خارج شدن آلایندهها از اتمسفر زمین شود؟ شانکلین در ایمیلی به اپک تایمز گفت، بیشتر آلایندهها مثل اکسیدهای نیتروژن و مونوکسید کربن، در بخش‌های پایینتر جو، ازطریق بارندگی و اکسیداسیون ازبین رفتهاند؛ بنابراین خارج شدن از جو زمین به فضا را نمیتوان دلیلی برای حذف آنها درنظر گرفت.»
دانشمندان درک جدیدی از سوراخ لایهی اوزون (و یا سوراخهای اوزون زیرا در طول سالها حفرههای دیگری نیز یافت شده است) بهدست آوردهاند. در سال ۲۰۰۹، سازمان ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده (NOAA) گزارش داد که نیتروژنمونوکسید، یکی از عوامل اصلی تخریب لایه اوزون است.
نهتنها CFCها بلکه نیتروژنمونوکسید نیز از علل اصلی تخریب لایهی اوزون است.
درحالیکه دهههاست که نیتروژنمونوکسید در تخریب و تخلیهی لایه اوزون نقش دارد؛ اما مطالعهای که در سال ۲۰۰۹ انجام شد، چگونگی و میزان تأثیر آن را مشخص کرده است.
بهگفتهی «ای.آر راویشانکارا»، سرپرست این پژوهش، نیتروژنمونوکسیدِ ساختهی دست بشر، در میان مواد تخریبی لایهی اوزون همچون فیلی در یک اتاق است». نیتروژنمونوکسید، یکیاز انواع اکسید نیتروژن و یک گاز گلخانهای است که از راه کود دام، فاضلاب، احتراق و دیگر فرایندهای صنعتی منتشر میشود. باکتریها نیز بهطور طبیعی، در زمان شکستن ترکیبات حاوی نیتروژن، اکسید نیتروژن آزاد میکنند.
بهگفتهی NOAA، حدود یکسوم از میزان انتشار نیتروژنمونوکسید بهخاطر فعالیتهای انسانی است.
شانکلین به نشنال جئوگرافیک گفت: «اکنون متوجه شدهایم که زمین میتواند بهطور غیرقابل انتظاری، بهسرعت تغییر کند».
وی گفت: «هیچکس انتظار چنین وقایعی در قطب جنوب را نداشت».
اکنون سئوالی که باقی میماند، این است که چرا تخریب لایهی اوزون بیشتر در قطب جنوب اتفاق افتاده و نه در مناطق آلودهای که آلودگی از آنجا بهوجود آمده است؟
چرا قطب جنوب؟
در اینجا توضیح دانشمندان، دربارهی چگونگی تشکیل سوراخ اوزون در قطب جنوب آمده است:
کلروفلوئوروکربنهای (CFCs) منتشر شده توسط اسپری و سرماسازها، در امتداد جریان هوا به قطب جنوب میروند. بهدلیل شرایط بسیار خاص قطب جنوب مثل روزها و شبهای طولانی و سرمای مداوم، ابرهای استراتوسفر سرد قطبی (PSCs) تشکیل میشوند.
زنجیرهی پیچیدهای از واکنشهای شیمیایی در این ابرها رخ میدهد. درواقع، کلر موجود در CFCها، بهطور متناوب، به مواد مختلف متصل شده و می شکند و درطول دورهی سرد و تاریک، در شرایط مختلف ادامه مییابد. در زمان تغییرات فصلی و برخورد اشعهی فرابنفش، اتمهای کلر آزاد شده و لایهی اوزون را ازبین میبرد.
محققان میگویند، در قطب شمال، این واکنشها درچنین مقیاس بزرگی اتفاق نمیافتد؛ زیرا دمای هوا در دورهی زمانی مشابه با قطب جنوب، به همان اندازه افت نمیکند. البته این امر، درطول سالها تغییر کرده است و تخریب لایهی اوزون در بالای قطب شمال نیز مشاهده شده است.
هنگامیکه ابرهای استراتوسفری قطبی در گرمای تابستان پراکنده میشوند، کلر بار دیگر با دیگر مواد میپیوندد و لایهی اوزون دوباره پر میشود.
بنابراین، سوراخ لایهی اوزون، طی زنجیرهای از حوادث پیچیده که منشأ آن CFCها و مناطق بهشدت آلوده هستند، ایجاد شده است. استفادهاز CFC، بهطور چشمگیری کاهش یافته است؛ اما ازآنجایی که، انتشار نیتروژنمونوکسید هنوز ادامه دارد و درحال نزدیک شدن به استراتوسفر است، هنوز باید تأثیر آن را در بسته شدن سوراخ اوزون زیر نظر گرفت.
اپک تایمز در ۳۵ کشور و به ۲۱ زبان منتشر میشود.
