داستان پیرمردی به نام سای ونگ در ادبیات چین باستان نقل شده که برای امرار معاش به اسب خود متکی بود.
روزی اسب ونگ پا به فرار گذاشت و همسایه‌ها برای ابراز هم‌دردی نزد او آمدند و گفتند: «حیف شد.»
سای ونگ با خون‌سردی گفت: «شاید.»
اسب او اندکی بعد بازگشت و چند اسب وحشی را با خود آورد. همسایه‌ها بابت این خوش‌اقبالی به او تبریک گفتند. سای ونگ پاسخ داد: «شاید.»
پسر سای ونگ سعی کرد سوار یکی از اسب‌های وحشی شود، اما زمین خورد و پایش شکست.
همسایه‌ها از نو نزد او رفتند و گفتند: «خب، خیلی بد شد.»
سای ونگ پاسخ داد: «شاید.»
دیری نپایید که جنگ درگرفت و تمام مردان جوان روستا به جبهه جنگ فراخوانده شدند. پسر سای ونگ به دلیل آسیب‌دیدگی از خدمت سربازی معاف شد و از خطر جنگ در امان ماند. این داستان که به قرن دوم قبل از میلاد بازمی‌گردد، الهام‌بخش یک مَثل معروف چینی است که می‌گوید: «سای ونگ اسبش را گم کرد. از کجا می‌دانید که اتفاق خوبی نیست؟»
مَثل‌های مشابه رایج‌تری هم وجود دارد که می‌گوید «در ناامیدی بسی امید است» یا «زندگی بالاو پایین دارد.» رؤیت جوانب مثبتی که در پسِ مشکلات آنی وجود دارد، تجسمِ ماهیت خوش‌بینی است؛ فضیلتی که ذهنیتِ رشد را توسعه می‌دهد و فواید فوق‌العاده‌ای برای سلامتی دارد.
فواید خوش‌بینی
کارستن وروش، شخصیت‌پژوه و استاد روان‌شناسی دانشگاه کنکوردیا، به اپک تایمز گفت: «خوش‌بینی صرفاً یک خصلت نیست، بلکه یک سبک زندگی است.»
او گفت: «خوش‌بینی اساساً در گرو این است که انتظار دارید زندگی‌تان در آینده خوب باشد یا بد.»
خوش‌بین‌ها مشخصاً کمتر دچار علائم افسردگی می‌شوند. این چترِ محافظ تمام رده‌های سنی- از جوان‌ها گرفته تا بزرگسالان- را پوشش می‌دهد.
برای نمونه، بیش از ۸۰۰ داوطلب آقا به مدت ۱۵ سال در مطالعه سالمندان زوتفن تحت کنترل قرار گرفتند تا تأثیر سبک زندگی، رژیم غذایی و دیگر عوامل بر ابتلای آن‌ها به بیماری و مرگ‌ومیر بررسی شود. این مطالعه نشان داد که خوش‌بینی زیاد، در مقایسه با خوش‌بینی اندک، تا ۷۷ درصد باعث کاهش خطر ابتلا به علائم افسردگی می‌شود.
مطالعات جدیدتر به یافته‌های مشابهی ختم شده‌اند. تحلیل جامع ۱۸ مطالعه در سال ۲۰۲۴ نشان داد که ممارست در امر خوش‌بینی از طریق ذهن‌آگاهی و یادداشت‌برداری‌های روزانه علائم افسردگی را تا یک‌سوم کاهش می‌دهد. خوش‌بین‌ها از منظر روان‌شناختی واکنش‌های نامطلوب کمتری نسبت به عوامل استرس‌زا دارند و با سرعت بیشتری از شر افسردگی خلاص می‌شوند.
به این ترتیب، خوش‌بینی می‌تواند حس یأس و افکار خودکشی را به حداقل برساند.
خوش‌بینی نتیجه مطلوب دیگری هم دارد: طول عمر. احتمال این‌که بیماران سرطانی خوش‌بین تا یک سال پس از تشخیص بیماری زنده بمانند، بیش از چهار برابر شانس بقای بیماران بدبین است.
این مسئله به لحاظ غریزی منطقی است. کسانی که انتظار دارند اتفاقات خوبی در زندگی‌شان رقم بخورد، دلایل بیشتری برای ادامه زندگی خود دارند. محققان در مقاله جریان‌ساز مجموعه مقالات آکادمی ملی علوم با تجزیه و تحلیل بیش از ۷۰ هزار نفر دریافتند که خوش‌بین‌ها در مقایسه با بدبین‌ها تا ۱۵ درصد بیشتر عمر می‌کنند و شانس این افراد برای داشتن طول عمر استثنائی- زندگی تا سن ۸۵ سالگی یا بیشتر- تا ۷۰ درصد افزایش می‌یابد.
برای روشن‌تر شدن موضوع باید بدانید که محققان می‌گویند خوش‌بینی تقریباً به اندازه عدم ابتلا به حمله قلبی یا دیابت باعث افزایش طول عمر می‌شود.
تقویت خوش‌بینی شفابخش
چه چیزی باعث می‌شود که این تغییرات اساسی در خوش‌بین‌ها رخ دهد؟ فرضیه اصلی این است که خوش‌بین‌ها واکنش متفاوتی به چالش‌ها دارند.
وروش که مقالات زیادی درباره خوش‌بینی نوشته، معتقد است که خوش‌بین‌ها به احتمال قوی به شکل مستقیم با عوامل استرس‌زا روبه‌رو می‌شوند، برای غلبه بر چالش‌ها وقت و انرژی می‌گذارند و با جدیت به دنبال راه‌حل مشکلات می‌گردند. آن‌ها چالش‌ها را به چشمِ فرصت می‌بینند و مطابق میل خود- نه منفعلانه- زندگی می‌کنند.
سوزان سگرستروم، استاد و مدیر مرکز تحقیقات سلامت سالمندان در دانشگاه ایالتی اورگن، به اپک تایمز گفت: «کسانی که خوش‌بین‌تر هستند معمولاً با توجه به واقعیت موجود انتظار نتایج بهتری را دارند.»
این مهارت مقابله‌ایِ کنشگرایانه تأثیر استرس را کاهش می‌دهد، سلامت روانی را در بلندمدت ارتقا داده و ذهنیتِ رشد را تقویت می‌کند.
از سوی دیگر، بدبین‌ها سراغ مقابله اجتنابی می‌روند که با انکار یا اجتناب از عوامل استرس‌زا همراه است. آن‌ها بعضاً برای مقابله با عوامل استرس‌زا به مواد مخدر یا عوامل حواس‌پرتی متوسل می‌شوند.
خوشبختانه، خوش‌بینی مهارتی تجربی است. چندین متد شواهدمحور برای تقویت خوش‌بینی در تحقیقات ارائه شده است. راهبرد کلی شامل بازتعریفِ کنشگرایانه افکار منفی، بازبینی دستاوردهای فردی گذشته برای نهادینه کردن انتظارات مثبت و حضور در جمع همسالان حامی است.
مداخلات سامان‌یافته‌تر شامل «خودورزی بهینه» می‌شوند. در این حالت، سناریویی را تصور می‌کنید که در آن به تمام اهداف زندگی در حوزه‌های مختلف از جمله خانواده، کار و سلامت دست می‌یابید. هرچه بیشتر واقعیتی را تصور کنید که تلاش برای رسیدن به آن ارزشمند است، بیشتر برای تحقق آن لحظه‌شماری خواهید کرد. خوش‌بینی همین است. یک تحلیل جامع در سال ۲۰۱۹ نشان داد که خودورزی به شکل قابل‌توجهی خوش‌بینی را افزایش و علائم افسردگی را کاهش می‌دهد.
همچنین می‌توانید با نوشتن نامه‌های شکرگزاری یا تهیه فهرست‌های کوچک از چیزهایی که بابت‌شان شکرگزار هستید، خوش‌بینی را تقویت کنید. همچنین می‌توانید «تمرین سه چیز خوب» را امتحان کنید. در این تمرین باید به سه چیز مثبتی که در طول روز اتفاق افتاده و دلایل مربوط به آن‌ها فکر کنید و آن‌ها را روی کاغذ بیاورید. این تمرینات در کنار هم باعث می‌شوند که بر اتفاقات مثبت در زمان حال متمرکز شوید و برای آینده نیز انتظار همان اتفاقات مثبت را در خود ایجاد کنید.
ذهن‌آگاهی و مراقبه در کنار هم باعث افزایش تمرکز بر زمان حال می‌شوند که نشخوار افکار منفی را به حداقل می‌رساند و به شکل غیرمستقیم باعث تقویت خوش‌بینی می‌شود.
کمتر بدبین باشید
این‌که بیشتر مثبت‌اندیش باشیم بهتر است یا این‌که کمتر سراغ افکار منفی برویم؟ به تعبیر دیگر، باید بیشتر روی خوش‌بین بودن تمرکز کنیم یا بدبینی کمتر؟
یک تحلیل جامع شاخص در سال ۲۰۲۱ انجام شد که نتیجه شگفت‌انگیزی به همراه داشت: بدبینی نسبت به خوش‌بینی نقش بسیار پررنگ‌تری در پیش‌بینی وضعیت سلامتی دارد و این نقش اصلاً کوچک نیست. به گفته وروش، این تحلیل نشان داد که نقش بدبینی در پیش‌بینی وضعیت سلامتی سه‌برابر پررنگ‌تر است. برای نمونه، کاهش بدبینی در مقایسه با افزایش خوش‌بینی با کاهش التهاب، بهبود سلامت قلبی عروقی و حتی شانس موفقیت بیشتر در علاج ناباروری همراه است.
از این‌رو، وروش می‌گوید بدبینی و خوش‌بینی نباید به‌عنوان دو خصلت متضاد که به‌عنوان دو خصلت متمایز در نظر گرفته شوند.
خوش‌بینی به مانند لحظه‌ای که پای خود را روی پدال گاز می‌فشارید، شما را به سمت جلو حرکت می‌دهد. بدبینی مثل این است که اهرم ترمز دستی‌تان بالا باشد. حتی اگر پای خود را روی پدال گاز بگذارید، ترمز دستی جلوی حرکت‌تان را می‌گیرد و به مرور زمان به شما آسیب می‌رساند و حتی باعث می‌شود که انجام کارهای ساده برای شما دشوارتر شود.
خلاص شدن از شر بدبینی مثل خواباندن اهرم ترمز دستی است. دفعه بعد که خودتان را غرقِ در بدترین سناریوها یافتید، به یاد بیاورید که لازم نیست خودتان را به اجبار به سمت افکار مثبت سوق دهید. همین‌که افکار منفی را کمتر کنید، قدم بزرگی به سمت جلو برمی‌دارید.
سگرستروم گفت: «خوش‌بینی یک چرخه پیش‌خورد است.»
افراد موفق معمولاً خوش‌بین‌تر هستند که امکان دسترسی به منابع اجتماعی و مالی بیشتر را فراهم کرده و یک چرخه مثبت ایجاد می‌کند.
گریس ژانگ، متخصص طب سوزنی از چین، که مدرک کارشناسی علوم پزشکی دارد، به اپک تایمز گفت: «ذهنیت نقش اصلی را در روند بهبودی ایفا می‌کند.»
او گفت که از دید طب سنتی چینی، حفظ احساس خوش‌بینی به جریان آزادانه انرژی و ارتقای تندرستی کمک می‌کند. در سوی مقابل، احساس بدبینی باعث ناترازی انرژی، تضعیف سیستم ایمنی و ابتلا به بیماری می‌شود.
به گفته ژانگ، سرگذشت سای ونگ به ما یادآوری می‌کند که وقتی با مشکل مواجه می‌شویم، باید آرامش‌مان را حفظ کنیم، از دیدگاه خود عدول نکنیم و این احتمال را در نظر بگیریم که شاید اوضاع بهبود پیدا کند.
