در ماه‌های اخیر مسمومیت های ناشی از مصرف مشروبات الکلی آلوده به متانول، به یکی از مهم‌ترین بحران‌های بهداشت اجتماعی در ایران بدل شده است. تعداد زیادی از جوانان در ایران به علت مصرف چنین مشروباتی جان خود را از دست داده‌اند. این وضعیت به ویژه در استان‌های شمالی کشور مانند مازندران، گیلان و همدان در ماه های اخیر به اوج خود رسیده است و صدها نفر را راهی مراکز درمانی کرده است. این وضعیت علاوه بر اینکه سلامت عمومی را تهدید می‌کند، باعث افزایش انتقادات نسبت به عملکرد نهادها تحت حاکمیت جمهوری اسلامی نیز گشته است.
مرگ تلخ پزشکان در شیراز
هنوز مدت زیادی از خبر تکان دهنده مسمومیت ۲۹ پزشک متخصص شیرازی، در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ نگذشته است و آن حادثه همچنان بر روان جامعه ایران سنگینی می‌کند. این پزشکان که در یک دورهمی دوستانه گرد هم آمده بودند، به سرعت به یکی از تلخترین سر تیترهای حوادث کشور تبدیل شدند.
پزشکان حاضر در این مراسم به علت مصرف مشروبات الکلی تقلبی که حاوی مواد مضری چون اتیلن گلیمول و الکل صنعتی بودند، بستری شدند و این حادثه مرگ یکی از پزشکان متخصص را نیز به دنبال خود داشت.
تحقیقات اولیه این حادثه حاکی از آن بود که مشروبات دست‌ساز این جشن با الکل صنعتی مخلوط شده بود. یکی از پزشکان متخصص پوست حاضر در این مراسم فوت کرد و همسر ایشان نیز دچار عارضه کلیوی شد. علیرغم تلاش‌های کادر درمان، این پزشک، جان خود را از دست داد.
گزارشات جدید از مسمومیت‌های الکلی
تنها در دو هفته گذشته، حدود ۲۶ نفر بر اثر مسمومیت جان خود را از دست داده‌اند و بیش از صدها نفر راهی بیمارستان‌ها شده‌اند. تنها در استان مازندران، بیش از ۲۸۴ نفر به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند که ۸۱ نفر از آنها ناگزیر به دیالیز شده‌اند. محل وقوع این حوادث بیشتر شهرهای چالوس و آمل در مازندران و همینطور شهرهای مختلف در گیلان و همدان بوده است. در شهر همدان حدود ۹۶ نفر با مشروبات آلوده به متانول دچار مسمومیت شده‌اند که حدود ۱۱ تن از آنها جان خود را از دست داده‌اند. آمار مسمومیت در گیلان نیز وضعیت مشابهی را تجربه کرده است. در این استان، حدود ۱۱ نفر بر اثر مصرف مشروبات تقلبی جان خود را از دست داده‌اند و حدود ۲۰ نفر حداقل به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند.
الکل تقلبی؛ یک معضل گسترده
ایران به علت ممنوعیت مصرف الکل و بازار سیاه فعال این محصولات، همواره با این موضوعات دست به گریبان بوده است. ناتوانی در دسترسی قانونی و مناسب به این نوشیدنی‌ها، باعث سوق دادن این مصرف کنندگان به سمت این بازارهای غیر قانونی و بدون نظارت شده است.
بسیاری از افراد بدون تخصص، وارد بازار ساخت و فروش این محصولات شده‌اند و غالباً آنها را از مواد ارزان بی کیفیت تولید میکنند. این بازار در دسترس‌تر و ارزانتر باعث می‌شود، افراد با رو آوردن به مشروبات تقلبی با جان خود قمار کنند. همینطور که پیش از این اشاره شد، این موضوع نه تنها قشر متوسط جامعه را در معرض خطر قرار داده است بلکه باعث درگیر شدن بخش‌های دیگر و تحصیل کرده‌تر جامعه نیز شده است.
عواقب مصرف مشروبات تقلبی تنها به مسمومیت و مرگ محدود نمی‌شود؛ بلکه این حوادث تبعات بهداشتی و اجتماعی گسترده‌ای را به دنبال دارند. آمارهای رسمی نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر تعداد قربانیان چنین حوادثی افزایش چشمگیری را تجربه کرده است. بنا به آمارهای وزارت بهداشت، سالانه صدها نفر جان خود را در اثر مصرف مشروبات الکلی تقلبی از دست می‌دهند. هزاران قربانی دیگر مسمومیت‌های الکلی نیز دچار نارسایی کلیوی و مشکلات کبدی می‌شوند و تعداد زیادی از آنها نیز بینایی خود را از دست می‌دهند. متانول که به نوعی به عنوان جایگزین ارزان‌تری برای اتانول است، به‌دلیل شباهتش به اتانول در طعم و بو، اغلب به‌طور ناآگاهانه توسط مصرف‌کنندگان استفاده می‌شود. این الکل صنعتی در مقادیر زیاد به‌طور مستقیم بر روی سیستم عصبی و کلیه‌ها اثر می‌گذارد و موجب نابودی سلول‌های بدن می‌شود.
برخوردهای قانونی و خلاهای آن
در حادثه شیراز، پس از مسمومیت پزشکان به دلیل بازتاب‌های گسترده آن، تعدادی در ارتباط با تولید و توزیع مشروبات الکلی آلوده دستگیر و راهی زندان شدند. در این مهمانی، میزبان اقدام به خرید تعداد زیادی مشروبات الکلی به ظاهر پلمپ شده کرده بود که حاوی مواد سمی بودند. در این حادثه سه نفر به اتهام توزیع این مشروبات الکی بازداشت شدند. اغلب شرایط ناایمن تولید، خطرات جدی برای سلامتی مصرف کنندگان را موجب شده‌اند. و از سمت و سوی دیگر، ضعف نظارت‌های قانونی بر تولید توزیع این محصولات تقلبی، فضایی را برای تولیدکنندگان آن ایجاد کرده‌اند که به راحتی در بازار خود فعال باشند. حجم گسترده تقاضا برای مشروبات الکلی در ایران نیز موجب شده که برخوردهای قهری در این زمینه نتیجه‌ای در پی نداشته باشد.
نیاز به اقدام فوری
حوادث اخیر به طور جدی به معضلی اجتماعی و بهداشتی بدل گشته‌اند و نیاز به رویکرد جامع و هماهنگی دارند. این بحران میتواند علاوه بر تلفات انسانی، اثرات مخربی بر روان جامعه بگذارد و مشکلات بهداشتی پیچیدهتری را در سرتاسر کشور موجب شود. در صورت عدم رسیدگی به چنین حوادثی و تغییر نیافتن سیاست‌های موجود در مورد این محصولات، در آینده فجایع به مراتب بحرانی‌تری را میتوانیم برای سلامت عمومی جامعه شاهد باشیم. با وجود حاکیت جمهوری اسلامی هرگز امید آن نمیرود که ورود مشروبات الکلی اصل و سالم به کشور باز شود و با وجود علاقه و میل رو به فزون جوانان به مصرف مشروبات الکلی، تنها راه شاید فرهنگ‌سازی و آموزش در مورد خطرات مصرف مشروبات الکلی تقلبی و بیشتر جدی گرفتن آن باشد.
