دانشمندان از ام‌آر‌آی مغزی استفاده می‌کنند تا نشان دهند که تماشای ویدئوهای طبیعت بر پردازش درد در مغز اثر می‌گذارد.
مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که تأثیر تماشای ویدئوها یا تصاویر جنگل‌های بکر، آبشارهای بزرگ و سواحل آرام فراتر از این است که صرفاً احساسات خوب را در شما برانگیخته کند و می‌تواند شدت درد را در سطح عصبی به شکل قابل‌توجهی کاهش دهد و احساس درد را به حداقل برساند.
مکس اشتاینینگر، سرپرست تیم تحقیقاتی دانشگاه وین، در بیانیه‌ای مطبوعاتی گفت: «یافته‌های ما نشان می‌دهند که طبیعت واقعاً اثر تسکین‌دهنده دارد، اگرچه تأثیر آن به‌مراتب کمتر از قرص‌های مسکن است.»
درمان غیردارویی درد
در این مطالعه که اخیراً در مجله نیچر کامیونیکیشنز انتشار یافته و توسط تیم دانشگاه وین اتریش و دانشگاه اکستر بریتانیا انجام گرفته است، از ام‌آر‌آی برای تحلیل شبکه‌های مغزی مرتبط با درد استفاده شده است.
محققان فعالیت مغزی ۴۹ داوطلب را در حین دریافت شوک الکتریکی ملایم ارزیابی کردند. داوطلبانی که به‌جای تماشای مناظر شهری یا در و دیوار خانه پای تماشای ویدئوهای طبیعت می‌نشستند، گفتند که درد کمتری احساس می‌کردند و اسکن مغزی آن‌ها از کاهش پردازش درد حکایت داشت.
اشتاینینگر افزود: «مطالعه ما نخستین موردی است که اسکن‌های مغزی آن نشان می‌دهند صرفاً با «اثر دارونما» سروکار نداریم- برمبنای باورها و انتظارات مردم که می‌گویند طبیعت برای آن‌ها خوب است- بلکه مغز واقعاً دسترسی کمتری به اطلاعات مربوط به مبدأ درد و شدت آن پیدا می‌کند.»
محققان کشف کردند که سیگنال‌های درد در مغز در حین تماشای مناظر طبیعی مجازی باکیفیت بالا کاهش می‌یابند.
مطالعه جدید با یافته‌های قبلی که نشان می‌دهند طبیعت سطح درد را کاهش می‌دهد مطابقت دارد و برای اولین‌بار به شکل واضح نشان می‌دهد که طبیعت بر فعالیت مغزی اثر می‌گذارد و از ما در برابر تجربیات تلخ محافظت می‌کند.
یافته‌های جدید به تشریح پدیده‌ای کمک می‌کنند که اولین‌بار راجر اولریش، محقق آمریکایی، بیش از چهار دهه پیش متوجه آن شد. او کشف کرد که بیماران بستری در بیمارستان که امکان مشاهده مناظر طبیعی را دارند، نسبت به بیمارانی که به دیوارهای آجری چشم می‌دوزند، مسکن کمتری دریافت می‌کنند و سریع‌تر بهبود می‌یابند. دانشمندان تا همین اواخر نمی‌توانستند دلیل این مسئله را توضیح دهند.
به گفته محققان، یافته‌های جدید برای اولین‌بار توضیح می‌دهند که چرا بیماران اولریش درد کمتری را تجربه می‌کردند و نشان می‌دهند که تماشای مناظر طبیعی مجازی می‌تواند در همه حال به نفع شما باشد و شرایط آسانی را برای کنترل درد فراهم می‌کند.
این مطالعه همچنین با فرضیه بیوفیلیا (یا طبیعت‌بارگی) سازگار است که نشان می‌دهد انسان با طبیعت ارتباط ذاتی دارد و مواجهه با طبیعت برای سلامتی و تندرستی مفید است.
اشتاینینگر گفت: «افرادی که درد دارند باید به مصرف داروهای تجویزی خود ادامه دهند. امیدواریم که در آینده از روش‌های جایگزین مانند تجربه طبیعت برای تسکین و کنترل درد استفاده شود.»
تماشای ویدئو چه تأثیری بر ادراک درد دارد
به گفته کریستا جردن، روان‌شناس ساکن آستین در تگزاس، این یافته‌ها با شناخت ما از نحوه پردازش اطلاعات حسی در مغز مطابقت دارند.
جردن به اپک تایمز گفت: «مغز انسان از جهاتی بسیار باهوش است و از برخی جهات باهوش نیست. یکی از نکات جالب‌توجه در مورد مغز ما این است که از بازنمایی استفاده می‌کند. افکار ما صرفاً بازنماییِ چیزی هستند که از طریق حواس ادراک می‌شوند. اگر بتوانیم بازنمایی ذهنی خوبی داشته باشیم، مغز نمی‌تواند بازنمایی و واقعیت را از هم تفکیک کند.»
او گفت: «اگر گاز زدن لیمو را تصور کنید و هم‌زمان شرح واضحی از آن ارائه شود، غدد بزاقی شما برانگیخته می‌شوند؛ به‌نحوی که گویی واقعاً در حال گاز زدن به لیمو هستید. از این‌رو، اگر بازنمایی به اندازه کافی مؤثر باشد، می‌تواند مغزتان را فریب دهد.»
به همین دلیل است که تجربه واقعیت مجازی می‌تواند خیلی مؤثر باشد. به گفته جردن، محرک‌های بصری و شنیداری می‌توانند به شکلی باورنکردنی شبیه واقعیت باشند و مغز را فریب دهند تا به محرک‌های مجازی به‌مانند تجربیات دنیای واقعی واکنش نشان دهد.
جردن افزود که درد تجربه‌ای چندوجهی است که سیستم‌های مختلف بدن را درگیر خود می‌کند. یکی از این موارد سیستم عصبی است که مغز به کمک آن داده‌های حسی را تحلیل و آن‌ها را به فکرِ «من درد دارم» تبدیل می‌کند. سیستم قلبی-ریوی با افزایش فشار خون و دفعات تنفس واکنش نشان می‌دهد و سیستم غدد درون‌ریز آدرنالین و کورتیزول ترشح می‌کند.
وضعیت روحی ما نیز نقش بسزایی دارد. جردن افزود: «افزایش درد معمولاً با افزایش احساسات منفی مانند اضطراب، افسردگی، ترس و خشم همراه است. این احساسات وارد حلقه بازخورد قلبی-ریوی و غدد درون‌ریز می‌شوند که به تقویت سیگنال‌های درد دامن می‌زند.»
مدیریت درد بدون استفاده از قرص و دارو
الکس اسمالی، از نویسندگان مطالعه حاضر از دانشگاه اکستر، گفت: «این مطالعه نشان می‌دهد که «مواجهه مجازی» در مواقعی که امکان بیرون رفتن ندارید، پتانسیل شفابخشِ طبیعت را برای شما به ارمغان می‌آورد.»
او افزود: «امیدواریم که این نتایج به‌عنوان شواهدی جدید در راستای اهمیت حفاظت از طبیعتِ سالم و کارآمد عمل کرده و مردم را برای خوشایند خود و سیاره‌شان به وقت‌گذرانی در طبیعت وادارند.»
او گفت: «این‌که این اثر تسکین‌دهنده به واسطه مواجهه با طبیعت مجازی به آسانی حاصل می‌شود، بر اهمیت درمان‌های غیردارویی دلالت دارد و مسیر جدیدی را برای انجام تحقیقات و درک بهتر تأثیر طبیعت بر ذهن انسان فراهم می‌کند.»
به گفته جردن، متخصصان مراقبت‌های بهداشتی از مدت‌ها قبل به ارتباط متقابل بین عوامل فیزیکی و روانی در مدیریت درد پی برده‌اند و به همین دلیل است که الگوی زیست‌روان‌اجتماعی- چارچوبی که فاکتورهای زیستی، روانی و اجتماعی را در نظر می‌گیرد- به رویکردی استاندارد برای شناخت درد تبدیل شده است.
با توجه به این‌که جراحی خطرات خاص خود را دارد و تا حد زیادی برگشت‌ناپذیر است و مواد افیونی نیز به‌شدت اعتیادآور هستند، طبیعت‌درمانی یکپارچه مکمل نویدبخشی برای راهبردهای سنتی کنترل درد خواهد بود.
جردن افزود: «عقل می‌گوید که ابعاد روانی-اجتماعیِ جنبه زیست‌روان‌اجتماعیِ درد را تحت کنترل درآوریم.»
