آیا از نفخ، رفلاکس معده یا خواب شبانه نامطلوب رنج می‌برید؟ براساس طب سنتی چینی، کلید خواب خوب ممکن است در دست معده‌تان باشد. طب سنتی چینی با رویکردی جامع به بازیابی سلامت روده و بهبود خواب کمک می‌کند و برای این کار به متعادل کردن انرژی درونی و آرام‌سازی بدن از داخل می‌پردازد.
بهبود خواب و هضم به کمک طب سنتی چینی
اختلالات دستگاه گوارش مانند نفخ، سوءهاضمه، رفلاکس معده و خواب نامطلوب صرفاً یک ناراحتی شبانه نیستند، بلکه ممکن است نشانه مشکلات جسمانی عمیق‌تر باشند. شین چونگ‌یی، مدیر کلینیک طب سنتی چینی شین در تایوان، در برنامه «هلث ۱+۱» ان‌تی‌دی‌تی‌وی گفت که طب سنتی چینی این علائم را به‌صورت کلی مورد بررسی قرار می‌دهد و به‌جای تسکین درد به رفع علل اصلی می‌پردازد.
مطالعه موردی
یک آقای سی‌ساله از احساس درد در جلوی قفسه سینه و پشت خود شکایت داشت که معمولاً به حوالی دیافراگم او می‌رسید. به چند پزشک مختلف مراجعه کرد، اما درد او با مصرف مسکن نیز چندان بهبود نیافت. او به مدت ۲ تا ۳ سال هر شب پس از ۱ یا ۲ ساعت از خواب بیدار می‌شد.
شین دریافت که معده منشاء درد قفسه سینه بیمار است.
او با کنترل نبض بیمار متوجه شد که نبض گوآن (در وسط مچ دست) در هردو مچ سست و ضعیف است. این امر نشانه انسداد جریان انرژی از مریدین (مسیر انرژی) کبد است که موجب احساس تنش و سوءهاضمه می‌شود.
شین ابتدا از طب سوزنی عضلانی برای کاهش تنش در ناحیه شکم و پشت بیمار استفاده کرد که فوراً ۷۰ تا ۸۰ درصد از درد او را برطرف کرد. پس از ۲ تا ۳ ماه مصرف داروهای گیاهی برای تسکین کبد، تنظیم چی (انرژی حیاتی) و تنظیم طحال و معده، بیمار به‌طور کلی ۸۰ تا ۹۰ درصد بهبود پیدا کرد. کیفیت خواب او نیز به شکل قابل‌توجهی بهبود یافت و اکنون فقط گاهی برای تقویت معده از داروهای چینی استفاده می‌کند.
شین گفت: «طب سنتی چینی یک رویکرد کل‌نگرانه است. این‌طور نیست که وقتی معده‌تان مشکل داشت، به متخصص گوارش مراجعه کنید و وقتی مشکل روانی داشتید، سراغ روان‌پزشک بروید. اثرات درمان‌های مجزا بعضاً مطلوب نیستند.»
محور مغز-روده
به گفته شین، بسیاری از بیماران هم‌زمان از مشکلات خواب و دستگاه گوارش رنج می‌برند که باعث شکل‌گیری یک چرخه معیوب می‌شود. تحقیقات پزشکی نوین نشان داده که دستگاه گوارش ارتباط تنگاتنگی با کیفیت خواب دارد و این ارتباط عمدتاً از طریق محور مغز-روده شکل می‌گیرد. ارتباط عصبی دوسویه‌ای بین روده و مغز وجود دارد که پروبیوتیک‌های موجود در روده بزرگ به‌وسیله آن موجب شکل‌گیری انتقال‌دهنده‌های عصبی شده و به شکل مستقیم بر مغز اثر می‌گذارند.
از دید طب سنتی چینی، طحال و معده به‌عنوان یک واحد مستقل عمل می‌کنند و مسئول عملکرد سیستم گوارشی هستند. وقتی طحال و معده عملکرد خوبی دارند، غذا را به چی و خون تبدیل کرده و انرژی و مواد مغذی لازم را در اختیار بدن می‌گذارند. اگر طحال و معده به مشکل بخورند، دچار خستگی و اختلال ذهنی خواهید شد.
خستگی به این معنا نیست که راحت‌تر به خواب می‌روید. کمبود چی و خون معمولاً باعث مختل شدن عملکرد مغز می‌شود و خوابیدن را دشوارتر می‌کند.
از این گذشته، طب سنتی چینی معتقد است که طحال و معده مسئول انتقال و تبدیل آب و رطوبت هستند و سوخت‌و‌ساز آب را در بدن متعادل نگه‌می‌دارند. ضعف طحال و معده باعث احتباس آب در بدن می‌شود که با علائمی مانند ورم یا خشکی دهان همراه است و می‌تواند موجب ناراحتی‌های شبانه و کاهش کیفیت خواب شما شود.
بیمارانی که هم‌زمان از مشکلات خواب و گوارش رنج می‌برند، اغلب با علائمی مانند نفخ و شکم‌درد، سوءهاضمه، رفلاکس معده، تهوع، ترش کردن، آروغ و نفخ، بی‌اشتهایی، یبوست، اسهال و خشکی دهان دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.
خواب نامطلوب بر اثر ناراحتی‌های گوارشی معمولاً با علائم زیر همراه است:
۱. رفلاکس معده: بعضی از بیماران در طول روز هیچ مشکلی ندارند، اما همین‌که دراز می‌کشند به سرفه می‌افتند یا بعد از خواب تا زمان بیداری سرفه می‌کنند. این افراد باید هنگام خوابیدن به بالش خود ارتفاع دهند و به پهلوی چپ دراز بکشند تا کمتر سرفه کنند.
۲. زخم معده یا اثنی‌عشر: بیماران مبتلا به زخم معده ممکن است شب‌ها شکم‌درد شدیدی را تجربه کنند. احساس درد بعد از غذا خوردن و با معده پر نشانه زخم معده است، اما اگر معده‌تان خالی باشد، احتمالاً زخم اثنی‌عشر دارید. همچنین بعضی‌ها در نیمه‌های شب دچار شکم‌درد می‌شوند که ممکن است به کیسه صفرا مربوط باشد.
۳. سندرم روده تحریک‌پذیر: افرادی که خواب نامنظم دارند، بیشتر دچار سندرم روده تحریک‌پذیر می‌شوند که به نوبه خود باعث اختلال خواب می‌شود.
۴. بیماری التهابی روده: علائم بیماری‌هایی مانند بیماری کرون به واسطه کیفیت پایین خواب تشدید می‌شوند. بیماران ممکن است شب‌ها دچار شکم‌درد و اسهال شوند که وضعیت خواب آن‌ها را وخیم‌تر می‌کند.
ماساژ دادن نقطه طب سوزنی از معده محافظت کرده و باعث بهبود خواب شما می‌شود
به گفته شین، ماساژ دادن منظم نقاط طب سوزنی از معده و روده محافظت کرده و وضعیت خواب شما را بهبود می‌بخشد.
نقاط طب سوزنی نقاطی هستند که روی مریدین‌های انرژی واقع شده‌اند و از اثرات درمانی ویژه‌ای برخوردارند. مطالعات نشان داده‌اند بیمارانی که بر اثر سندرم روده تحریک‌پذیر با اسهال دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، پس از انجام طب سوزنی سنتی، طب سوزنی الکتریکی و دیگر روش‌های تحریک نقاط طب سوزنی با تقویت عملکرد سیستم نورواندوکرین مواجه شده و وضعیت روانی و علائم گوارشی آن‌ها بهبود یافته است.
نقطه نیگوآن: این نقطه تقریباً سه انگشت بالاتر از خط عرضی مچ دست در قسمت داخل قرار دارد (به اندازه انگشت اشاره، میانی و حلقه) و بین دو تاندون در بخش میانی ساعد واقع شده است.
برای تحریک این نقطه باید از انگشت اشاره و میانی خود استفاده کنید و آن را به آرامی ماساژ دهید. می‌توانید چندین بار از فشار ملایم استفاده کنید یا آن را با فشار ثابت به مدت ۲ تا ۳ دقیقه ماساژ دهید. تحریک منظم نقطه نیگوآن به کاهش علائمی مانند درد معده، تهوع، تپش قلب و سرگیجه کمک می‌کند.
نقطه زوسان‌لی: این نقطه چهار انگشت پایین‌تر از زانو و در قسمت بیرونی ماهیچه ساق پا قرار دارد.
ماساژ دادن این نقطه ممکن است سخت باشد، اما می‌توانید با پاشنه پای مخالف به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه به‌طور ملایم به این نقطه ضربه بزنید و سپس سراغ پای دیگر بروید. ماساژ دادن این نقطه به تقویت طحال و معده، تقویت ایمنی بدن و کاهش درد معده و سوءهاضمه کمک می‌کند.
نقطه تیان‌شو: این نقطه سه انگشت از دو طرف ناف فاصله دارد، به‌طوری که انگشت سوم روی آن قرار می‌گیرد.
تیان‌شو به تنظیم عملکرد معده و روده، هضم غذا و تسکین علائمی مانند نفخ و یبوست کمک می‌کند. این نقطه را باید به مدت ۲ تا ۳ دقیقه ماساژ دهید.
نقطه ژونگ‌وان: این نقطه پنج انگشت بالاتر از ناف قرار دارد و به رفع نفخ، رفلاکس معده و سوءهاضمه کمک می‌کند. این نقطه را باید به مدت ۲ تا ۳ دقیقه ماساژ دهید.
نقطه تای‌چونگ: این نقطه در فرورفتگی بین استخوان‌های اول و دوم کف پا قرار دارد. تای‌چونگ به آرام‌سازی کبد، تنظیم جریان چی، کاهش استرس و اضطراب، و بهبود شکم‌درد و سندرم روده تحریک‌پذیر کمک می‌کند. این نقطه را نیز باید به مدت ۲ تا ۳ دقیقه ماساژ دهید.
روش «۳۲۱» قبل از خواب
شین برای بهبود مشکلات خواب ناشی از اختلالات گوارشی، نکاتی را برای بهبود رژیم غذایی و برنامه روزانه ارائه کرده است. او روش «۳۲۱ قبل از خواب» را توصیه می‌کند:
۳. دست‌کم سه ساعت قبل از خواب از غذا خوردن اجتناب کنید: از وعده‌های غذایی سنگین در ساعات پایانی شب اجتناب کنید تا به معده و روده فشار اضافی وارد نشود و خواب‌تان تحت تأثیر قرار نگیرد.
۲. دست‌کم دو ساعت قبل از خواب از دستگاه‌های الکترونیکی فاصله بگیرید: نور آبی صفحه تلفن همراه، کامپیوتر و دیگر دستگاه‌های الکترونیکی کیفیت خواب شما را کاهش می‌دهد.
۱. یک ساعت قبل از خواب از نوشیدن آب خودداری کنید: این کار از بیداری مکرر در طول شب جلوگیری می‌کند و خواب‌تان را بهبود می‌بخشد. اگر تشنه شدید، به‌جای نوشیدن آب دهان‌تان را آب بکشید.
مصرف غذاهایی مانند سیب‌زمینی هندی، دانه کویکس و عناب (خرمای قرمز) که باعث تقویت طحال می‌شوند، مفید است. از مصرف خوراکی‌های محرک مانند غذاهای تند، چرب، خام و سرد پرهیز کنید. به بیماران مبتلا به رفلاکس معده توصیه می‌شود که به همراه غذا سوپ نخورند تا غذا برای مدت طولانی در معده‌شان باقی نماند.
سلامت روده شرایط را برای خواب آرام شبانه مهیا می‌کند. از دید طب سنتی چینی، سلامت دستگاه گوارش و آرامش روحی با یکدیگر همبستگی دارند. بهبود وضعیت روده به کمک طب سوزنی، داروهای گیاهی یا ایجاد تغییرات ساده در سبک زندگی مانند ماساژ دادن نقاط طب سوزنی و عادت‌های قبل از خواب به شکل طبیعی و تدریجی به تجربه یک خواب آرام و نشاط‌آور می‌انجامد.
