کاهش حس بویایی در سالمندان ممکن است فراتر از یک ناخوشی ساده باشد. این عارضه می‌تواند نشانه افزایش خطر مرگ‌و‌میر باشد.
در مطالعه جدیدی که با حضور بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ سالمند انجام گرفت، افرادی که از اختلال بویایی رنج می‌بردند با ۶۸ درصد افزایش خطر مرگ‌و‌میر در یک دوره شش‌ساله مواجه شدند. بیماری‌های نورودژنراتیو و تنفسی جزو علل اصلی مرگ‌و‌میر این افراد بودند.
نرخ بالای آنوسمی یا از دست دادن کامل حس بویایی در سالمندان آمریکایی با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد. نرخ از دست دادن بویایی در افراد ۶۰ تا ۷۹ ساله بین ۱۳ تا ۲۵ درصد متغیر است. شیوع آنوسمی و دیگر اختلالات بویایی در افراد ۸۰ ساله و بزرگ‌تر به ۳۹ درصد می‌رسد.
هر پاسخ نادرست سطح خطر را افزایش می‌دهد
این مطالعه بر اهمیت سلامت بویایی در طول عمر افراد ۶۰ ساله و بزرگ‌تر تاکید دارد، اما محققان بر این باورند که کاهش حس بویایی صرفاً یک نشانه است و به‌طور مستقیم بر افزایش نرخ مرگ‌و‌میر تأثیر نمی‌گذارد.
در این مطالعه که در مجله جراحی سر و گردن، گوش و حلق و بینی جاما انتشار یافته است، از آزمون سنجش بویایی اسنیفین استیک استفاده شده که توانایی داوطلبان در شناسایی ۱۶ بوی مختلف را ارزیابی کرده است. محققان دریافتند که اشتباه در تشخیص بوهای متعدد به منزله افزایش احتمال مرگ‌و‌میر طی ۶ و ۱۲ سال آتی خواهد بود.
به‌ازای هر تشخیص اشتباه، خطر مرگ‌و‌میر پس از ۶ سال ۶ درصد و پس از ۱۲ سال ۵ درصد افزایش می‌یابد.
درمجموع، ناتوانی در تشخیص بو باعث می‌شود که خطر مرگ‌و‌میر پس از ۶ سال ۶۸ درصد و پس از ۱۲ سال ۶۷ درصد افزایش یابد. ارتباط بین تضعیف بویایی و مرگ‌و‌میر از سال دوازدهم به بعد کاهش می‌یابد و هرچه داوطلبان بزرگ‌تر می‌شوند، خطر مرگ‌و‌میر ناشی از افزایش سن، از خطر تضعیف بویایی بیشتر می‌شود.
حدود ۱۸ درصد از داوطلبان طی مدت ۶ سال و حدود ۳۸ درصد از آن‌ها طی مدت ۱۲ سال جان خود را از دست دادند.
هر تشخیص نادرست در آزمون بویایی با افزایش تقریباً یک‌سومیِ خطر مرگ‌و‌میر ناشی از بیماری‌های نورودژنراتیو و تنفسی در سال ششم ارتباط داشت.
محققان داده‌های مطالعه ملی سوئد در رابطه با پیری و مراقبت در گانگزهولمن را بررسی کردند که با حضور ۲ هزار و ۵۲۴ داوطلب با میانگین سنی حدود ۷۲ سال انجام گرفت. داوطلبان از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۴ مورد ارزیابی قرار گرفتند و تا ۱۲ سال زیر نظر بودند.
نرخ مرگ‌و‌میر از طریق سامانه ملی علل مرگ‌و‌میر سوئد بررسی شد و محققان ارتباط بین حس بویایی و مرگ‌و‌میر را ارزیابی کردند و عواملی مانند سن، جنسیت، تحصیلات و مصرف سیگار را در نظر گرفتند.
چه علتی در پسِ این ارتباط وجود دارد؟
نویسندگان گفتند: «اختلال بویایی به طرق مختلف با مرگ‌و‌میر ارتباط دارد. ممکن است توانایی فرد در تشخیص دود و غذای فاسد مختل شود، اگرچه موارد مرگ‌و‌میر ناشی از این حوادث نادر است. اختلال بویایی همچنین می‌تواند نشانه التهاب و تخریب سلول‌های عصبی باشد.»
دکتر هلن مسیه، مسئول ارشد بخش پزشکی و علوم در مؤسسه فانتین لایف و متخصص پزشکی طول عمر، به اپک تایمز گفت که از دست دادن حس بویایی در سالمندان «تغییر بی‌ضرری» نیست. اغلب مشکلات اساسی جدی‌تری وجود دارد که باید در نظر گرفته شوند.
او افزود: «تضعیف حس بویایی با عارضه‌های تخریب‌کننده عصبی از جمله آلزایمر و پارکینسون ارتباط دارد که شیوع آن‌ها به‌طور حتم با افزایش مرگ‌و‌میر در ارتباط است.»
پیاز بویایی و نواحی مرتبط با آن اغلب جزو اولین نقاط مغز هستند که تحت تأثیر آسیب‌های عصبی مرتبط با آلزایمر قرار می‌گیرند.
مسیه گفت که از دست دادن بویایی می‌تواند نشانه التهاب، اختلال عملکرد متابولیک و زوال شناختی پیشرفته باشد؛ عواملی که با افزایش خطر مرگ‌و‌میر در سنین پایین‌تر ارتباط دارند.
دکتر ایزابلا پارک، معاون مرکز پزشکی و مدیر بخش پیرپزشکی و طب تسکینی در مرکز نورثول لانگ آیلند در محله فارست هیلز، به اپک تایمز گفت که تضعیف حس بویایی فارغ از این‌که جزو اولین نشانه‌های غیرحرکتی اختلالات عصبی است، می‌تواند نشانه عارضه‌های سیستمیک نیز باشد.
او گفت: «این عارضه‌ها شامل بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت هستند که از وجود مکانیزم‌های مشترک پاتوفیزیولوژیک مانند التهاب یا تغییرات میکروواسکولار حکایت دارد.
تغییرات میکروواسکولار عروق خونی کوچک را تحت تأثیر قرار می‌دهند و می‌توانند به قلب و مغز لطمه وارد کنند. این تغییرات ممکن است باعث تصلب شرایین و کاهش تراکم مویرگ‌ها، مختل شدن جریان خون و روند اکسیژن‌رسانی به اندام‌ها شوند.
التهاب، به‌عنوان یک واکنش طبیعی به آسیب بافتی، در بیماری‌های عصبی و قلبی عروقی نیز دخیل است. التهاب مزمن با شدت ملایم، که اغلب در سنین بالا رخ می‌دهد، می‌تواند در شکل‌گیری و پیشرفت این عارضه مؤثر باشد.
از دست دادن حس بویایی فارغ از این‌که می‌تواند نشانه بیماری‌های دیگر باشد، به‌طور مستقیم بر کیفیت زندگی و ایمنی تأثیر می‌گذارد.
مسیه گفت: «سالمندانی که فاقد حس بویایی هستند، ممکن است اشتهای خودشان را از دست بدهند که باعث می‌شود نتوانند ویتامین و غذای کافی دریافت کنند. این امر همچنین باعث می‌شود که نتوانند بوی گاز، غذای فاسد یا دود را تشخیص دهند که خطر آسیب‌های مرتبط با آن‌ها را دوچندان می‌کند.»
بعد از گذشت ۶ سال، زوال عقل ۲۳ درصد، ضعف ۱۱ درصد و سوءتغذیه ۵ درصد از موارد مربوط به تضعیف بویایی و مرگ‌و‌میر را به خود اختصاص دادند.
بعد از گذشت ۱۲ سال، ضعف تنها علت مهم مرگ‌و‌میر بود.
سوءتغذیه و ضعف می‌توانند خطر مرگ‌و‌میر سالمندان را به شکل قابل‌توجهی افزایش دهند، زیرا توانایی آن‌ها را برای مقابله با استرس و بهبودی پس از بیماری مختل می‌کنند که باعث ابتلا به عوارض جانبی و افزایش آسیب‌پذیری می‌شود. هردو عارضه باعث تضعیف سیستم ایمنی و کاهش قوای جسمانی می‌شوند.
محققان دریافتند که تضعیف سلامتی با افزایش خطر مرگ‌و‌میر ناشی از مشکلات تنفسی ارتباط دارد که در عرض ۶ سال ۸۷ درصد افزایش می‌یابد. همچنین شاهد افزایش ۵۰ درصدی خطر مرگ‌و‌میر ناشی از مشکلات قلبی عروقی هستیم.
محافظت از حس بویایی با افزایش سن
به گفته مسیه، سالمندان می‌توانند برای حفظ سلامت بویایی خود از اقدامات پیشگیرانه استفاده کنند.
او گفت: «مطالعات بالینی نشان می‌دهند که راهبردهایی مانند «تمرین دادن بویایی» به کمک میخک، لیمو، گل رز و اکالیپتوس نویدبخش هستند.»
او افزود که محافظت از حس بویایی مستلزم رفع التهاب مزمن، مشکلات مربوط به سینوس‌ها و مشکلات متابولیک است.
مسیه معتقد است که پرهیز از دخانیات، وجود روی و ویتامین ب کافی و انجام تمرینات شناختی یا فعالیت‌های هوازی «به‌طور غیرمستقیم به حفظ سامانه‌های حسی و تاب‌آوری در سنین بالا کمک می‌کنند.»
پارک افزود که ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی باید بیماران و پرستاران را از راهبردهای جبرانی از جمله ارتقای ایمنی غذایی و استفاده از نشانه‌های بصری و بافتی جهت برخورداری از تغذیه کافی مطلع کنند.
مسیه افزود که تضعیف حس بویایی به‌عنوان یک نشانگر زیستی خفیف اما مهم در قبال تندرستی شناخته می‌شود.
او گفت: «تضعیف حس بویایی بازتابی از شرایط مغز، ایمنی و سامانه‌های حسی است. همان‌طور که تغییرات مربوط به قوه شناخت یا راه رفتن را زیر نظر می‌گیریم، تشخیص و رهگیری تغییرات مربوط به حس بویایی نیز به ما کمک می‌کند که زودتر و مؤثرتر مداخله کنیم.»
