چه می‌شود اگر بیشترین عاملی که در رابطه با سلامتی پشت گوش انداخته می‌شود، نه رژیم غذایی و ورزش، بلکه معنویات باشد؟
دکتر ویپین مودگادر، که اکنون رزیدنت ریه و مراقبت‌های ویژه است، دو سال پیش در انجام وظایف دشوار کارآموزی در بخش مراقبت‌های ویژه دچار مشکل بود. مشاهده اتفاقات تلخ و بی‌ثباتی زندگی به تدریج سلامتی او را تحت‌الشعاع خود قرار داد. برایش سخت بود که خود را از شر افکار ناراحت‌کننده برهاند. در همین مقطع بود که تصمیم گرفت یک روتین معنوی در پیش بگیرد. هر روز چند دقیقه مدیتیشن می‌کرد و همچنان به این کار ادامه می‌دهد. می‌گوید تغییر سبک زندگی به او کمک کرد که تندرستی خود را بازیابی کند.
مودگادر از یک کارآموز مضطرب و افسرده به پزشکی خوش‌بین، دلسوز و تمام‌وقت تبدیل شده که در بخش اورژانس فعالیت دارد و در این بین راه درازی را پیموده است.
مطالعات بسیاری نشان می‌دهند که معنویت با کاهش خطر بیماری‌های قلبی عروقی و اختلالات مغزی مانند آلزایمر، سلامت روان بهتر، طول عمر و غیره ارتباط مستقیم دارد. با این‌حال، فرهنگ «غفلت از معنویت» باعث شده که بسیاری از ما به ارتباط بین معنویت و سلامتی باور نداشته باشیم.
دکتر کایل جیلت، پزشک متخصص خانواده و چاقی، می‌گوید: «در هرصورت، وقتی سلامتی به خطر می‌افتد، بسیاری از افراد از جمله ، با اعتقاد، ندانم‌گرا یا خداناباور، به قلمرو معنویت رجوع می‌کنند.»
وقتی کسی برای مشکلات سلامتی خود به دنبال پاسخ می‌گردد، همه فاکتورها، چه فیزیکی و چه متافیزیکی، منحصربهفرد می‌شوند.
در ادامه از مزایایی می‌گوییم که با غفلت از معنویت از دست‌شان می‌دهید.
نیایش با طول عمر ارتباط دارند
براساس مطالعه انتشاریافته در مجله بررسی پژوهش‌های مذهبی، شرکت در مراسم هفتگی کلیسا از شما در برابر خطر مرگومیر ناشی از اثرات مضر کشیدن یک پاکت سیگار در روز به مدت حدود هفت سال محافظت می‌کند.
مطالعه تحلیلی جامعی که در مجله هیئت پزشکی خانواده آمریکا انتشار یافت، نشان می‌دهد که شرکت در مراسم نیایشی با طول عمر ارتباط مستقیم دارد. گفتنی است که اهمیت واقعی و عملیِ شرکت در این مراسم با داروهایی مانند استاتین‌ها قابل قیاس است که برای کاهش خطر بیماری‌های قلبی تجویز می‌شوند.
نویسنده این مطالعه می‌گوید: «شرکت در مراسم نیایشی مقرون‌به‌صرفه‌تر از مصرف استاتین‌ها خواهد بود.»
همچنین یک مطالعه طولی نشان داد که مراسم مذهبی با کاهش خطر بیماری عروق کرونر قلب ارتباط دارند. پس از سه دهه پیگیری معلوم شد که داوطلبان به‌رغم وجود عوامل خطر مانند وضعیت اجتماعی-اقتصادی ضعیف و دیابت، ۲۳ درصد کمتر از گروه ندانم‌گرایان با خطر مرگومیر ناشی از بیماری قلبی دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند.
تحلیل داده‌های یک مطالعه قبلی در سال ۲۰۰۸ که با حضور حدود ۹۳ هزار داوطلب خانم انجام گرفته بود، نشان داد که حضور مستمر در مراسم مذهبی با کاهش ۲۰ درصدی خطر مرگومیر ارتباط مستقیم دارد.
نیایش و مدیتیشن بر سلامت مغز تأثیر می‌گذارند
محققان در سال ۲۰۲۴ ارتباط بین نیایش و سلامت ذهنی را در آمریکا بررسی کردند. آن‌ها در این مطالعه بررسی کردند که ابعاد مختلف نیایش چه ارتباطی با شاخص‌های مختلف مانند شادی، افسردگی، اضطراب، احساس کنترل‌گری، هدفمندی و کرامت نفس دارند. نتایج نشان داد که تجربه احساسات مثبت در طول نیایش و دعا خواندن با دیگران با بهبود کلی سلامت روان ارتباط مستقیم دارد. در سوی مقابل، تجربه احساسات منفی در طول نیایش با افزایش شدت افسردگی و اضطراب مرتبط است.
به گفته جیلت، مطالعات نشان می‌دهند که نیایش باعث بهبود عینی سلامت جسمانی می‌شود. «به‌طور حتم مؤثر است. فقط دلیلش را نمی‌دانیم. اما علم پزشکی نیز مقالات بالینی زیادی درباره مزایای ایمان و نیایش منتشر کرده است.»
آیین‌های معنوی مانند مدیتیشن تفاوت‌های ساختاری قابل‌توجهی در بافت مغز ایجاد می‌کنند. نتایج نشان دادند که گروه مدیتیشن در مقایسه با گروه کنترل که با مدیتیشن آشنایی نداشتند، قشر ضخیم‌تری در بخش‌های قدامی مغز دارند؛ بخش‌هایی که نقش مهمی در پردازش شناختی و عاطفی ایفا می‌کنند. مطالعه حاضر نشان داد که این تفاوت ساختاری از تمرین مکررِ تنظیم هیجانی و عاطفی در حین مدیتیشن نشأت می‌گیرد.
همچنین معلوم شد که ذهن‌آگاهی باعث کاهش اضطراب می‌شود، اما به‌طور کلی معلوم نیست چه مزیتی نسبت به شیوه‌های درمانی استاندارد دارد. یک کارآزمایی بالینی تصادفی در سال ۲۰۲۲ در مجله روان‌شناسی جاما انتشار یافت که تأثیر ذهن‌آگاهی را با اس‌سیتالوپرام مقایسه کرد؛ داروی روانی رایجی که برای درمان اختلالات اضطرابی تجویز می‌شود. نتیجه این شد که که تمرین ذهن‌آگاهی به اندازه داروی ضد افسردگی اس‌سیتالوپرام ثمربخش است.
مطالعه دیگری نشان داد که افزایش تجربیات معنوی روزانه در افرادی که با استرس فیزیولوژیکی و روانی بیشتری سروکار دارند، به تثبیت عملکرد عصب‌شناختی کمک می‌کند.
باورها و اعتقادات باعث کاهش التهاب می‌شوند
التهاب واکنش طبیعی سیستم ایمنی بدن در قبال عوامل عفونی است، اما اگر مدت زیادی پابرجا بماند، نشانه خوبی نیست. پروتئین واکنشی سی یکی از چندین نشانگر التهابی است و افزایش سطح این پروتئین با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف از جمله بیماری‌های قلبی، دیابت نوع ۲، آلزایمر، پارکینسون، سکته مغزی، دژنراسیون ماکولای مرتبط با سن و افزایش خطر پریشانی و افسردگی ارتباط مستقیم دارد.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۴ بر روی آمریکایی‌های مسن و میانسال انجام شد که ارتباط بین معنویت و سلامت التهابی، شناختی و فیزیکی را بررسی می‌کرد. این مطالعه نشان داد که برخورداری از «باورها و ارزش‌های معنوی بیشتر» با کاهش ۶.۵ درصدی سطح پروتئین واکنشی سی همراه است.
تمرین دادن ماهیچه‌های معنوی
مودگادر و جیلت به مبتدیانی که نمی‌دانند چگونه بدون احساس درماندگی روی تناسب اندام معنوی خود کار کنند، توصیه می‌کنند که به‌صورت تدریجی روی تشکیل و تمرین دادن «عضلات معنوی» خود کار کنند.
به گفته مودگادر، معنویت صرفاً در مذهبی بودن خلاصه نمی‌شود و بیشتر با شکل و شمایل دنیای درونی‌تان سروکار دارد. به گفته او، قدم برداشتن در مسیر معنویت با توسعه قدرت دلسوزی آغاز می‌شود: مهربانی با دیگران و خود. او همه را به مهربانیِ بی‌دلیل تشویق می‌کند. به عقیده مودگادر، یک انسان دلسوز حتی می‌تواند دلِ کسانی را که به فضائل اخلاقی اهمیت نمی‌دهند به دست آورد، اما گستاخی حتی کسانی را که هم‌عقیده شما هستند فراری می‌دهد.
به گفته جیلت، تناسب اندام معنوی مثل تمرین پرس سینه مستلزم یک تکنیک پرفشار تدریجی است. باید دفعات و شدت تمرین را به تدریج افزایش دهید تا استقامت‌تان را بالا ببرید و ماهیچه بسازید؛ چنان‌که اگر وزنه سنگین‌تر از توان‌تان باشد، کمکی به رشد شما نخواهد کرد. نکته مهم این است که بتوانید بر «وزنه معنوی» مورد نظرتان غلبه کنید، اما باید کمی هم شما را به دردسر بیاندازد تا به خودتان فشار بیاورید. برای نمونه انجام مدیتیشن طولانی در روز. بگذارید ظرفیت مدیتیشن شما به تدریج افزایش پیدا کند.
به گفته جیلت، سلامت کامل به منزله هماهنگی جسم، ذهن و روح است و نمی‌توان یکی را بدون توجه به دیگری تقویت کرد. هر انسانی منحصربهفرد است. از این‌رو، پزشکان باید به کمک بیماران خود یک دستور کار بهداشتی شخصی‌سازی‌شده تنظیم کنند که با نیازهای معنوی بیمار هم‌خوانی داشته باشد.
جیلت معمولاً سؤالات زیر را برای شناخت افکار درونی بیماران مطرح می‌کند:
- هدف شما در زندگی چیست؟
- شما، خانواده یا دوستان‌تان برای هدف‌گذاری یا تنظیم برنامه‌های متافیزیکی سال نو چه می‌کنید؟
- نظام اعتقادی شما چیست؟
بسته به پاسخ بیماران، جیلت آن‌ها را به بهترین شکل ممکن راهنمایی کرده و نظام اعتقادی خاصی را به آن‌ها تحمیل نمی‌کند. او توصیه می‌کند که برای فعالیت‌های معنوی سلامت‌محور مانند مدیتیشن، فاصله زمانی-ریتم- تعیین کنید. ایجاد عادت، رمز موفقیت است.
به گفته او، برای آن‌که وقت‌تان را به شکل مؤثر پشت سر بگذارید، باید دست‌کم یک‌بار در سال بنشینید و اهداف و مقاصد زندگی‌تان را روی کاغذ بیاورید و از این بنویسید که برای دستیابی به آن‌ها چه کرده‌اید و برای پیشرفت خود چه کار خواهید کرد.
او گفت: «به این کار به چشم یک پروژه بهبود کیفیت و ارزیابی کیفیت نگاه کنید. اگر دوست دارید، می‌توانید نام این پروژه را سلامت متافیزیکی بگذارید. اگر دوست دارید، می‌توانید آن را سلامت معنوی بنامید یا هر اصطلاح دیگری که دوستش دارید.»
هر ماه با افراد مورد نظر خود- گروه اجتماعی- ملاقات کنید و افکار و تردیدهای خود را به اشتراک بگذارید، سؤالات سخت بپرسید و ببینید در چه مواردی کوتاهی کرده‌اید و چگونه می‌توانید چالش‌های خود را پشت سر بگذارید.
ابعاد معنوی و مذهبی با بهبود سلامت روانی و فیزیکی از جمله رضایت بیشتر از زندگی ارتباط مستقیم دارند. شاید وقت آن رسیده که درنگ کنید و وضعیت زندگی‌تان را زیر نظر بگیرید و ببینید چه تغییرات بزرگی می‌توانید ایجاد کنید تا تندرستی خود را بهبود بخشید.
