نویسنده: میلتون ازراتی، اقتصاددان
پکن تمایل دارد که یوآن جای دلار را به‌عنوان ارز شماره یک جهان بگیرد، اما واحد پولی چین مسیر دشواری پیش روی خود دارد.
چند سالی است که رسانه‌های مالی درباره زمان جایگزینی یوآن چین به‌جای دلار آمریکا به‌عنوان ارز شماره یک جهان گمانه‌زنی می‌کنند؛ مقوله‌ای که بانکداران و معامله‌گران به آن «ارز ذخیره جهانی» می‌گویند.
پکن هرگز تمایل خود را به این هدف پنهان نکرده و گاهاً آن را اجتناب‌ناپذیر خوانده است. اما مقامات چینی در بحبوحه مذاکرات حساس تجاری با واشینگتن کمتر روی این بلندپروازی‌ها مانور می‌دهند و حق هم دارند؛ هم از این جهت که خللی در روند مذاکرات ایجاد نکنند و هم از این جهت که هدف‌شان دور از دسترس است.
چین به‌عنوان یک اقتصاد صادرات‌محور که ۳ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به آمریکا می‌فروشد، خوب می‌داند که رفاه اقتصادی کشور بیش از آمریکا به تجارت دوجانبه متکی است. برآورد تحلیلگران مستقل این است که مسائل تجاری معیشت حدود ۱۶ میلیون کارگر چینی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. با توجه به حجم منافعی که در خطر است و مشکلاتی که در حوزه اقتصادی پیش روی چین قرار دارند، مذاکره‌کنندگان تجاری چین تمایلی ندارند که با اظهارنظرهای پیروزمندانه درباره ارز باعث رنجشِ طرف آمریکایی شوند.
اساساً مقامات چینی می‌دانند که یوآن هنوز فاصله زیادی با رسیدن به جایگاه «ارز ذخیره جهانی» دارد. البته تردیدی نیست که اقتصاد آمریکا و دلار دیگر از سلطه بلامنازع قبلی برخوردار نیست و این حقیقتی است که کشورهای جهان در محاسبات خود به آن توجه دارند.
با این‌حال، هیچ ارز دیگری و به‌ویژه یوآن، از ویژگی‌های لازم برای جایگزینی دلار برخوردار نیست. چیزی که ممکن است پکن را از تلاش برای جایگزینی دلار منصرف کند، این است که یوآن تنها درصورتی از شرایط لازم برای جایگزینی دلار برخوردار خواهد بود که حزب کمونیست چین از نظارت سخت‌گیرانه خود بر نظام مالی و ارزی کشور دست بردارد؛ نظارتی که برای حزب بسیار ارزشمند بوده و بعید است که به این راحتی از آن صرف‌نظر کند.
نخستین مانعی که در مسیر بلندپروازی یوآن وجود دارد، عرف جهانی است. حزب کمونیست چین تلاش زیادی به خرج داده تا جایگاه یوآن را در «نظام مرکزگرای چین» ارتقا دهد. پکن در بخش عمده‌ای از طرح بلندپروازانه «کمربند و جاده» خود خواستار آن شده که تجارت و جریان سرمایه بر پایه یوآن باشد. پکن همچنین بانک سرمایه‌گذاری زیربنایی آسیا را تأسیس کرده که تسهیلات و نقل‌وانتقالات آن صرفاً بر پایه یوآن هستند. چین با اعمال فشار دیپلماتیک توانست صندوق بین‌المللی پول را مجاب کند که یوآن را به جمع ارزهای مشمول «حق برداشت ویژه» اضافه کند. بانک مرکزی چین- موسوم به بانک خلق- نیز با ترویج یوآن دیجیتال به تحقق این هدف کمک کرده است.
به‌رغم تمام زحمات و هزینه‌هایی که صورت می‌گیرد، دلار همچنان دست بالا را دارد. تقریباً ۸۰ درصد از تجارت جهانی بر پایه دلار انجام می‌شود، حتی اگر آمریکایی‌ها در آن معامله دخیل نباشند. دلار حدود ۹۰ درصد از تمام تراکنش‌های ارزی را به خود اختصاص داده است. در سوی مقابل، یوآن صرفاً در ۴ درصد از تراکنش‌ها نقش دارد. سهم یورو نیز در این بین فقط ۳۰ درصد است. برای نمونه، تبدیل پوند مصر به یوآن معمولاً به واسطه دلار انجام می‌گیرد. شکل‌گیری این روابط مستحکم سال‌ها به طول انجامیده و سال‌ها نیز زمان می‌برد تا یوآن بتواند این روند را به نفع خودش تغییر دهد.
دومین چالش پیش روی یوآن، نقدینگی است. می‌توان دلار و دارایی‌های دلاری را به‌طور شبانه‌روزی در ۷ روز هفته معامله کرد. بازارهای دلار به‌قدری بزرگ و پیشرفته هستند که مردم می‌توانند مبالغ هنگفتی را به راحتی جابه‌جا کنند و هیچ خللی در قیمت ارز یا دارایی‌های مالی ایجاد نشود. بازارهای دلاری مجهز به چندین ابزار مالی هستند که آن‌ها را برای معامله‌گران و حامیان مالی آن‌ها جذاب می‌کند؛ کسانی که باید موجودی مبتنی بر «ارز ذخیره جهانی» را در جریان فعالیت‌های تجاری تأمین کنند. عوامل کلیدی بازار قدردانِ این ویژگی‌ها هستند و می‌دانند که بازارهای مبتنی بر یوآن نمی‌توانند با بازارهای دلاری رقابت کنند.
همان‌طور که می‌دانید، حزب کمونیست چین در بهترین حالت باید سال‌ها به تلاش و تبلیغ ادامه دهد تا بتواند با جایگاه جهانی دلار رقابت کند. البته هنوز مشخص نیست که پکن تمایلی به فدا کردن چیزهای لازم دارد یا خیر. برای نمونه، مقامات باید از نظارت سخت‌گیرانه خود در قبال ارزش یوآن در بازارهای خارجی دست بردارند و اجازه دهند که قیمت این ارز در بازارهای جهانی بالا و پایین شود.
پکن برای ارائه نقدینگی و ابزارهای سرمایه‌گذاری مورد نیاز صادرکنندگان، واردکنندگان و حامیان مالی آن‌ها باید از پافشاری بر کنترل جریان سرمایه و سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی دست بردارد. پکن روی کاغذ می‌تواند چنین تغییراتی را رقم بزند. اما از آن‌جا که این تغییرات با تمایل وسواس‌گونه حزب کمونیست چین به اعمال نظارت در تضاد هستند، یوآن در رقابت با دلار بر سر دستیابی به جایگاه «ارز ذخیره جهانی» در همین ابتدای راه ناکام می‌ماند.
دیدگاه ارائه‌شده در این مقاله نقطه نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکس‌کننده دیدگاه اپک تایمز نیست.
درباره نویسنده: میلتون ازراتی کمک‌ویراستار نشریه نشنال اینترست، زیرمجموعه مرکز مطالعات سرمایه انسانی دانشگاه بوفالو، و اقتصاددان ارشد شرکت ارتباطاتی وستد در نیویورک است. او پیش از حضور در وستد به‌عنوان استراتژیست بازار و اقتصاددان ارشد برای لرد، ابت و شرکا کار می‌کرد. ازراتی اغلب برای سیتی ژورنال و به‌طور مرتب برای مجله فوربز مقاله می‌نویسد. «سی فردا: سه دهه آتی جهانی‌شدن، جمعیت‌شناسی و چگونه زندگی خواهیم کرد» آخرین کتاب اوست.
