کنجاک- ترکیب اصلی این نودل- چیز جدیدی نیست و هزاران سال است که از آن به‌عنوان غذا و دارو در سراسر آسیا استفاده می‌شود.
اخیراً مقاله‌ها و مطالب زیادی در شبکه‌های اجتماعی در ستایش فواید نودل‌های شیراتاکی برای کسانی انتشار یافته که در پی کاهش وزن و بهبود سلامتی خود هستند. این هیاهو قابل درک است، زیرا این نودل‌ها اثرات استثنائی دارند. نودل‌های شیراتاکی فیبر بالا و کربوهیدرات بسیار اندکی دارند، بدون چربی بوده و عملاً فاقد کالری و گلوتن هستند.
میشائیلا پرتزل، مربی تغذیه، می‌گوید گلوکومانان کنجاک به هضم غذا کمک می‌کند، سطح قند خون را تثبیت کرده و احساس سیری را افزایش می‌دهد.
کنجاک: غذا و داروی باستانی
نودل شیراتاکی از کنجاک تهیه می‌شود که به دلیل کمک به کاهش وزن، کنترل کلسترول و سلامت دستگاه گوارش در محافل تغذیه محبوبیت پیدا کرده است. اما کنجاک چیز جدیدی نیست و از هزاران سال پیش پای ثابتِ آشپزی و طب سنتی آسیا بوده است.
گیاه کنجاک یا آمورفوفالوس کنجاک اسامی مختلفی دارد: نخل مار، زبان شیطان، فیل یام و نیلوفر وودو. این گیاه گلی زیبا با ظاهری منحصر‌به‌فرد دارد.
کنجاک یک ریشه نشاسته‌ای دارد که ماده فعال آن گلوکومانان است؛ یک فیبر غذایی محلول در آب که کالری اندکی دارد و می‌تواند ۵۰ برابر وزن خود آب جذب کند. گلوکومانان وجه تمایز کنجاک است.
برای استفاده از خواص دارویی کنجاک، باید ریشه گیاه را آسیاب کرده و آن را به‌عنوان مکمل مصرف کنید. از کنجاک می‌توان در تهیه چند فرآورده خوراکی محبوب استفاده کرد:
- نودل شیراتاکی: نودل‌های شفاف و ژله‌ای که از آرد کنجاک تهیه می‌شوند، کم‌کالری هستند و محبوبیت زیادی در رژیم‌های کاهش وزن دارند.
- جایگزین برنج: کم‌کربوهیدرات و کم‌کالری با طعم خنثی و بافت نسبتاً جویدنی.
- ژله کنجاک: اغلب در میان‌وعده‌ها، آب‌نبات‌ها و دسرها مصرف می‌شود.
- پودر کنجاک: غلیظ‌کننده انواع سوپ، خوراک و سس.
به کاهش وزن کمک می‌کند
از آن‌جا که کنجاک پس از مصرف آب زیادی جذب می‌کند، احساس پری یا سیری را افزایش می‌دهد و کمک می‌کند که کمتر غذا بخوریم. اگر گلوکومانان را با آب ترکیب کنید، ژله‌ای حاصل می‌شود که سرعت هضم غذا را در معده کاهش می‌دهد و باعث می‌شود که مدت بیشتری احساس سیری کنید و احساس گرسنگی را به حداقل می‌رساند. گلوکومانان در معده یا روده کوچک هضم نمی‌شود، بلکه تقریباً بدون هیچ تغییری وارد روده بزرگ شده و به واسطه باکتری‌های روده تخمیر می‌شود. از این‌رو، سلامت روده را بهبود می‌بخشد.
براساس نتایج یک کارآزمایی تصادفی کنترل‌شده که در مجله تغذیه انتشار یافته است، افراد چاقی که ۱۸۰ روز از مکمل‌های فیبر حاوی گلوکومانان استفاده می‌کردند، در مقایسه با داوطلبان گروه دارونما، تقریباً ۵ درصد کاهش وزن داشتند. از این گذشته، چربی احشایی، شاخص توده بدنی و توده چربی نیز در مصرف‌کنندگان مکمل گلوکومانان کاهش یافت. لازم به ذکر است که مصرف این مکمل در بعضی از افراد باعث ایجاد ناراحتی‌های گوارشی شد.
به کنترل قند خون کمک می‌کند
مطالعات اخیر از مصرف کنجاک به‌عنوان مکمل برای کنترل دیابت نوع ۲ حمایت می‌کنند که آن هم به نقش کنجاک در تنظیم قند خون مربوط می‌شود.
گلوکومانان کنجاک سرعت تخلیه معده را کاهش می‌دهد. از این‌رو، غذا مدت بیشتری در معده می‌ماند که باعث افزایش احساس سیری شده و بالا رفتن قند خون بعد از صرف غذا را کنترل می‌کند.
گلوکومانان همچنین به کاهش آسیب اکسایشی و التهاب کمک می‌کند و در اندام‌هایی مانند کلیه و کبد- که در افراد دیابتی مستعد آسیب هستند- اثر محافظتی دارد. مصرف منظم گلوکومانان با کاهش سطح کلسترول و تنظیم انسولین همراه است که نقش بسزایی در کنترل دیابت نوع ۲ دارد.
فیبر بالای گلوکومانان کنجاک به کاهش سطح قند خون و انسولین بعد از صرف غذا کمک می‌کند.
نویسندگان مطالعه گفتند: «از گلوکومانان کنجاک نمی‌توان به‌عنوان دارو برای درمان بیماری استفاده کرد، اما می‌توان آن را به‌عنوان یک غذای دارویی خاص برای کمک به درمان دیابت نوع ۲ به کار گرفت.»
سلامت پوست را بهبود می‌بخشد
مطالعات نشان می‌دهند که گلوکومانان کنجاک ظرفیت قابل‌ملاحظه‌ای در بهبود زخم دارد. برخی از محققان در تلاش هستند که راهکارهای مؤثری را برای استفاده از گلوکومانان در روند بهبودی پیدا کنند.
محققان در یک مطالعه با ترکیب گلوکومانان کنجاک و پلی‌وینیل الکل روی ساخت یک مرهم جدید تمرکز کردند. گلوکومانان کنجاک با فیبرین- پروتئینی که به لخته شدن خون و بهبود زخم کمک می‌کند- شدیداً واکنش نشان می‌دهد.
محققان در مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۵ یک هیدروژل تزریقی را با استفاده از گلوکومانان اصلاح‌شده کنجاک توسعه دادند تا فرایند بهبود زخم‌های ناشی از دیابت را که وخیم هستند و بتدریج التیام پیدا می‌کنند، بهبود بخشند. هیدروژل به مهاجرت سلولی و تشکیل سلول‌های خونی جدید که لازمه ترمیم زخم است کمک می‌کند، التهاب را کاهش داده و گونه‌های اکسیژن‌فعال را به حداقل می‌رساند که می‌تواند باعث تشدید زخم‌های ناشی از دیابت شود. درنهایت، محققان به این نتیجه رسیدند که هیدروژل نقش قابل‌توجهی در تسریع فرایند التیام موش‌های دیابتی دارد.
کنجاک در طب چینی
کنجاک در چین جو رو نامیده می‌شود و از هزاران سال پیش در طب چینی کاربرد داشته است. نام این گیاه اولین‌بار در کتابچه پزشکی باستانی چینی ماتریا مدیکا در دوران دودمان هان بین سال‌های ۲۰۶ قبل از میلاد و ۸ پس از میلاد به‌عنوان یک گیاه دارویی مطرح شد. از ژل تهیه‌شده از آرد کنجاک در طب چینی برای سم‌زدایی و کنترل تومورها استفاده می‌شود. بومی‌ها از کنجاک برای درمان آسم، سرفه، درد سینه و فتق و همچنین اختلالات پوستی و خونریزی استفاده می‌کنند.
منع مصرف
کنجاک محصولی شگفت‌انگیز است، اما قبل از این‌که آن را مصرف کنید، باید نکات زیر را در نظر بگیرید.
مطالعات نشان می‌دهند که مصرف ۳ تا ۴ گرم گلوکومانان کنجاک در روز مؤثر بوده و فاقد عوارض جانبی است. با این‌حال، مصرف مقادیر بیشتر به مشکلات بالقوه مانند نفخ و اسهال منجر می‌شود. برای مصرف گلوکومانان بهتر است که از مقادیر اندک شروع کنید و دوز آن را بتدریج افزایش دهید تا ببینید بدن‌تان چه واکنشی نشان می‌دهد.
فرآورده‌های کنجاک به‌ویژه ژله‌ها خطر خفگی دارند، مخصوصاً اگر آنها را به‌طور کامل نجوید، زیرا به راحتی در آب حل نمی‌شوند.
هنگام مصرف محصولات کنجاک به‌ویژه در مورد کودکان (که مستعد خفگی هستند) و سالمندان که در جویدن یا بلعیدن مشکل دارند، احتیاط کنید. اگر از مکمل کنجاک استفاده می‌کنید، حتماً آن را با آب فراوان میل کنید.
بعضی‌ها ممکن است پس از مصرف کنجاک دچار عوارض جانبی شوند.
پرتزل گفت: «فرآورده‌های کنجاک ارزش غذایی پایینی دارند و به دلیل فیبر بالا در بعضی‌ها باعث نفخ یا ناراحتی می‌شوند.»
«از این گذشته، طعم و بافت نودل کنجاک با پاستای سنتی تفاوت دارد و ممکن است برای همه جذاب نباشد.»
به گفته پرتزل، کنجاک را می‌توانید در سوپرمارکت‌های مجهز، فروشگاه‌های آسیایی، فروشگاه‌های مواد غذایی سالم و فروشگاه‌های آنلاین پیدا کنید.
کنجاک گزینه‌ای عالی برای کسانی است که می‌خواهند یک ترکیب جدید به غذای خود اضافه کنند، سلامتی خود را بهبود بخشند یا برنج و پاستای سنتی را کنار بگذارند.
پرتزل می‌گوید: «فرآورده‌های کنجاک به‌ویژه برای کسانی که از حساسیت غذایی رنج می‌برند یا اهداف خاصی در نظر دارند، مفید هستند.»
فرآورده‌های کنجاک به درد افرادی می‌خورند که رژیم‌های کم‌کربوهیدرات یا کم‌کالری دارند، به گلوتن حساسیت ندارند یا می‌خواهند مقدار فیبر خوراکی خود را افزایش دهند.
