نویسنده: میلتون ازراتی
شی جین پینگ، رهبر حزب کمونیست چین، این موضوع را به‌صراحت بیان کرده است. او قصد دارد آسیب‌پذیری اقتصادی چین را نسبت به دیگر کشورهای جهان به حداقل برساند. شی با کاهش نیاز صنعت چین- به‌ویژه صنعت فناوری- به منابع خارجی به دنبال انجام این کار است.
بدون شک انگیزه شی تا حدی از اقدامات جو بایدن، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، نشأت می‌گیرد که از فروش نیمه‌رساناهای پیشرفته و تجهیزات ساخت تراشه به چین جلوگیری کرد. با این‌حال، به نظر می‌رسد که شی نکته مهمی را فراموش کرده است. حتی اگر چین بتواند هرچیزی را برای خودش تولید کند، اقتصاد این کشور همچنان به صادرات متکی خواهد بود که آن را در برابر عوامل خارجی به‌شدت آسیب‌پذیر می‌کند. اگر چین نتواند هرچیزی را که تولید می‌کند به مصرف برساند- که بسیار بعید است- خودکفایی مورد نظر شی جین‌پینگ از کشور رخت خواهد بست.
پارامترهای این کار از دلِ طرح «ساخت چین ۲۰۲۵» بیرون آمده‌اند. این طرح که نخستین‌بار در سال ۲۰۱۵ منتشر شد، میلیاردها دلار از بودجه دولت را به سرمایه‌گذاری در حوزه‌هایی که برنامه‌ریزان آن‌ها را فناوری‌های آینده می‌دانند اختصاص داده است؛ این حوزه‌ها شامل خودروهای برقی، باتری‌ها، هوافضا، کشتی‌سازی، هوش مصنوعی، رباتیک، تجهیزات پزشکی، آسیاب‌های بادی و پنل‌های خورشیدی هستند.
سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها در سال ۲۰۲۳ ناگهان افزایش یافت و پکن ۴۵ میلیارد دلار به این حوزه‌ها تزریق کرد که نسبت به سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیارد دلاری سال ۲۰۱۹ جهش بزرگی محسوب می‌شود. چین به لطف این سرمایه‌گذاری‌ها پیشرفت قابل‌توجهی در بعضی از این حوزه‌ها داشته است. با این‌حال، در بعضی دیگر موفقیت کمتری به دست آورده و صرفاً منابع خود را به هدر داده است.
بزرگترین موفقیت ظاهراً در بخش خودروهای برقی به دست آمده است. چین در حال حاضر بالغ بر نیمی از خودروهای برقی جهان را تولید می‌کند. به گزارش انجمن خودروسازان چین، تقریبا نیمی از فروش خودرو در چین طی یک سال گذشته به خودروهای پلاگین یا هیبریدی ساخت داخل اختصاص داشته و این کشور در سال ۲۰۲۴ حدود ۳۱.۴ میلیون دستگاه خودرو در داخل و خارج از کشور فروخته است.
تولید مواد شیمیایی نیز توسعه یافته است. چین تا همین اواخر مجبور بود بسیاری از مواد شیمیایی مورد نیاز خود را از راه واردات تأمین کند و در سال ۲۰۲۰ با کسری تجاری ۴۰ میلیارد دلاری در این بخش مواجه بود. افزایش سرمایه‌گذاری باعث تغییر این روند شده است. این کشور در حال حاضر تمام مواد شیمیایی مورد نیاز خود را از راه تولید داخلی تأمین می‌کند و صادرات هم دارد. سال گذشته، چین در این حوزه ۳۴ میلیارد دلار مازاد تجاری داشت.
شرکت هواوی نیز ظاهراً در تولید دستگاه‌های الکترونیکی پیشرفت‌هایی داشته است. گوشی هوشمند میت ۶۰ هواوی هنوز نمی‌تواند با آیفون شرکت اپل رقابت کند. با این‌حال، این شرکت سیستم عامل خود را ارتقا داده تا محدودیت‌های مربوط به اندروید شرکت گوگل را جبران کند.
حوزه‌های دیگر چندان موفق نبوده‌اند. «ساخت چین ۲۰۲۵» توجهی به داشتن دست بالا در حوزه مواد غذایی ندارد که آن هم به کمبود زمین‌های قابل کشت و کمبود آب در چین بازمی‌گردد. وابستگی چین به واردات مواد غذایی افزایش یافته و ۵ درصد از غلات کل کشور از خارج تأمین می‌شوند.
هوافضا در این طرح مورد توجه قرار گرفته و نتایج متفاوتی را رقم زده است. هواپیمای جت سی۹۱۹ شرکت هواپیمایی تجاری چین- پاسخ چین به بوئینگ و ایرباس- وارد مرحله عملیاتی شده است، اما هنوز ۴۰ درصد از قطعات آن از آلمان، فرانسه و آمریکا وارد می‌شوند.
چین در حوزه حیاتی فناوری از بسیاری جهات به شکل قابل‌توجهی از برنامه عقب افتاده است. «ساخت چین ۲۰۲۵» به دنبال تولید نیمه‌رساناهای داخلی بود تا تقریباً ۷۰ درصد از نیاز کشور را تأمین کند، اما تا سال ۲۰۲۴ تنها توانست ۲۴ درصد از نیاز داخلی را برآورده کند. توسعه هوش مصنوعی دیپ‌سیک به‌طور حتم با اهداف این طرح مطابقت دارد، اما باعث رنجش پکن شده است، زیرا کل فرایند توسعه دیپ‌سیک خارج از حوزه اختیارات دولت بوده است.
حتی اگر تمام اهداف «ساخت چین ۲۰۲۵» محقق شوند، که بسیار دور از ذهن است، آسیب‌ناپذیری چین در قبال دیگر کشورهای جهان همچنان خیالی باطل خواهد بود. حوزه مواد شیمیایی و خودروهای برقی گویا است. تولید چین در این حوزه‌ها از سطح نیاز این کشور پیشی گرفته و چین را به صادرات وابسته کرده تا سرمایه‌گذاری این کشور قابل‌توجیه باشد.
اگر صادرات نباشد، بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها اتلاف هزینه خواهند بود. با این‌حال، صادرات نیاز به خریدار دارد که اقتصاد چین را در قبال شرایط و سیاست‌های خارجی آسیب‌پذیر می‌کند. برای نمونه، آمریکا مانند اروپا برای خودروهای برقی ساخت چین تعرفه سنگینی در نظر گرفته است.
پنل‌های خورشیدی و آسیاب‌های بادی نیز به خریداران خارجی نیاز دارند تا سرمایه‌گذاری چین به بازدهی برسد. حتی اگر هواپیمای جت سی۹۱۹ فقط با قطعات ساخت داخل تولید شود، بازدهی سرمایه‌گذاری در این حوزه به خریداران خارجی بستگی خواهد داشت.
تنها راهی که می‌توان چین را به کشوری آسیب‌ناپذیر تبدیل کرد، ایجاد اقتصادی است که کاملاً به مصرف داخلی متکی باشد و هیچ کالایی را وارد نکند که بسیار دور از ذهن است. در شرایط فعلی، برای شی دشوار است که اقتصاد کشور را روبه‌رشد نگه‌دارد.
دیدگاه ارائه‌شده در این مقاله نقطه نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکس‌کننده دیدگاه اپک تایمز نیست.
درباره نویسنده: میلتون ازراتی کمک‌ویراستار نشریه نشنال اینترست، زیرمجموعه مرکز مطالعات سرمایه انسانی دانشگاه بوفالو، و اقتصاددان ارشد شرکت ارتباطاتی وستد در نیویورک است. او پیش از حضور در وستد به‌عنوان استراتژیست بازار و اقتصاددان ارشد برای لرد، ابت و شرکا کار می‌کرد. ازراتی اغلب برای سیتی ژورنال و به‌طور مرتب برای مجله فوربز مقاله می‌نویسد. «سی فردا: سه دهه آتی جهانی‌شدن، جمعیت‌شناسی و چگونه زندگی خواهیم کرد» آخرین کتاب اوست.
