کشورهای بریکس در حال حاضر ۴۵ درصد از جمعیت جهان و ۳۵ درصد از اقتصاد جهان را از نظر قدرت خرید به خود اختصاص دادهاند.
گروه بریکس چندی پیش اولین نشست خود را در پی گسترش این گروه، در کازان روسیه برگزار کرد.
چین و روسیه قصد دارند از طریق این گروه یک پلتفرم پرداخت بینالمللی جایگزین بسازند که مشمول تحریمهای غرب نباشد؛ تاکتیکی که کارشناسان میگویند بعید است جواب بدهد.
بریکس به واسطه روسیه، چین و هند تأسیس شد و سپس برزیل، آفریقای جنوبی، مصر، اتیوپی، ایران و امارات متحده عربی به آن ملحق شدند. از عربستان سعودی دعوت شده که به این گروه بپیوندد، اما هنوز بهطور رسمی به عضویت این گروه درنیامده است.
روسیه از سامانه پرداخت بینبانکی فرامرزی چین (برمبنای یوآن) برای تجارت بینالمللی محدود استفاده میکند، زیرا پس از حمله به اوکراین در سال ۲۰۲۲ از بهکارگیری پلتفرم سوئیفت که برمبنای دلار آمریکا کار میکند منع شده است.
وانگ گو-چن، دستیار پژوهشی مؤسسه تحقیقات اقتصادی چونگ-هوآی تایوان، گفت: «احتمالِ اینکه چین و روسیه بتوانند نظام مالی بینالمللی را تغییر بدهند بسیار ناچیز است.»
براساس آمار بانک خلق چین، سامانه پرداخت بینبانکی فرامرزی این کشور در سال ۲۰۲۳ بهطور متوسط روزانه ۳۰ هزار تراکنش داشت که ارزش آنها به ۴۸۲.۶ میلیارد یوآن (۶۷.۸ میلیارد دلار) میرسید.
وانگ گفت با توجه به اینکه سوئیفت برمبنای دلار آمریکا کار میکند و روزانه ۴۲ میلیون تراکنش با ارزشی بالغ بر ۵ تریلیون دلار دارد، سامانه پرداخت بینبانکی فرامرزی چین چگونه میتواند با این شکاف بزرگ جایگزینِ سوئیفت شود؟
وانگ گفت: «اگر کشوری نتواند به سوئیفت ملحق شود، بدین معنی است که از مبادلات مالی جهانی خارج شده است. از اینرو، اساساً غیرممکن است که پکن بتواند نظام مالی جهانی را دستخوش تغییر کند.»
هنری وو، اقتصاددان کلان تایوانی، به اپک تایمز گفت که اقتصاد سه کشور اصلی بریکس- چین، روسیه و ایران- همچنان منقبض خواهد شد.
«زیرا وضعیت سیاسی جهانی با تقابل بین آمریکا و چین گره خورده و راهبرد کلیدی آمریکا این است که حمایت مالی از حزب کمونیست چین را قطع کند و شتاب اقتصادی این کشور را بگیرد. بدین ترتیب، حزب کمونیست چین نمیتواند به دلیل مشکلات اقتصادی و بحران داخلی خودش را یکپارچه نگهدارد، چه رسد به آنکه به کشورهای دیگر کمک کند.»
وو گفت نفوذ بینالمللی حزب کمونیست چین از سرمایهگذاری عظیم پکن در کشورهای دیگر نشأت میگیرد، اما حزب کمونیست چین دیگر سرمایهای ندارد. داراییهای دلاری آن به واسطه مقامات فاسد به یغما رفتهاند. آنها یوآن بهدستآمده از راه اختلاس را به دلار آمریکا تبدیل کرده و همه را به خارج از کشور منتقل کردهاند. از این گذشته، قرنطینه سختگیرانه حزب کمونیست چین در جریان کووید-۱۹ زیان اقتصادی هنگفتی به کشور وارد کرد که جبران نشده است.»
وانگ گفت: «اگر تحریمهای مالی اروپا و آمریکا نبود، روسیه تمایلی به استفاده از یوآن نداشت. پوتین میخواهد روبل را هم از طریق بریکس بینالمللی کند. به تعبیر دیگر، حزب کمونیست چین و روسیه به دنبال این هستند که کشورهای بریکس را تحت کنترل خود دربیاورند.»
وانگ گفت کشورهای بریکس حساب و کتاب خود را دارند. «اما این کشورها- چه روسیه، چه ایران و چه چین- همگی از مشکلات سیاسی و اقتصادی رنج میبرند. از اینرو، مشکل ظرفیت مصرف دارند. کشورهای بریکس به دنبال صادرات هستند و تمایلی به واردات ندارند. اما بازار مصرف چه کشوری به اندازه آمریکا عظمت دارد؟ به نظر میرسد که هیچکدام از این کشورها بازاری به اندازه آمریکا ندارند.»
جیم اونیل، اقتصاددان ارشد سابق گلدمن ساکس، که اصطلاح بریک را در سال ۲۰۰۱ ابداع کرد، گفت: «این ایده که بریکس میتواند مثل گروه هفت به یک باشگاه اقتصادی جهانی تبدیل شود، تا حد زیای نامتعارف است و اینکه آنها خودشان را به چشم یک جایگزین میبینند بسیار ناراحتکننده است، زیرا معلوم است که امکان تحقق آن وجود ندارد.»
کشورهای بریکس در حال حاضر ۴۵ درصد از جمعیت جهان و ۳۵ درصد از اقتصاد جهان را از نظر قدرت خرید به خود اختصاص دادهاند. چین بیش از نیمی از کل اقتصاد این گروه را شامل میشود.
روابط چین و روسیه
شی جین پینگ، رهبر چین، ضمن شرکت در این نشست در ۲۲ اکتبر با ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، در کازان ملاقات کرد. این سومینبار است که ایندو در سال جاری با هم ملاقات کردند.
پوتین به شی جین پینگ گفت: «همکاری روسیه و چین در امور جهانی یکی از مؤلفههای اصلی ثبات در عرصه جهانی است.»
شی گفت که «وضعیت بینالمللی با هرجومرج درهم آمیخته و قویاً اعتقاد دارم که دوستی چین و روسیه سالیان سال ادامه خواهد داشت و مسئولیت کشورهای بزرگ در قبال مردم خود دستخوش تغییر نخواهد شد.»
ژنگ کینمو، دانشیار گروه دیپلماسی و روابط بینالملل در دانشگاه تمکانگ تایوان، گفت: «هیچ دوستی خالصانهای بین چین و روسیه وجود ندارد.»
او به اپک تایمز گفت: «بهرغم چیزی که خودشان میگویند، همکاری آنها عمدتاً با هدف به چالش کشیدن نظم بینالمللی کنونی به رهبری آمریکا انجام میگیرد و صرفاً یک همکاری موقت است.»
ژنگ گفت: «اختلافات بسیاری بین چین و روسیه وجود دارد. شی جین پینگ قول داده که به حمایت از روسیه در جنگ اوکراین ادامه خواهد داد، اما از وخامت روابط خود با غرب نیز میترسد، بویژه آنکه حزب کمونیست چین با رکودی جدی در اقتصاد خود دستوپنجه نرم میکند.»
ژنگ در رابطه با امور مالی جهانی گفت: «روسیه تحت تحریمهای غرب شوق زیادی برای راهاندازی یک سامانه پرداخت فرامرزی جایگزین دارد، اما حزب کمونیست چین نگران است. پکن امیدوار است که نظم بینالمللی را تحت سلطه حزب کمونیست و با حمایت کشورهای جهان جنوب راهاندازی کند تا با آمریکا وارد رقابت شود.»
روسیه از زمان حمله به اوکراین در سال ۲۰۲۲ تحت تحریمهای بینالمللی قرار گرفته است. این درحالی است که چین همچنان حامی اصلی روسیه در جنگ جاری علیه اوکراین است. در عینحال، چین به دلیل تهدید مداوم حاکمیت تایوان و رفتار ناعادلانه در تجارت جهانی تحت فشار فزاینده جامعه بینالمللی قرار دارد که تحت رهبری آمریکا عمل میکند.
