حسن نصرالله، روحانی شیعه و سومین دبیرکل حزب‌الله لبنان که از سال ۱۹۹۲ در این سمت بود، در ۲۷ سپتامبر (۶ مهر۱۴۰۳) طی یک حمله هوایی از سوی ارتش اسرائیل کشته شد. این رخداد باعث شوک و بهت در جمهوری اسلامی و متحدانش شد. دولت لبنان سه روز، ایران پنج روز و عراق سه روز عزای عمومی اعلام کردند.
این حادثه تنش‌ها در منطقه را به شدت افزایش داده است. پس از اعلام خبر کشته شدن نصرالله، درگیری‌های نظامی میان حزب‌الله و ارتش اسرائیل شدت گرفت. کمیسیون اروپا و آژانس ایمنی هوانوردی اتحادیه اروپا (EASA) به خطوط هوایی توصیه کردند که از حریم هوایی لبنان و اسرائیل تا پایان ماه اکتبر استفاده نکنند.
پیامد حمله های اخیر اسرائیل و کشته شدن نصرالله
این حادثه بعد از انفجار پیجرها و بی‌سیم‌های اعضای حزب‌الله و کشته و زخمی شدن صدها نفر، حمله به برخی از مقامات حزب‌الله در هفته‌های اخیر رخ داده و به عقیده بسیاری از تحلیل‌گران سبب تضعیف حزب‌الله شده است.
نورمن رول، تحلیلگر مؤسسه امنیت ملی مستقر در واشنگتن، گفته است که اسرائیل حزب‌الله را تا حدی تضعیف کرده که حکومت لبنان واقعاً می‌تواند این گروه را نابود کند: «نیروهای دفاعی اسرائیل یک نسل کامل رهبری حزب‌الله را ریشه‌کن کرده‌اند؛ نسلی که مجموعه‌ای از تجربیات وسیعی دارد که در مجموع غیرقابل جایگزینی است. حکومت لبنان از این لحظه برای اثبات اقتدارش استفاده خواهد کرد و لبنان را از شر این گروه مسلح رها خواهد کرد.»
حزب‌الله توسط ایالات متحده سازمان تروریستی تلقی می‌شود و اتحادیه اروپا تنها شاخۀ نظامی‌اش را در لیست سیاه قرار داده است. این گروه یکی از اعضای اصلی شبکۀ موسوم به «محور مقاومت»، شبکه‌ای از گروه‌های نیابتی ایران و شبه‌نظامیان مورد حمایت تهران علیه اسرائیل و ایالات متحده است.
علی فتح‌الله نژاد، مدیر مرکز شرق میانه و نظم جهانی مستقر در برلین باور دارد که مرگ نصرالله «ضربه و شرمساری بزرگ» برای ایران است. فتح‌الله نژاد به رادیو اروپای آزاد گفت که این «سنگین‌ترین ضربه به جایگاه تهران در منطقه» از زمان ترور قاسم سلیمانی، فرمانده ارشد ایرانی در حمله هوایی ایالات متحده در سال ۲۰۲۰ در عراق است. او افزوده است که نصرالله، سلیمانی و آیت‌الله علی خامنه‌ای، «هسته جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای گسترده ایران را تشکیل می‌دهند.»
تلویزیون المنار وابسته به حزب‌الله گزارش داده است که چهار ساختمان مسکونی در پی حمله اسرائیل با خاک یکسان شده و چندین تن از رهبران حزب‌الله از جمله دختر حسن نصرالله در این حمله کشته شدند.
واکنش مقامات سیاسی و مذهبی جهان
رئیس‌جمهور آمریکا در واکنش به شهادت دبیرکل مقاومت لبنان، ضمن حمایت از اقدام رژیم صهیونیستی، شهادت «سید حسن نصرالله» را «اجرای عدالت» توصیف کرد. در بیانیه‌ای که در تارنمای کاخ سفید منتشر شده، بایدن مدعی شده است که هدف آمریکا، تنش‌زدایی از غرب آسیا، لبنان و غزه از طریق دیپلماسی است. او همچنین اعلام کرد که به «لوید آستین» وزیر دفاع آمریکا دستور داده تا ضمن «مقابله با هرگونه اقدام ستیزه‌جویانه»، نیروهای آمریکایی در منطقه مانع از وقوع جنگ فراگیر شوند. بایدن بر «حق دفاع» رژیم صهیونیستی تأکید و اعلام کرد: «آمریکا از حق اسرائیل برای دفاع از خود در برابر حزب‌الله، حماس، حوثی‌ها یا هر گروه تروریستی دیگر تحت حمایت ایران، حمایت می‌کند.»
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، نیز در واکنش به کشته شدن نصرالله، در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «لبنان و ملت این کشور به هدف جدید سیاست نسل‌کشی، اشغالگری و جنگ اسرائیل بدل شده‌اند، سیاستی که از ۷ اکتبر ۲۰۲۴ در پیش گرفته است. در نتیجه حملات وحشیانه در هفته اخیر، تعدادی از مردم لبنان، از جمله کودکان، به شهادت رسیدند.»
میگل دیاز کانل، رئیس‌جمهور کوبا، نیز به کشته شدن سید حسن نصرالله واکنش نشان داد و گفت: «این واقعه تهدیدی جدی برای صلح و امنیت منطقه‌ای و جهانی است و مسئولیت کامل آن برعهده رژیم اسرائیل است.» او اضافه کرد که این اقدام اسرائیل با همکاری آمریکا انجام شده است.
عبدالملک بدرالدین الحوثی، رهبر جنبش انصارالله یمن، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، محمد عبدالسلام، سخنگوی جنبش انصارالله یمن، دفتر آیت‌الله سید علی سیستانی، مرجع شیعیان عراق و سید عمار حکیم، رهبر جریان حکمت ملی عراق به این رخداد واکنش نشان داده و به نوعی با جمهوری اسلامی همدردی کردند.
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در واکنش به تحولات روز جمعه گفت که خاورمیانه در آستانه «یک جنگ تمام عیار» قرار گرفته است. مسکو حمله اسرائیل را به عنوان «نقض‌کننده حق حاکمیت لبنان» محکوم کرد.
واکنش مقامات ایرانی
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی و مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران در پی حمله به جنوب بیروت در پیامی جداگانه به این رخداد واکنش نشان دادند.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی از مسلمانان خواست «با هر امکاناتی که دارند در کنار مردم لبنان و حزب‌الله سرافراز بایستند» و در مقابله با اسرائیل به آن‌ها کمک کنند.
مسعود پزشکیان اقدام اسرائیل را «جنایتی آشکار و غیرقابل پنهان» خواند. وی تاکید کرد که دولت ایران در کنار لبنان و «محور مقاومت» خواهد ماند.
در ادامه واکنش‌ها به کشته شدن حسن‌نصر‌الله، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران گفت: «تداوم جنایات اسرائیل علیه مردم فلسطین و لبنان به روشنی نشان می‌دهد که دعوت به برقراری آتش‌بس از سوی آمریکا و برخی کشور‌های غربی، یک فریب آشکار است.»
سفارت ایران در بیروت هم در بیانیه‌ای گفته است «جنایت اسرائیلی‌ها قواعد بازی را تغییر می‌دهد.»
رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس ایران نیز گفت: اسرائیل «با اقدام امروز، دروازه جهنم را به روی خود باز کرد.»
تهران همچنین خواستار برگزاری نشست فوق‌العاده سران کشور‌های اسلامی شده است.
فشار طرفداران حکومت برای پاسخ به اسرائیل
پس از حمله ۷ اکتبر سال گذشته حماس به اسرائیل، بسیاری از طرفداران جمهوری اسلامی خواستار واکنش شدید حکومت در حمایت از حماس شدند و حتی کمپین‌هایی به راه انداختند تا با ثبت‌نام داوطلبانه به غزه اعزام شوند. با این حال، مشخص شد که حکومت تمایلی به ورود مستقیم به درگیری و حمایت نظامی علنی از حماس ندارد.
پس از حمله هوایی اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق و کشته شدن محمدرضا زاهدی، یکی از فرماندهان ارشد نیروی قدس سپاه پاسداران در ۲۵ فروردین ۱۴۰۳، ایران به این حمله با موشک‌پراکنی پاسخ داد، اما این حمله خسارات جانی و مالی به همراه نداشت.
پس از ترور اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، در تهران، بسیاری از طرفداران حکومت مجدداً خواهان پاسخ نظامی به اسرائیل شدند. اما حکومت ایران به بهانه مذاکرات صلح میان غرب و حماس برای برقراری آتش‌بس، از هرگونه واکنش نظامی به این ترور خودداری کرد.
اکنون، با کشته شدن سید حسن نصرالله، مهم‌ترین متحد غیردولتی و رهبر برجسته‌ترین گروه نیابتی جمهوری اسلامی در منطقه، فشار طرفداران حکومت برای واکنش نظامی افزایش یافته است. با این حال، همچنان مشخص نیست که جمهوری اسلامی چگونه به این حمله اسرائیل و کشته شدن چندین عضو ارشد حزب‌الله پاسخ خواهد داد.
نصرالله که بود؟
حسن نصرالله، ۶۴ ساله، از سال ۱۹۹۲ (۱۳۷۰) دبیرکل جنبش حزب‌الله لبنان بود. او جانشین «عباس موسوی» شد که در حمله هلیکوپترهای آپاچی اسرائیل به خودروی حاملش در جنوب لبنان کشته شد.
نصرالله در خانواده‌ای شیعه در لبنان متولد شد و تحصیلات ابتدایی‌اش را در شهر صور به پایان رساند. او ابتدا به جنبش امل پیوست و سپس به حوزه علمیه‌ای در بعلبک رفت. بعدها در مدرسه امل به تحصیل و تدریس پرداخت. پس از حمله اسرائیل به لبنان در سال ۱۹۸۲، نصرالله به حزب‌الله پیوست. او پس از یک دوره کوتاه مطالعات دینی در ایران، به لبنان بازگشت و پس از ترور سید عباس موسوی توسط بالگردهای اسرائیلی در ۱۶ فوریه ۱۹۹۲، با اجماع شورای تصمیم‌گیری حزب‌الله، به عنوان دبیرکل این جنبش انتخاب شد.
نصرالله دوران کودکی‌اش را در برج حمود، شرق بیروت، گذراند. پدرش فروشگاه کوچکی برای فروش میوه و سبزیجات داشت. او بزرگ‌ترین فرزند خانواده‌ای با ۹ خواهر و برادر بود. نصرالله تحصیلات ابتدایی را در زادگاهش سپری کرد و دوره راهنمایی را در محله سن‌الفیل در شرق بیروت گذراند. مقطع دبیرستان را در روستای البازوریه در جنوب لبنان به پایان رساند. در سال ۱۹۷۶، در سن ۱۶ سالگی، برای تحصیلات حوزوی به نجف، عراق، رفت و پس از دو سال اقامت و تحصیل در آنجا، به لبنان بازگشت و در مدرسه امام منتظر در بعلبک به تحصیل علوم دینی ادامه داد. مشوق اصلی او برای عزیمت به نجف، «سید محمد غروی»، امام جمعه شهر صور، بود.
در سال ۱۹۸۹، نصرالله برای تکمیل دروس حوزوی به قم رفت و یک سال در آنجا تحصیل کرد. او هم‌زمان با پایان دوران دبیرستان و آغاز جنگ داخلی لبنان، وارد جنبش امل شد.
نقش نصرالله در جنگ‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۶ با اسرائیل
حسن نصرالله در سال ۲۰۰۰، زمانی که حزب‌الله موفق به عقب‌راندن نیروهای اسرائیلی از جنوب لبنان شد، به یکی از چهره‌های نمادین مقاومت در جهان عرب تبدیل شد. این پیروزی اولین موردی بود که اسرائیل بدون دستیابی به توافقی رسمی، از یک منطقه عربی عقب‌نشینی کرد. در جنگ ۲۰۰۶ هم به دلیل مقاومت علیه اسرائیل مورد توجه مردم منطقه قرار گرفت.
رابطه نصرالله با جمهوری اسلامی ایران
حزب‌الله تحت رهبری نصرالله همواره از حمایت‌های مالی و نظامی جمهوری اسلامی ایران بهره‌مند بوده است. این رابطه استراتژیک، نقش مهمی در قدرت‌گیری حزب‌الله در لبنان و منطقه ایفا کرده است. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، به‌ویژه نیروی قدس، در آموزش و تسلیح نیروهای حزب‌الله نقش کلیدی داشته و این همکاری به مقاومت حزب‌الله در برابر اسرائیل و نقش‌آفرینی‌اش در مناقشات منطقه‌ای کمک کرده است.
نقش حزب‌الله در جنگ داخلی سوریه
در جریان جنگ داخلی سوریه که از سال ۲۰۱۱ آغاز شد، حسن نصرالله به‌صراحت اعلام کرد که حزب‌الله از دولت بشار اسد حمایت می‌کند. نیروهای حزب‌الله به درخواست دولت سوریه وارد جنگ شدند و در نبردهای کلیدی علیه نیروهای معارض شرکت کردند. این مداخله که تحت حمایت ایران صورت گرفت، به بقای دولت اسد کمک کرد اما در عین حال حزب‌الله را به انتقادهای شدیدی از سوی گروه‌های مخالف اسد در جهان عرب و لبنان روبه‌رو کرد.
جنبه‌های شخصیتی نصرالله
حسن نصرالله به عنوان شخصی ماهر در فن سخنرانی شناخته می‌شود. او در سخنرانی‌های خود با زبانی ساده و قابل‌فهم برای مخاطبان خود صحبت می‌کرد و همواره سعی می‌کرد حس همبستگی و مقاومت را در بین پیروان و هواداران حزب‌الله تقویت کند. یکی از ویژگی‌های برجسته نصرالله، این بود که برخلاف بسیاری از رهبران سیاسی، به ندرت در انظار عمومی ظاهر می‌شد و بیشتر از طریق سخنرانی‌های تلویزیونی به بیان مواضع خود می‌پرداخت. این شیوه او را به یک چهره رازآلود و در عین حال محبوب در میان طرفدارانش تبدیل کرده بود.
از گروه نیابتی حزب‌الله لبنان چه می‌دانیم
حزب‌الله لبنان در سال ۱۹۸۲، هم‌زمان با حملات اسرائیل به جنوب لبنان و پس از ناپدید شدن امام موسی صدر، به دنبال اختلافات سیاسی و نظامی میان رهبران جنبش امل شکل گرفت. سید حسن نصرالله به همراه برخی از اعضای جنبش امل، از جمله سید عباس موسوی، که به انقلاب اسلامی ایران تمایل داشتند، از این جنبش جدا شدند. این جدایی در نهایت مقدمه‌ای برای تأسیس حزب‌الله شد. حزب‌الله به طور رسمی در سال ۱۹۸۵ اعلام موجودیت کرد و یکی از اهداف اصلی خود را نابودی اسرائیل قرار داد.
با تقویت تدریجی حزب‌الله، حسن نصرالله نیز در این سازمان ترقی کرد و ابتدا مسئولیت‌هایی در بعلبک و سپس در سراسر منطقه بقاع و بعدتر در بیروت بر عهده گرفت. او در سال ۱۹۹۲، در سن ۳۲ سالگی به عنوان دبیرکل حزب‌الله انتخاب شد. تا سال ۲۰۱۷، تخمین زده می‌شد که حزب‌الله بتواند حداکثر ۵۰ هزار جنگجو را بسیج کند.
نخستین دبیرکل حزب‌الله، صبحی طفیلی بود که به دلیل اختلافات در نحوه رابطه با ایران، از سوی شورای اجرایی حزب کنار گذاشته شد. پس از او، سید عباس موسوی و سپس نصرالله دبیرکل حزب‌الله شد.
حزب‌الله یک نیروی شبه‌نظامی است که به انواع سلاح‌های سبک از جمله تفنگ‌های اتوماتیک، خمپاره، آرپی‌جی و راکت‌های کاتیوشا مسلح است. این گروه گاهی از راکت‌های خود برای حمله به شهرهای شمالی اسرائیل استفاده می‌کند.
ایالات متحده آمریکا، اسرائیل، هلند، بحرین، مصر، اتریش، کانادا، اتحادیه عرب، گواتمالا و اسلوونی حزب‌الله را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داده‌اند. اتحادیه اروپا و نیوزلند نیز تنها شاخه نظامی حزب‌الله را تروریستی می‌دانند و میان شاخه نظامی و شاخه سیاسی آن تمایز قائل می‌شوند.
برخی رسانه‌های ایتالیایی در سال ۱۳۹۹ گزارش دادند که یک محموله ۱۵ تنی از قرص‌های روانگردان آمفتامین که به ارزش تقریبی یک میلیارد یورو از سوریه به ایتالیا ارسال شده بود، متعلق به حزب‌الله لبنان است. این محموله شامل ۸۴ میلیون قرص روانگردان بود و دادستانی ناپل آن را بزرگ‌ترین عملیات ضبط آمفتامین در جهان اعلام کرد. مقامات قضایی ایتالیا در دی‌ماه ۱۳۹۹ حزب‌الله را به عنوان مالک و انتقال‌دهنده این محموله معرفی کردند که از بندر لاذقیه سوریه ارسال شده بود و به‌طور حرفه‌ای در محموله‌های کاغذ و چرخ‌دنده‌های بزرگ صنعتی جاسازی شده بود.
نقش حزب‌الله در منطقه
حزب‌الله به‌عنوان یکی از بازیگران کلیدی منطقه‌ای، به ویژه در جنگ سوریه و در حمایت از رژیم بشار اسد نقش حیاتی ایفا کرد. حضور نیروهای حزب‌الله در سوریه نه‌تنها به تحکیم موقعیت اسد کمک کرد، بلکه روابط این گروه با ایران و سوریه را نیز تقویت کرد.
نقش اجتماعی حزب‌الله
حزب‌الله تنها یک نیروی نظامی نیست؛ بلکه یک شبکه اجتماعی قوی در لبنان ایجاد کرده است. این گروه مؤسسات آموزشی، بیمارستان‌ها، و خدمات رفاهی متعددی برای حمایت از جامعه شیعه لبنان راه‌اندازی کرده که در میان بخش‌هایی از مردم لبنان محبوبیت بالایی دارد.
پشتیبانی مالی و تسلیحاتی
حزب‌الله از حمایت‌های مالی و تسلیحاتی گسترده‌ای از سوی جمهوری اسلامی ایران برخوردار است. این پشتیبانی‌ها شامل تأمین سلاح، آموزش نظامی، و منابع مالی است که به قدرت نظامی و سیاسی حزب‌الله افزوده است.
چالش‌های داخلی و بین‌المللی
حزب‌الله علاوه بر محبوبیت داخلی در برخی جوامع، با چالش‌های جدی داخلی و بین‌المللی نیز مواجه است. در لبنان، گروه‌هایی از مردم و سیاستمداران این گروه را به‌دلیل دخالت‌های نظامی در سوریه و نقش آن در تنش‌های داخلی لبنان مورد انتقاد قرار داده‌اند. در عرصه بین‌المللی نیز تحریم‌های آمریکا و دیگر کشورها علیه این گروه فشارهایی را بر آن وارد کرده است.
دیدگاه ارائه‌شده در این مقاله نقطه نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکس‌کننده دیدگاه اپک تایمز نیست.
