در بخش قبلی صحبتهای خود در «انجمن طب سه لایهای»، درباره پایینترین لایه پزشکان صحبت کردم که بیماریها را درمان میکنند. امروز میخواهم به مزایا و معایب درمان بیمایها توسط این پزشکان بپردازم. زمانی پای این پزشکان به میان میآید که قرار است پیشرفتهترین و قابل تشخیصترین مراحل بیماری را درمان کنند که در برخی موارد، بیماری به اضطراریترین حالت خود رسیده است.
بر اساس طب سنتی چینی، اگر عارضه اضطراری باشد، پزشک بیماری را بهطور سطحی درمان میکند یا به عبارت دیگر، علائم آن را درمان میکند و اگر وضعیت هنوز به آن مرحله نهایی نرسیده باشد، تلاش خود را صرف درمان علائم پنهان و یافتن علت اصلی آنها میکند.
با آشکار شدن کامل علائم بیماری که میتواند تب، درد، سرگیجه، اسهال، خونریزی، از دست دادن هوشیاری یا تشنج باشد، ناگزیر بیمار رنج میبرد و گاه زندگیاش در خطر است. در این مرحله، اولویت پزشک تسکین علائم و درد و نجات به موقع زندگی بیمار است. بنابراین، پزشکان لایه پایین بسیار مهم هستند، زیرا باید تمام موارد اضطراری یا مراحل پیشرفته بیماری را کنترل کنند.
بیمارستانهای بزرگ امروزی با تجهیزات پیشرفته، روشهای درمانی دقیق و طیف گسترده داروها، عمدتاً به دنبال تسکین یا درمان بیماریها هستند و همه آنها درمانهای پزشکی سطح پایینتر را در بر میگیرند. این نوع درمان تأثیر زیادی بر بقای انسان دارد. اما محدودیتهایی هم دارد، زیرا فقط بیماریهایی را درمان میکند که علائمشان بروز پیدا کرده است.
به عنوان مثال، جراحی اغلب اولین درمانی است که برای معالجه تومورها در نظر گرفته میشود. اگر برداشتن تومور یا حداقل بخشی از آن با جراحی امکانپذیر نباشد، از پرتودرمانی برای کوچک یا ریشهکن کردن آن استفاده میشود. اگر هیچکدام مؤثر واقع نشوند، از شیمیدرمانی برای از بین بردن سلولهای بدخیم استفاده میشوند.
جراحی، پرتودرمانی و شیمیدرمانی سه روش اصلی پزشکی مدرن برای درمان تومورها هستند که میتوانند مؤثر باشند اما ممکن است باعث گسترش تومور یا تضعیف عملکرد سیستم ایمنی شوند که امکان بازگشت تومورها را فراهم میکند. به همین دلیل، خیلی محتمل است که بیمار در اثر عوارض ناشی از چنین درمانهایی جان خود را از دست بدهد. به عنوان جمعبندی، اینها درمان علائم سرطان هستند و به علت آن یا چگونگی بهبودی از آن یا اینکه چگونه میتوان اطمینان حاصل کرد که سرطان عود نکند، نمیپردازند. همه این موارد در حیطه فعالیت پزشکان لایه میانی هستند.
سیاستهای بهداشت عمومی به درمان بیشتر از پیشگیری اهمیت میدهند
سیاستهای ملی پزشکی تمام انرژی و منابع مالی را صرف درمان علائم بیماریها (پایینترین لایه) میکنند و از تأکید بر پیشگیری و درمان ریشه بیماریها غافل هستند. در نتیجه باعث بروز شرایطی میشوند که روز به روز بر تعداد بیماران نیازمند مراقبت و درمان افزوده میشود.
بیشترین صحبت درباره دو رویکرد درمان دارویی و جراحی است. دارودرمانی به خودی خود عوارض جانبی زیادی دارد که شامل عوارض جانبی غیرقابل کنترل و غیرقابل پیشبینی نیز میشود. ما پزشکان اغلب مشاهده میکنیم که بیمار با یک دارو شروع میکند و به تدریج مجبور به استفاده از دو یا سه دارو میشود تا بتواند با عوارض جانبی داروی اول مقابله کند.
این مسئله در میان بسیاری از بیماران ایالاتمتحده رایج است که بعد از رسیدن به سن معینی یک مشت دارو مصرف میکنند. در نتیجه، هزینههای مراقبتهای پزشکی بسیار بالا است و سیستم پزشکی نیاز به استخدام افراد بیشتری دارد و در عین حال، میانگین وضعیت سلامت عمومی آمریکاییها در حال بدتر شدن است.
ایالات متحده میبایست پیشرفتهترین کشور جهان در زمینه فناوری پزشکی باشد و از نظر درمان پزشکی «لایه پایینی» در خط مقدم باشد. با این حال، وضعیت سلامتی آمریکاییها معمولاً در رتبه دهم تا بیستم است و گاه به رتبه سیام هم میرسد. از دلایل جدی این مسئله تأکید بر پایینترین لایه طب است که به معالجه بیماریها میپردازد و تأکید کافی بر طب لایه میانی یا لایه بالایی ندارد که به معالجه مردم و ملت میپردازند.
سالانه ۱۰۰ هزار آمریکایی جان خود را بر اثر واکنشهای نامطلوب دارویی از دست میدهند.
سالانه حدود ۲ تا ۳ میلیون نفر در ایالاتمتحده بهخاطر عوارض دارویی به بخش اورژانس مراجعه میکنند و سالانه ۱۰۰ هزار نفرشان بر اثر این عوارض جانبی جان خود را از دست میدهند که به چهارمین عامل اصلی مرگومیر در ایالاتمتحده تبدیل شده است.
منظور از واکنش نامطلوب دارویی مصرف داروی نامناسب، مصرف مقدار زیاد دارو، یا تجویز داروی اشتباه نیست، بلکه صرفاً وضعیتی است که در آن، متأسفانه بیمار واکنش خاصی نشان داده است. به این ترتیب، از روی همین مسئله میتوان خطر درمان دارویی را مشاهده کرد. در رابطه با درمان از طریق جراحی نیز آمارها نشان میدهند که هر هفته، ۴۰ عمل جراحی در جای نامناسبی از بدن انجام میشوند که شامل حوادث پزشکی مختلفی نمیشود که ممکن است به دلایل مختلف در بیمارستان رخ دهند. همه اینها در مجموع منجر به مرگ ۹۰ تا ۱۰۰ هزار نفر در سال میشوند.
بنابراین برخی از عوارض درمانهای سطح پایین که به معالجه بیماریها میپردازند، بسیار جدی هستند. در آینده، این انجمن روشها و پیشرفتهای جدید مختلفی را در زمینه درمان بیماریها معرفی خواهد کرد اما به اهمیت لایههای دیگر پزشکی نیز خواهیم پرداخت؛ لایه میانی که مردم را معالجه میکند و لایه بالایی که ملت را معالجه میکند.
(این مقاله ادامه دارد)
(قسمت اول)
(قسمت سوم)