دادههای اخیر مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای آمریکا از روند نگرانکنندهای حکایت دارند: شیوع سکته مغزی در بین بزرگسالان در سن کار در حد فاصل سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲ به میزان ۱۵ درصد افزایش یافته که عمدتاً به استرس مرتبط با کار و عادتهای سبک زندگی نسبت داده میشود.
در این مقطع، نرخ کلی سکته مغزی در آمریکا ۷.۸ درصد افزایش یافته است. این افزایش بویژه در بین افراد ۱۸ تا ۶۴ ساله به چشم میخورد:
- افزایش ۱۴.۶ درصدی در گروه سنی ۱۸ تا ۴۴ سال
- افزایش ۱۵.۷ درصدی در گروه سنی ۴۵ تا ۶۴ سال
شناخت علائم اولیه و عوامل خطر سکته مغزی به جوانان کمک میکند که از این وضعیت حاد جلوگیری کنند.
انواع سکته مغزی
دو نوع سکته مغزی وجود دارد:
- ایسکمیک: زمانی رخ میدهد که یکی از عروق خونی مسدود میشود (تقریباً ۸۷ درصد از تمام موارد سکته مغزی ایسکمیک هستند)
- هموراژیک: زمانی رخ میدهد که یکی از عروق خونی پاره میشود
علائم ترومبوز مغزی یا خونریزی مغزی در طب سنتی چینی سکته مغزی نامیده میشوند. باور بر این است که این عارضه با یک عامل بیماریزا به نام «باد» ارتباط مستقیم دارد. طب سنتی چینی بیماریها را از دریچه انرژی ارزیابی میکند و «باد» به شکلی از انرژی اشاره دارد که با جابهجایی سریع و تغییرات مکرر همراه است و منعکسکننده ماهیت ناگهانی و متغیر علائم سکته مغزی است.
سکته مغزی وضعیتی اورژانسی است و زمانی رخ میدهد که خونرسانی به مغز قطع میشود و معمولاً با اختلال دستگاه عصبی و ذهن بیمار همراه است که در قالب علائم فیزیکی مانند فلج صورت، همیپلژی (فلج یک سمت بدن) یا تشنج ظاهر میشود و توابع حرکتی و حسی را تحت تأثیر میگذارد.
مغز تمام جوانب بدن از جمله افکار، عواطف، حرکت، زبان، شناخت و حتی عملکرد اندامهای داخلی را کنترل میکند. وقتی علائم بهصورت ناگهانی ظاهر میشوند، باید احتمال سکته مغزی را جدی بگیرید.
علائم اولیه سکته مغزی
به گزارش انجمن قلب آمریکا، حدود ۳۰ درصد از بزرگسالان آمریکایی زیر ۴۵ سال از علائم شایع سکته مغزی اطلاع ندارند. نرخ کلی سکته مغزی در چند دهه اخیر کاهش یافته، اما نرخ شیوع سکته مغزی و بستری شدن در بیمارستان در بین نوجوانان تازهبالغ تا ۴۰ درصد افزایش داشته است.
سکته مغزی اغلب با چند علامت هشدار اولیه همراه است:
- سردرد: ناگهانی و شدید و متفاوت با تجربیات قبلی
- مشکلات بینایی: تاری دید ناگهانی، دوبینی، دیدن جرقههای نورانی و لکههای تیره یا کمبینایی در میدان دید.
- فلج صورت: احساس بیحسی یا ضعف در ناحیه صورت که معمولاً یک طرف صورت را تحت تأثیر قرار میدهد (ممکن است به دلیل اختلال اعصاب محیطی یا آسیبدیدگی دستگاه عصبی مرکزی مغز رخ دهد.)
- بیحسی و ضعف در اندامها: شبیه فلج صورت است اما اندامها را تحت تأثیر قرار میدهد (علائم بسته به ناحیه آسیبدیده مغز متفاوت هستند. آسیبدیدگی نواحی عصب جمجمهای باعث بروز علائم در ناحیه سر میشود، اما آسیبدیدگی نواحی حرکتی باعث بروز مشکل در اندامها خواهد شد.)
- مشکلات گفتاری: ناتوانی ناگهانی در صحبت کردن، مشکل در پیدا کردن کلمات یا مشکل در فهم گفتار.
- سرگیجه یا از دست دادن تعادل: احساس سبکی سر، عدم تعادل یا احساس دور زدن سر (اگر زمین زیر پای شما ناهموار است یا قدمهایتان نامتعادل به نظر میرسند، ممکن است در آستانه سکته مغزی باشید.)
عوامل مؤثر بر سکته مغزی در جوانان
افزایش خطر سکته مغزی در بین جوانان تا حد زیادی به علل زیر نسبت داده میشود:
- استرس ناشی از کار
- عادتهای ناسالم زندگی (سیگار، الکل، رژیم غذایی نامناسب)
- کمبود خواب
بیدار ماندن تا دیروقت بویژه مضر است، زیرا میتواند:
- فشار خون را بالا ببرد
- سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند
- به التهاب مزمن دامن بزند
التهاب مزمن به دیواره داخلی عروق خونی آسیب میزند و باعث انباشت فاکتورهای لختهکننده، فیبرین، کلسترول و سلولها بر دیواره عروق میشود که درنهایت باعث انسداد عروق خواهد شد.
مطالعهای در سال ۲۰۲۱ نشان داد که التهاب ناشی از کمخوابی، خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی را افزایش میدهد. این عارضه با آسیبهای آرتریوسکلروز یا تصلب شرایین (رسوب چربی در شریانها) شروع شده و به ترومبوز منتهی میشود که علت اصلی سکته قلبی و مغزی است. نحوه تأثیر کمخوابی روی سلامت قلب و عروق هنوز بهطور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات نشان میدهند که خواب ناکافی با دیابت نوع ۲، فشار خون بالا، افزایش غیرطبیعی چربی، اختلال عملکرد اندوتلیال و رسوب کلسیم در عروق کرونر ارتباط مستقیم دارد.
براساس مطالعهای که در سال ۲۰۲۳ در مجله انجمن قلب آمریکا منتشر شد، محققان دانشگاه ییل متوجه شدند که خواب کمتر از ۷ ساعت یا بیش از ۹ ساعت در روز با تضعیف سلامت مغز در افراد میانسال ارتباط مستقیم دارد. کسانی که خیلی کم میخوابند، بیشتر در معرض خطر تشکیل لکه سفید روی مغز بودند که به پیری مغز و بیماری عروق کوچک نسبت داده میشود و خطر سکته مغزی یا زوال عقل را افزایش میدهد.
کمبود خواب با افزایش فعالیت لخته شدن خون ارتباط مستقیم دارد. در شرایط عادی، وقتی بدن آسیب میبیند و دچار خونریزی میشود، فاکتورهای انعقادی فعال میشوند تا جلوی از دست رفتن خون را بگیرند. با اینحال، اگر خواب ناکافی داشته باشید، خون به راحتی لخته میشود و خطر ترومبوز را افزایش میدهد.
درمجموع، بیدار ماندن تا دیروقت جداً برای سلامتی مضر است.
ایجاد تعادل بین کار و سلامتی
ایجاد تعادل بین کار و سلامتی ضروری است. جوانانی که شغلشان ایجاب میکند تا دیروقت بیدار بمانند، باید توجه داشته باشند که بهرهوری و نتایج کارشان به ابزارهایی بستگی دارد که از آنها استفاده میکنند. منظور از «ابزار» کامپیوتر یا نرمافزار نیست، بلکه بدن و ذهن و بویژه مغز است که به بیشترین مراقبت نیاز دارد.
خودمراقبتی باید در همه حال در اولویت باشد.
که شامل:
- پرهیز از مصرف کافئین زیاد، غذاهای فرآوریشده، قند و سیگار
- محدود کردن الکل
- اتخاذ راهبردهای سلامتمحور برای مقابله با استرس
احساس رهایی از طریق مصرف الکل با دوستان بعد از کار، صرفاً به بدن آسیب میزند؛ بویژه اگر تا دیروقت بیدار مانده باشید. این عادت میتواند باعث چاقی، فشار خون بالا، افزایش کلسترول و قند خون شود و خطر سکته مغزی را در سنین پایین افزایش بدهد.
فشار خون بالا و چاقی بهطور فزاینده در بین جوانان شایع هستند. براساس آخرین آمار انجمن قلب و مؤسسه ملی بهداشت آمریکا، ۵۰.۴ درصد از آقایان و ۴۳ درصد از خانمهای بالای ۲۰ سال فشار خون بالا دارند و بیش از ۷۱ درصد از بزرگسالان آمریکایی از چاقی یا اضافهوزن رنج میبرند.
در مواجهه با استرس توصیه میشود از راهبردهای مقابلهای سلامتمحور مانند تنظیم رژیم غذایی متعادل، خواب کافی، افزایش مصرف مواد مغذی و وقت گذاشتن برای ورزش استفاده کنید. تمریناتی مانند مدیتیشن هم میتوانند به آرامش ذهن و مدیریت عواطف کمک کنند.
عادتهای سالم برای جلوگیری از سکته مغزی
سبک زندگی سالم نهتنها به جلوگیری از سکته مغزی کمک میکند، بلکه طول عمر شما را هم افزایش میدهد.
مطالعه ۳۰ ساله دانشگاه هاروارد روی بیش از ۱۲۰ هزار داوطلب آمریکایی نشان داد که هرچه افراد عادتهای سالمتری داشته باشند، بیشتر عمر میکنند. در بین افراد ۵۰ ساله، خانمهایی که پنج عادت کلیدی سالم داشتند، ۱۴ سال و آقایان ۱۲ سال بیشتر از افرادی که فاقد این عادتها بودند، عمر کردند. خطر مرگومیر ناشی از بیماریهای قلبی عروقی ۸۲ درصد کاهش یافت.
این پنج عادت عبارتند از:
- عدم مصرف سیگار
- حفظ وزن سالم با شاخص توده بدنی ۱۸.۵ تا ۲۴.۹
- ورزش منظم با دستکم ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی ملایم تا سنگین در روز
- محدود کردن مصرف الکل در حد اعتدال
- رعایت یک رژیم غذایی سالم و سرشار از سبزیجات، میوهها، دانهها، غلات کامل و چربیهای غیراشباع، و محدود کردن مصرف گوشت قرمز، گوشتهای فرآوریشده، نوشیدنیهای قندی، چربیهای ترانس و سدیم.
با اتخاذ این عادتها نهتنها از سکته مغزی جلوگیری میکنید، بلکه میتوانید طول عمرتان را هم ۱۲ تا ۱۴ سال افزایش دهید.
