تحلیلی از کارشناسان مهمان برنامه تلویزیونی پیناکل ویو
نشست سه‌جانبه چین، ژاپن و کره جنوبی در ماه مه با عکس‌العمل فوری کره شمالی مواجه شد که صدها بالون حامل کیسه‌های زباله را به آسمان کره جنوبی فرستاد.
با گرم شدن روابط ژاپن و کره جنوبی، سرد شدن روابط چین و ژاپن و رویارویی آشتی‌ناپذیر چین و آمریکا، حزب کمونیست چین به‌طور فزاینده‌ای در چشم‌انداز ژئوپلیتیک شمال شرق آسیا احساسِ انفعال پیدا کرد. برخی از کارشناسان چینی معتقدند که شبه‌جزیره کره در حال تبدیل شدن به دیوار برلین جدید است.
شبه‌جزیره کره
شی شان، سردبیر ارشد اپک تایمز، در اپیزود ۱۱ ژوئن پیناکل ویو گفت که وضعیت شبه‌جزیره کره از اوایل دهه ۱۹۹۰ دگرگون شده است.
او گفت: «پیش‌تر دو جبهه داشتیم: کره جنوبی، تحت حمایت ژاپن و آمریکا، و کره شمالی، تحت حمایت حزب کمونیست چین و اتحاد جماهیر شوروی سابق.»
با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و برقراری روابط دیپلماتیک بین حزب کمونیست چین و کره جنوبی، کره شمالی برآشفته شد و احساس کرد که امنیت کشور به حال خود رها شده است. متحدان کره شمالی در مواجهه با کره جنوبی که از حمایت ژاپن و آمریکا برخوردار بود، پشت این کشور را خالی کردند. از این‌رو، رژیم کیم تصمیم گرفت به هر قیمتی که شده به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند.
آقای شی گفت ارتباط چین و کره شمالی متعاقب ازسرگیری روابط حزب کمونیست چین و کره جنوبی تا مرز فروپاشی پیش رفت.
او گفت: «تا آن‌جا که می‌دانم، کیم جونگ ایل زمانی پیشنهاد قطع روابط دیپلماتیک با حزب کمونیست چین و ایجاد ارتباط با تایوان را مطرح کرد و جدالِ مرگ و زندگی را برگزید. با این‌حال، پس از سنجیدن ابعاد ماجرا به غیرممکن بودنِ آن پی برد.»
«از آن‌جا که اکثر تولیدات و سامانه‌های صنعتی کره شمالی با سرزمین اصلی چین گره خورده‌اند، یکپارچگی این کشور و تایوان غیرممکن بود و گره بزرگی در روابط کره شمالی و حزب کمونیست چین ایجاد می‌کرد. از این‌رو، کره شمالی به دنبال تسلیحات هسته‌ای رفت اما حزب کمونیست چین همچنان به موضع علنی خود مبنی بر خلع سلاح هسته‌ای شبه‌جزیره کره پایبند بود.»
گیو جون، سردبیر اپک تایمز در هنگ‌کنگ، معتقد است که پافشاری حزب کمونیست چین جزو اهداف راهبردی بلندمدت در ژئوپلیتیکِ پکن محسوب می‌شود.
او گفت: «دلیل ساده‌ای دارد: اگر شبه‌جزیره کره به تسلیحات هسته‌ای دست پیدا کند، شمال چین و حتی کل منطقه شرقی چین را تهدید می‌کند و اگر کره شمالی به تسلیحات هسته‌ای دست پیدا کند، کره جنوبی و ژاپن و حتی تایوان نیز ممکن است به فکر سلاح هسته‌ای بیفتند.»
«کره جنوبی روی نقشه حدود هزار کیلومتر با پکن فاصله دارد. موشکی که سرعتش سه برابر سرعت صوت باشد، بعد از ۲۰ دقیقه به آن‌جا می‌رسد. ژاپن هم تقریباً همین‌طور است. جنوب ژاپن تا پکن اندکی بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر فاصله دارد. تایوان دورتر است اما فقط ۳۰ تا ۴۰ دقیقه طول می‌کشد تا موشک به آن‌جا برسد. اگر موشک مافوق صوت باشد، ممکن است فقط ۱۰ دقیقه طول بکشد.»
خانم گیو خاطرنشان کرد که آمریکا توانسته از هسته‌ای شدن این کشورها جلوگیری کند، زیرا این اتفاق چتر هسته‌ای را بالای سر آن‌ها قرار می‌دهد.
«اگر کره شمالی به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند، آمریکا باید سلاح‌های هسته‌ای خود را وارد منطقه کند که یک عامل بازدارنده راهبردی در برابر حزب کمونیست چین است. اگر همه این کشورها به سلاح هسته‌ای برسند، چهار کشور هسته‌ای در اطراف پکن ظاهر می‌شود که تاکنون بی‌سابقه بوده است. این امر موقعیت ژئوپلیتیکِ حزب کمونیست چین را تا حد زیادی ضعیف‌تر می‌کند. از این‌رو، این کشور همواره در پی خلع سلاح هسته‌ای شبه‌جزیره کره بوده است.»
«بعدها که روابط آمریکا و چین رو به وخامت رفت، حزب کمونیست چین از نو به حمایت از کره شمالی پرداخت. این یک ضرورت تاکتیکی پنهانی است. اکنون شاهدیم که حزب کمونیست چین از تاکتیک‌های کوتاه‌مدت استفاده می‌کند که راهبرد ژئوپلیتیک بلندمدت این کشور را ضعیف کرده و بسیار غیرمنطقی جلوه می‌کند.»
تایوان به خط مقدم رویارویی چین و آمریکا تبدیل شده است
خانم گیو گفت: «حزب کمونیست چین و آمریکا درخصوص مسائل شمال شرق آسیا از یک تفاهم ضمنی راهبردی بلندمدت برخوردارند.»
او افزود: «پکن نه وجود سلاح هسته‌ای در این منطقه را می‌خواهد و نه خواهان اتحاد شبه‌جزیره کره است، زیرا تمایلی به شکل‌گیری یک کره متحد و حامیِ آمریکا ندارد.»
«البته آمریکا نیز نمی‌خواهد این کشورها به سلاح هسته‌ای دست پیدا کنند. اولویت اصلی راهبرد امنیتی آمریکا همواره عدم اشاعه و کنترل سلاح‌های کشتار جمعی بوده است.»
خانم گیو معتقد است که آمریکا نمی‌خواهد شبه‌جزیره کره متحد شود.
خانم گیو گفت: «موضوع کمی پیچیده است، زیرا آمریکا نگران خودِ کره شمالی نیست و بیشتر به چین و روسیه توجه دارد. وجود رژیم کره شمالی درعمل برای آمریکا سودمند است، زیرا حضور نظامی این کشور را در منطقه توجیه می‌کند. آمریکا بشدت به ائتلاف نظامی خود با ژاپن و کره جنوبی در شمال شرق آسیا متکی است. با اضافه شدن کره شمالی، این اتحاد پایدارتر خواهد شد.»
«از این‌رو، آمریکا و چین در چند دهه گذشته تفاهم ضمنی قابل‌توجهی داشته‌اند.»
او افزود: «تنها شک و تردیدی که وجود دارد، درباره تایوان است.»
«برقراری روابط دیپلماتیک بین آمریکا و چین به توافقی ضمنی انجامید که چین به تایوان حمله نخواهد کرد.»
«از این‌رو، پکن هم‌زمان با انتشار اعلامیه مشترک آمریکا و چین اعلام کرد که برنامه الحاق مسالمت‌آمیز تایوان را از سر خواهد گرفت و در نوزدهمین کنگره ملی حزب کمونیست در سال ۲۰۱۷ از تنظیم یک چارچوب زمانی برای الحاق تایوان خبر داد تا این کشور را طی ۱۰ تا ۱۵ سال با به‌کارگیری روش‌های مختلف- که حمله نظامی هم جزو آن‌ها خواهد بود- به خاک خود الحاق کند.»
خانم گیو گفت: «بدین ترتیب، دیدگاه راهبردی آمریکا نسبت به چین دستخوش تغییرات شگرفی شد که تا امروز ادامه داشته است.»
«در سال ۲۰۱۸، انعطاف قابل‌توجهی در راهبردهای آمریکا و چین به چشم می‌خورد. برای نمونه، شاهد بودیم که نخست‌وزیر سابق حزب کمونیست چین، لی که چیانگ، به ژاپن سفر کرد. پس از بحران تاد (پدافند هوایی مرحله پایانی ارتفاع بالا)، حزب کمونیست چین روابط خود را بسرعت با کره جنوبی بهبود بخشید و روابط دوجانبه‌اش را با روسیه تقویت کرد.»
آمریکا نیز لایحه سفر به تایوان و لایحه ضمانت تایوان را برای تقویت روابط دو کشور از جمله در حیطه نظامی به تصویب رساند.
خانم گیو گفت: «روابط آمریکا و چین از آن‌روز رو به وخامت رفت. حزب کمونیست چین خواهان یکپارچگی ملی شد اما آمریکا اعتقاد داشت که حزب کمونیست از قوه قهریه برای تغییر وضعیت ژئوپلیتیک موجود استفاده می‌کند. این مناقشه حل‌شدنی نبود و از این‌رو فقط شاهد تشدید وخامت اوضاع بوده‌ایم.»
مثلث آمریکا-ژاپن-کره جنوبی
آقای شی گفت روابط ژاپن، آمریکا و کره جنوبی مثلث‌وار است و ضعیف‌ترین ضلع این مثلث رابطه ژاپن و کره جنوبی است.
به گفته آقای شی، از زمان روی کار آمدن مون جه-این، رئیس‌جمهور کره جنوبی، و بویژه با فشار روزهای پایانی دولت ترامپ، روابط ژاپن و کره جنوبی پیشرفت قابل‌توجهی داشته که به افزایش فشار خارجی دشمن نیز مربوط می‌شود.
دو ون، مدیر سابق دفتر حقوقی منطقه خودمختار مغولستان داخلی، معتقد است که تنش‌های بین ژاپن و کره جنوبی بیشترین منفعت را برای حزب کمونیست چین دارد.
«اتحاد آمریکا، ژاپن و کره جنوبی مبنای تشکیل ناتوی کوچک در آسیا-اقیانوسیه است که بزرگ‌ترین چالش امنیتی حزب کمونیست چین خواهد بود. ژاپن و کره جنوبی سنگرهای خط مقدم هستند. از این‌رو، حزب کمونیست از مشاهده مناقشه بین آن‌ها رضایت دارد.»
آقای دو برای روابط متغیر ژاپن و کره در سال‌های اخیر چهار دلیل می‌آورد: مسائل تاریخی، اختلافات ارضی مانند مناقشه بر سر جزیره دوکدو/تاکشیما، اختلافات تجاری بویژه بر سر محدودیت‌های صادراتی ژاپن در زمینه نیمه‌رساناها در سال ۲۰۱۹ و عوامل سیاسی داخلی. ملی‌گرایی روی هردو دولت تأثیر گذاشته و امکان رسیدن به سازش را برای طرفین دشوار کرده است.
روابط چین و ژاپن
خانم گیو خاطرنشان کرد که چین، ژاپن و کره جنوبی مواضع خود را به‌طور جداگانه در جریان نشست اخیر مطرح کردند.
او با اشاره به این‌که در دوران دنگ شیائوپینگ، رهبر سابق حزب کمونیست، درک درستی از منفعتِ روابط مثبتِ چین و ژاپن برای هردو کشور وجود داشت، گفت: «روابط چین و ژاپن برای چین حائز اهمیت است و شاید بعد از روابط این کشور با آمریکا در اولویت دوم باشد.»
«از این‌رو، ژاپن در جریان اصلاحات و اجرای سیاست درهای باز در چین، کمک‌های قابل‌توجهی در زمینه مالی و فناوری به این کشور کرد.»
او افزود که حزب کمونیست چین مقصر اصلی افول روابط چین و ژاپن است.
«پس از فروپاشی ایدئولوژی کمونیستی در چین، حزب کمونیست از ملی‌گرایی و میهن‌پرستی جهت تحکیم مشروعیت و ایجاد مجموعه‌ای از ارزش‌های مشترک استفاده کرد. متأسفانه ژاپن بویژه پس از به قدرت رسیدن شی به هدف اصلی پکن تبدیل شد.»
برای نمونه، وقتی شینزو آبه برای اولین‌بار به نخست‌وزیری رسید، به دنبال بهبود روابط با چین بود. با این‌حال، چین در آن مقطع به‌طور دائم تظاهرات ضد ژاپنی برگزار می‌کرد و کالاهای ژاپنی را تحت تحریم قرار می‌داد و شی به تشدید احساسات ضد ژاپنی در نانجینگ دامن می‌زد.
«چین از نظر سیاسی به دشمنیِ ژاپن به نیاز داشت. اگر آمریکا را انتخاب می‌کرد، با دشمن ترسناکی مواجه می‌شد. تایوان و فیلیپین نیز برای ایفای نقش دشمن خیلی کوچک و ضعیف بودند. ژاپن گزینه مناسبی بود و با چین خصومت تاریخی داشت. از این‌رو، چین برای تقویت احساسات ملی‌گرایانه- از منظر ملاحظات سیاسی- ژاپن را به‌عنوان مهم‌ترین دشمن خود برگزید.»
نخبگان ژاپنی که از این تجربه درس عبرت گرفته بودند، تصمیم به تقویت کشور گرفتند. مفهوم راهبرد هند-آرام از دلِ این وضعیت بیرون آمد و به پیشنهاد آقای آبه دستمایه تقویت ژاپن قرار گرفت.
آقای شی گفت نظرسنجی‌های گذشته از کاهش علاقه ژاپنی‌ها به چین حکایت دارند.
او گفت: «به قول معروف، هرچه بکاری، همان را درو خواهی کرد. وقتی به دشمن نیاز دارید، دشمن پیدا می‌کنید.»
دیدگاه ارائه‌شده در این مقاله نقطه نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکس‌کننده دیدگاه اپک تایمز نیست.
«پیناکل ویو»، پروژه مشترک ان‌تی‌دی و اپک تایمز، یک برنامه تلویزیونی درجه یک با محوریت چین است. این برنامه از کارشناسان سراسر جهان برای تحلیل مسائل مهم و بررسی جریانات روز دعوت کرده و درخصوص امور اجتماعی و حقایق تاریخی آگاهی‌رسانی می‌کند.
