در قرن‌های شانزدهم و هفدهم، اسکوربوت (یا اِسکِروی: بیماری ناشی از کمبود ویتامین ث) در بین دریانوردان رواج پیدا کرد و باعث مرگ‌و‌میر فراوان شد. جیمز لیند، پزشک اسکاتلندی، در سال ۱۷۴۷ آزمایشی انجام داد که نشان داد مرکبات می‌توانند اسکوربوت را درمان کنند. او دستورهای غذایی مختلفی به ملوانان داد که بعضی از آن‌ها حاوی مرکبات بودند و متوجه شد کسانی که لیمو و پرتقال می‌خورند بسرعت بهبود پیدا می‌کنند.
آلبرت سنت-جورجی، دانشمند مجارستانی، ویتامین ث را در سال ۱۹۲۸ کشف کرد و آن را یک ماده کلیدی برای جلوگیری از اسکوربوت دانست. این کشف جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی سال ۱۹۳۷ را برای او به ارمغان آورد.
ویتامین ث یک ماده مغذی ضروری با خواص آنتی‌اکسیدانی قوی است که نقش بسزایی در سلامت قلب و عروق دارد و برای سنتز کلاژن در بدن حیاتی است. کلاژن فراوان‌ترین پروتئین در بدن و بافت همبند است که پوست، رباط‌ها، تاندون‌ها و غضروف را نرم و منعطف نگه‌می‌دارد.
اصطلاح «ویتامین» از کلمه لاتین «vita» به معنی زندگی گرفته شده است، چرا که این مواد برای حفظ تندرستی ضروری هستند.
غلظت ویتامین ث در بدن به شکل قابل‌توجهی بیشتر از هر ویتامین دیگری است.
اثرات ویتامین ث
ویتامین ث جدا از این‌که از اسکوربوت جلوگیری می‌کند، فواید زیادی هم برای سلامتی دارد:
مبارزه با تنش اکسایشی: ویتامین ث یک آنتی‌اکسیدان قوی است که به خنثی کردن رادیکال‌های آزاد در بدن کمک می‌کند و تنش اکسایشی را کاهش می‌دهد و آسیب سلولی را به حداقل می‌رساند. تنش اکسایشی یک عامل کلیدی در بروز بیماری‌های مختلف است.
پشتیبانی از سیستم ایمنی: ویتامین ث ظرفیت سیستم ایمنی را برای مبارزه با عفونت‌ها و کاهش التهاب ارتقا می‌دهد. ویتامین ث همچنین با حمایت از عملکرد سلول‌های ایمنی و سد اپیتلیال، دفاع ایمنی را تقویت کرده و از ما در برابر عوامل بیماری‌زا و تنش اکسایشی محیطی محافظت می‌کند.
از این گذشته، کمبود ویتامین ث می‌تواند سیستم ایمنی را مختل کرده و حساسیت ما را نسبت به عفونت‌ها افزایش دهد. عفونت‌ها به نوبه خود می‌توانند سطح ویتامین ث را به واسطه التهاب و افزایش نیازهای متابولیک به شکل قابل‌توجهی کاهش دهند.
تسهیل سنتز کلاژن: ویتامین ث یک کوفاکتور ضروری برای سنتز کلاژن است که به التیام زخم و ارتقای سلامت پوست کمک می‌کند.
یک کارآزمایی بالینی در سال ۲۰۲۱ نشان داد که مصرف ۵۰۰ میلی‌گرم ویتامین ث در روز به مدت چهار هفته در ۷ بیمار که از زخم پا رنج می‌بردند، در مقایسه با گروه کنترل که شامل ۹ بیمار می‌شد، به شکل قابل‌توجهی به بهبود زخم کمک می‌کند. زخم بیماران گروه ویتامین ث بدون نیاز به آمپوتاسیون (قطع قسمتی از اندام) به‌طور کامل بهبود پیدا کرد، درحالی‌که ۴۴ درصد از افراد گروه کنترل تا پایان کارآزمایی همچنان زخم باز داشتند.
ارتقای سلامت قلب و عروق: کمبود ویتامین ث با خطر بالاتر مرگ‌و‌میر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی ارتباط مستقیم دارد. مصرف ویتامین ث در برخی افراد، بویژه آن‌هایی که ویتامین ث خون‌شان پایین است، عملکرد عروق خونی و سطح کلسترول خون را بهبود می‌بخشد.
حفظ عملکرد مغز: ویتامین ث می‌تواند از سد خونی مغز عبور کند و برای عملکرد طبیعی مغز ضروری است. تحقیقات نشان داده‌اند که سطح ویتامین ث در سلول‌های عصبی به شکل قابل‌توجهی بالاتر از دیگر بافت‌ها بوده و غلظت آن در مایع مغزی نخاعی چهار برابر بیشتر از سطح متوسط پلاسمای خون است. با این‌حال، تأثیر کمبود ویتامین ث بر دستگاه عصبی مرکزی نسبتاً ناچیز است.
ویتامین ث نقش بسزایی در محافظت از سلامت سلول‌های عصبی دارد. کمبود ویتامین ث می‌تواند موجب مختل شدن میتوکندری– بخش تولیدکننده انرژی سلول‌ها- حتی در مراحل اولیه بیماری آلزایمر شود.
محققان مرکز پزشکی دانشگاه وندربیلت در رادیکال آزاد و زیست‌شناسی و پزشکی نوشتند که «مصرف آسکوربات می‌تواند یک راهبرد پیشگیرانه سودمند در برابر زوال عصبی به‌ویژه در کسانی باشد که بیشتر در معرض خطر ابتلا به آلزایمر هستند، چراکه ذخایر آسکوربات در این افراد به واسطه مختل شدن میتوکندری و افزایش تنش اکسایشی کاهش پیدا می‌کند.
به تعبیر دیگر، دریافت ویتامین ث کافی به پیشگیری از بیماری‌های عصبی بویژه در افرادی که در معرض خطر ابتلا به آلزایمر هستند کمک می‌کند. این افراد به دلیل اختلالات میتوکندریایی و افزایش تنش اکسایشی اغلب ویتامین ث کمتری در بدن‌شان دارند.
اهمیت مصرف منظم ویتامین ث
بسیاری از مردم ویتامین ث را نادیده می‌گیرند و گمان می‌کنند که این ویتامین در غذاها به وفور وجود دارد؛ بویژه آن‌که میوه‌ها و سبزیجات حاوی ویتامین ث در کل سال در دسترس هستند. این افراد معتقدند که خطر کمبود ناچیز است. کمبود شدید ویتامین ث (اِسکِروی) و ناتوانی‌ها و مرگ‌و‌میر مرتبط با آن در حال حاضر اتفاق نادری است، اما باید توجه داشت که شمار قابل‌توجهی از مردم هنوز ویتامین ث کمی در بدن‌شان دارند.
بیشتر غذاهایی که می‌خوریم حاوی ویتامین ث کافی هستند، اما ممکن است همچنان کمبود زیست‌شیمیایی داشته باشیم. اگر بدن به دلایل مختلف نتواند به اندازه کافی ویتامین جذب کند یا آن را به مصرف برساند، ممکن است دچار کمبود زیست‌شیمیایی شویم.
سبک زندگی مدرن به افزایش عوامل خطر زیادی مانند سیگار کشیدن، مصرف الکل، رژیم‌های غذایی محدود، اختلال خوردن انتخابی، حساسیت به مواد غذایی، دیابت نوع ۱، جذب نابهنجار مواد غذایی و همودیالیز دامن زده که همگی باعث کمبود ویتامین ث می‌شوند. از این گذشته، استرس فیزیکی یا روانی بیش از حد می‌تواند خطر کمبود ویتامین ث را دوچندان کند.
بدن انسان نمی‌تواند ویتامین ث را به تنهایی سنتز کند. از این‌رو، این ویتامین باید از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها وارد بدن شود. از آن‌جا که ویتامین ث در آب حل می‌شود و نمی‌توان مقادیر زیادی از آن را در بدن ذخیره کرد، مصرف منظم آن ضرورت دارد. مکمل‌های خوراکی معمولاً اولین گزینه هستند.
افرادی که با ویتامین ث خوراکی مشکل دارند یا کسانی که باید کمبود خود را بسرعت جبران کنند، می‌توانند از مکمل‌های داخل وریدی با دوز بالا استفاده کنند.
